Ένας εκ των σημαντικότερων εκπροσώπων της αστυνομικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, ο Γρηγόρης Αζαριάδης μιλά στον Κωνσταντίνο Μανίκα για το νέο του βιβλίο με τίτλο “Παραπλάνηση”, για την κεντρική ηρωίδα των βιβλίων του, για τη γενικότερη πορεία των αστυνομικών μυθιστορημάτων, για τα κίνητρα των εγκληματιών και πολλά άλλα.
1. Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί το αστυνομικό μυθιστόρημα από τα υπόλοιπα λογοτεχνικά είδη;
Στο αστυνομικό μυθιστόρημα υπάρχει μια σχετικά προσδιορισμένη πλοκή. Ένα έγκλημα, γενικότερα μια παραβατική συμπεριφορά, ένας ή περισσότεροι ερευνητές (αστυνομικοί ή ιδιωτικοί ερευνητές), μια διαδικασία έρευνας και τελικά το αποτέλεσμα. Δηλαδή, η εξιχνίαση του εγκλήματος ή πάλι η διαφυγή του ενόχου. Υπάρχει τελικά ένας πιο συγκεκριμένος ορισμός της πλοκής και των ορίων που κινείται το αστυνομικό μυθιστόρημα, ενώ στα υπόλοιπα λογοτεχνικά είδη τα όρια αυτά είναι πολλαπλάσια διευρυμένα.
2. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται να υπάρχει μια στροφή προς την αστυνομική λογοτεχνία. Πού οφείλεται αυτό;
Οι λόγοι είναι πολλοί. Προσωπικά, θεωρώ τον σημαντικότερο εξ αυτών την ενσωμάτωση σε μεγάλο βαθμό του κοινωνικού σχολίου, της κοινωνικής κριτικής και γενικότερα την ανάδειξη σημαντικών κοινωνικών θεμάτων της εποχής μας, σε σημείο που το σημερινό αστυνομικό μυθιστόρημα να μπορεί εύκολα να μεταλλαχθεί σε αυτό που αποκαλούμε μονολεκτικά «αστυνομικοινωνικό». Πιστεύω ότι αυτή η μετάλλαξη οδηγεί στην κατεύθυνση της διεύρυνσης του αναγνωστικού κοινού, που πλέον σε μεγάλο ποσοστό εμπεριέχει γυναίκες, που διαβάζουν επίμονα τέτοιου είδους μυθιστορήματα.
3. Πείτε μας λίγα λόγια για το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα σας;
Η «Παραπλάνηση» είναι ένα δύσκολο mind game, που απαιτεί ανάγνωση με προσοχή και ένταση. Είναι μια προσπάθεια μου να παίξω με το μυαλό του αναγνώστη, να τον πιέσω να προσπαθήσει να κινηθεί σε κινούμενη άμμο, εκεί όπου τίποτε δεν είναι σίγουρο και τίποτε δεν είναι αυτό που φαίνεται με την πρώτη ματιά. Ένας συγγραφέας, που βλέπει την Θεά έμπνευση να τον εγκαταλείπει, μετά από προτροπή μιας στενής φίλης του γνωρίζει μια ψυχολόγο, η οποία μπορεί να τον βοηθήσει να γράψει ένα αριστούργημα και να απογειώσει και πάλι την καριέρα του. Η ανακάλυψη μιας σειράς νεκρών νεαρών γυναικών, από τις οποίες έχει αφαιρεθεί η καρδιά, πυροδοτεί την έμπνευση του συγγραφέας, που αρχίζει να γράφει με δαιμονιώδη ρυθμό, αλλά η ψυχολόγος συνειδητοποιεί ότι τα πράγματα έχουν πάρει μια επικίνδυνη, ανεξέλεγκτη τροπή. Κι εκεί ξεκινάει το «εγκεφαλικό παιχνίδι».
4. Ποιες αξίες αντιπροσωπεύει η βασική ηρωίδα σας, η αστυνόμος Τρύπη, “σπάζοντας” το αντρικό κατεστημένο των αστυνομικών χαρακτήρων;
Από την αρχή χρειάστηκε μεγάλη σκέψη και προσπάθεια να χτιστεί ένας γυναικείος χαρακτήρας μέσα στο αντρικό κατεστημένο της Ελληνικής Αστυνομίας και μάλιστα από άντρα συγγραφέα ! Μιλώντας με αστυνομικούς, που συμπεριλαμβάνονται στην ομάδα των συνεργατών μου για την συγγραφή των βιβλίων μου, εξάντλησα το σχετικό θέμα. Τελικά, δημιουργήσαμε μια ηρωίδα, που η συμπεριφορά της και ο τρόπος που ενεργεί στις διαδικασίες της έρευνας δεν έχει καμιά διαφορά με την αντίστοιχη των αντρών συναδέλφων της. Έξυπνη, διορατική, αναλυτική, ικανή μάνατζερ στις σχέσεις με τους συναδέλφους της και ακόμη πιο ικανή να εμπνεύσει σαν ηγέτης την ομάδα της για συμμετοχή και συλλογική δουλειά. Αν τώρα προσθέσουμε το χιούμορ και την ικανοποιητική σεξουαλική δραστηριότητα, έχουμε το πορτραίτο μιας δυναμικής, επίμονης επαγγελματία αστυνομικού, που δίνει μια εικόνα λίγο καλύτερη από την σημερινή πραγματικότητα στην Ελληνική Αστυνομία.
5. Ποιος είναι ο κύριος λόγος που ωθεί τον άνθρωπο στο έγκλημα;
Αυτή η απάντηση ανάγεται στην σφαίρα της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας. Προσωπικά, στην ομάδα των ειδικών συμβούλων μου στην συγγραφή των μυθιστορημάτων μου, μιλάω συνεχώς με ψυχολόγους, ψυχίατρους και κοινωνιολόγους, αλλά δεν μπορώ να υποκαταστήσω κανένα εξ αυτών. Η εμπειρία που έχω αποκομίσει από την επαφή μαζί τους με οδηγεί πάντως σε κάποιες κατευθύνσεις, που αφορούν βέβαια μόνο στο κοινό, ποινικό έγκλημα Όπως ότι πολλές εξηγήσεις για την εγκληματική συμπεριφορά των ανθρώπων κρύβεται στην παιδική ηλικία και τα τραύματα στην συγκεκριμένη περίοδο. Η σκληρή, αυταρχική έως βάναυση συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά, πόσο μάλλον η κακοποίηση τους, ιδιαίτερα η σεξουαλική, από το στενό περιβάλλον αποτελεί σημαντικό, επιβαρυντικό παράγοντα. Η αποξένωση, η απόρριψη από το οικογενειακό και το επαγγελματικό περιβάλλον και η απόρριψη από το άλλο φύλο αποτελούν επίσης εύφορο έδαφος για να αναπτυχθούν τάσεις εγκληματικότητας. Άτομα που έχουν υποστεί αυτού του είδους τα τραύματα είναι πολύ περισσότερο ευάλωτοι να παρουσιάσουν ψυχολογικές διαταραχές και να ακολουθήσουν επιθετικά μοντέλα συμπεριφοράς, χωρίς να μπορούν να ελέγξουν στιγμές έκρηξης, πάθους κλπ. Και γενικότερα η στάση ευρύτερων κοινωνικών ομάδων απέναντι σε οποιαδήποτε και οποιασδήποτε μορφής μειονότητα.
6. Υπάρχει χώρος για πολιτική προσέγγιση στο αστυνομικό μυθιστόρημα και πότε αυτό μετατρέπεται σε μονόπλευρο ιδεολογικό χρωματισμό;
Ο όρος «πολιτικό» πιστεύω ότι εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό το «κοινωνικό». Όπως προανέφερα η σημερινή τάση οδηγεί σε αυτό που αποκαλώ «αστυνομικοκοινωνικό μυθιστόρημα». Υπό αυτή την έννοια, υπάρχουν συγκεκριμένα ρεύματα και τάσεις συγγραφέων όπου το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο των μυθιστορημάτων τους είναι πολύ έντονο. Στους κλασικούς της Αμερικανικής σχολής Χάμμετ και Τσάντλερ, το κοινωνικό σχόλιο είναι περισσότερο ή λιγότερο υποδόριο. Στους εκπρόσωπους του Γαλλικού Μάη και δημιουργούς του neopolar, τον Μανσέττ και τον Φαζαρντί, αυτή η τάση απογειώνεται και δημιουργεί και κάποιους στρατευμένους αστυνομικούς συγγραφείς. Στο ζευγάρι των Σουηδών πρωτοπόρων Σγιεβάλ και Βαλέε, υπάρχει μια σκληρή και προφητική κοινωνική κριτική μιας χώρας, που σε πρώτο επίπεδο ευημερεί και προοδεύει. Η άποψη μου είναι ότι ο σύγχρονος αστυνομικός συγγραφέας θα πρέπει να αναφέρεται στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον και να αναδεικνύει σημαντικά θέματα που ταλανίζουν την κοινωνία μας. Κι αυτά, πέραν της κοινωνικής διαφθοράς και διαπλοκής που εξουσιάζουν την κοινωνία μας, είναι τα ναρκωτικά, ο αλκοολισμός, το τράφικινγκ, η άνθηση εξτρεμιστικών κοινωνικών ομάδων και αρκετά άλλα.
7. Πώς έχει επηρεάσει η κρίση των τελευταίων ετών, την οπτική σας και κατά πόσο αυτό θα αποτυπωθεί στα επόμενα έργα σας;
Η κρίση των τελευταίων ετών είναι για μένα κάτι μεταξύ φυσικής συνέπειας του τρόπου ζωής μας και ενός ζοφερού déjà vu. Επί πλέον, συνδυάζονται και με μια αίσθηση ματαιότητας και παντελούς έλλειψης ελπίδας … Κάτι σαν την αίσθηση ότι τίποτε τελικά δεν αλλάζει, η διεφθαρμένη εξουσία του κράτους, αλλά και αυτή της παρανομίας, είναι εδώ και θα παραμείνουν επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό την ζωή μας και όλα παραμένουν τα ίδια. Οποιεσδήποτε μικρές νησίδες ελπίδας αποδεικνύονται προσωρινές, καθώς η συνολική εικόνα της κοινωνίας προοιωνίζεται σκοτεινή και ζοφερή. Όλο αυτό το σκηνικό αποτελεί μια τεράστια πηγή έμπνευσης, ταυτόχρονα ελκυστικό και απωθητικό, για ένα αστυνομικό συγγραφέα, καθώς του δίνει την ευκαιρία να μιλήσει για την σκοτεινή προοπτική της σημερινής κοινωνίας στη χώρα μας. Σε σημείο, που αν κι είχα αποφασίσει να μην ξαναγράψω μετά την «Παραπλάνηση», να μου μπαίνουν κακές ιδέες και να ξεκινήσω ένα καινούργιο κοινωνικοαστυνομικό μυθιστόρημα για τον τρόπο που ελέγχει την κοινωνία μας μια, υποθετική άραγε (;), «Υπερκυβέρνηση του εγκλήματος». Δεν ξέρω αν και πότε μπορεί να εκδοθεί, αλλά μέχρι τώρα μου φαίνεται καλή ιδέα …
8. Τι ρόλο έχει πλέον το βιβλίο, στην ψηφιακή εποχή μας; Πόσο κατευθυνόμενη είναι η χρήση ακόμη και των social media από κάποιους κύκλους;
Το βιβλίο στην εποχή μας θυμίζει ρομαντικούς εραστές, που συνεχίζουν να πιστεύουν στον έρωτα, την ανιδιοτελή αγάπη, τον μήνα του μέλιτος μέχρι και στην αναβίωση του ρεμπέτικου ! Κάτι σαν διαχρονικά αναπαραγόμενος αστικός μύθος … Το παρήγορο είναι ότι υπάρχουν αρκετοί ακόμη που αγαπούν την μυρωδιά του χαρτιού και την αίσθηση να γυρίζουν τη μία σελίδα μετά την άλλη. Από τις πλέον αγαπημένες μου εικόνες είναι νεαρές και νεαροί να διαβάζουν μανιωδώς στο μετρό αληθινά, χάρτινα βιβλία κι όχι βιβλία μέσω τάμπλετ. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς πιστεύω ότι η χρήση των social media είναι όντως κατευθυνόμενη κι αν λάβω σοβαρά υπόψη κάποια documentaries που είδα στο NETFLIX («Social dilemma» κλπ) το διακύβευμα είναι τρομακτικά απειλητικό και τα οποιαδήποτε όρια της προσωπικής μας ελευθερίας απειλούνται με ολοκληρωτική συρρίκνωση.
9. Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποια είναι τα πέντε βιβλία που θα θέλατε μαζί σας;
Πέντε βιβλία για ένα μήνα ; Κι εν μέσω καραντίνας ; Ούτε για αστείο ! Εν πάσει περιπτώσει, θα βολευόμουνα για λίγο με το «Αντίο γλυκιά μου» του Τσάντλερ, την «Πρηνή θέση του σκοπευτή» του Μανσέττ, την «Νύχτα των παπουτσωμένων γάτων» του Φαζαρντί, το «Πρόσχαροι οι πολιτσμάνοι» των Σγιεβάλ και Βαλέε και το «Ένα βήμα πίσω» του Μανκέλ. (συγνώμη από Πέρσσον και Νταλ, μόνο πέντε με άφησαν να πάρω …)
10. Διαλέγετε παρέα για ολιγοήμερη απόδραση. Ποιους λογοτέχνες, ανεξαρτήτως ιστορικής περιόδου δράσης, θα συμπεριλαμβάνατε;
Μόλις ανέφερα τους έξη συν τους δύο, που δεν είχα χώρο να πάρω τα βιβλία τους μαζί. Θα πρόσθετα τον Λάρσσον. Και σίγουρα δυο τρεις εκπροσώπους της τρομερής νέας γενιάς, όπως τον Μακ Κίντυ και τον Μακ Κέυ. Αλλά, θα αφιέρωνα και μια βραδιά στους νέους Έλληνες αστυνομικούς συγγραφείς, που έχουν αρχίσει πια και γράφουν την δική τους ιστορία στην αστυνομική λογοτεχνία μας.
11. Ποια θεωρείτε την πιο χαρακτηριστική φράση από τα βιβλία σας;
Δύσκολη ερώτηση, δύσκολη απάντηση … Σε κάθε ένα από τα πέντε βιβλία μου υπάρχουν, περισσότερες από μία τέτοιες φράσεις. Αυτή τη στιγμή και χωρίς πολλές πολλές σκέψεις, θα υιοθετούσα την ακόλουθη….
«Σκατά, ρε Αγαμέμνονα, σκατά … Μια ζωή θα τρώμε σκατά, θα λέμε ευχαριστώ, θα σκύβουμε το κεφάλι και κάθε τέσσερα χρόνια θα εκφράζουμε την άποψη μας, ψηφίζοντας στις εκλογές λευκό ή άκυρο …»
«Να θυμάσαι, φίλε, ότι υπάρχουν και κάποιοι λίγοι αμετανόητοι, που αντί να ζήσουν μια ζωή μέσα στα σκατά προτιμούν να πεθάνουν, βουτηγμένοι στο αίμα …»
(από την «Τελευταία παράσταση της Μαρίνας Φιλίππου», Εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2013)
- Ο Γρηγόρης Αζαριάδης γεννήθηκε το 1951 στην Αθήνα. Έχει έναv γιο και μια κόρη. Είναι μέλος της ΕΛΣΑΛ (Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας). Το πρώτο του μυθιστόρημα “Παλιοι λογαριασμοί” εκδόθηκε το 2012. Ακολούθησαν “Η τελευταία παράσταση της Μαρίνας Φιλίππου” και “Το μοτίβο του δολοφόνου”, που κυκλοφόρησαν το 2013 και το 2015, ο “Σκοτεινός λαβύρινθος” το 2019 και η “Παραπλάνηση” το 2020.