Γράφει ο Γιώργος – Νεκτάριος Παναγιωτίδης
Έχοντας μερικές φορές φάει τα συγγραφικά εμπορικά κλισέ της εποχής μας… κατακούτελα, ζητάμε να επιστρέψουμε στο παρελθόν, συγκεκριμένα σε ένα παρελθόν όπου τα βιβλία της μυθοπλασίας εγκλήματος, αν και στην πρώτη φάση της άνθισής τους, δεν είχαν ούτε police procedurals, με κατά πόδας ακολούθηση των πολυάνθρωπων ομάδων των διαφόρων Τμημάτων Ανθρωποκτονιών ανά τον κόσμο, ούτε γράφονταν με σκοπό –όχι το βιοπορισμό, αλλά- τη μεγιστοποίηση του κέρδους.
Ένα τέτοιο έργο είναι αυτό του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, με ήρωα το θρυλικό Σέρλοκ Χολμς (εκδόσεις Άγρα 1991). Ο Χολμς, εδώ στη δεύτερη υπόθεσή του μετά τη «Μελέτη στο Κόκκινο», είναι ένας τύπος της μεσαίας ή άνω μεσαίας κοινωνικής τάξης, γύρω στα πενήντα, σε εξαίρετη φυσική και διανοητική φόρμα και με αποστροφή παράλληλα για τα χρήματα. Ο Χολμς αυτό που αποστρέφεται επίσης και πάνω απ’ όλα είναι η άθλια ρουτίνα της καθημερινότητας και αυτό που τον συναρπάζει είναι η ενασχόληση με υποθέσεις που ενέχουν ενδιαφέρον και ειδικά το παράξενο, το μυστηριώδες, ακόμα το εξωτικό.
Όντως, ο Χολμς είναι ο ίδιος ένας πειραματικός και ερευνητής των θετικών επιστημών, ενώ θεωρεί την εξιχνίαση μια «ακριβή επιστήμη».
Όντας –υπ’ αυτήν την έννοια- άνθρωπος της εποχής του, της νεωτερικής εποχής, δίνει έμφαση στην επαγωγή (deduction), δηλαδή στα συμπεράσματα που ξεκινούν από το ειδικό και φτάνουν στο γενικό, χωρίς να σημαίνει βέβαια αυτό ότι δε χρησιμοποιεί και την αντίστροφη μέθοδο (λογική απαγωγή)!
Αν σε κάτι υστερεί το συγκεκριμένο βιβλίο του Κόναν Ντόυλ, είναι το πυκνό, τρομακτικό και συναρπαστικό μυστήριο που βρίσκουμε να μας σαγηνεύει σε άλλες υποθέσεις του Σέρλοκ.
Εντούτοις, έχει έντονη ατμόσφαιρα (κυρίαρχο το κάπως κιτρινωπό fog του Λονδίνου), έχει εξαιρετικούς χαρακτήρες, έχει έντονη ευφυΐα, έχει γνώσεις σε ποικίλα θέματα, έχει παραδοξότητες…
Η εποχή όπου δρα ο Χολμς είναι ταυτόχρονα και η βικτωριανή εποχή -με την υπέροχη σκοτεινή αισθητική της-, αλλά και η μπελ επόκ και ο ίδιος είναι ένας ιδιωτικός ερευνητής που συμβουλεύεται η αστυνομία «όταν βρίσκεται πελαγωμένη, δηλαδή πάντα». Έχει γίνει πολλή κουβέντα για το πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό το μοντέλο, αλλά θα αρκούσε να αναφέρουμε την περίπτωση ενός από τους επικινδυνότερους και ασύλληπτους κατά συρροή δολοφόνους της εποχής μας, του Zodiac: στην περίπτωση λοιπόν αυτή, ήταν ένας δημοσιογράφος-σκιτσογράφος ο οποίος βρέθηκε κοντύτερα στη σύλληψή του, δηλαδή ο Paul Avery.
Γυρίζοντας στο Σήμα των τεσσάρων, που μας εισάγει και τη σύζυγο του Γουώτσον, Μαίρη Μόρσταν, ως πελάτισσα του διδύμου που έχει λάβει κάποια περίεργα γράμματα που αφορούν στον νεκρό πατέρα της, η υπόθεση που ξετυλίγεται και που αφορά το θησαυρό της Άγρας, μιας ιερής πόλης των Ινδιών, έχει και έντονο ηθοπλαστικό –αλλά χωρίς διδακτισμούς- χαρακτήρα.
Πράγματι, τελικά αυτό που μένει στον αναγνώστη είναι αυτό που έλεγε ο αγαπημένος μας και πολύ αγαπημένος του Κόναν Ντόυλ Έντγκαρ Άλλαν Πόε σχετικά με τον πυρετό της φιλαργυρίας που οδήγησε την εποχή εκείνη στην αναζήτηση χαμένων θησαυρών:
«Down the Valley of the Shadow,
Ride, boldly ride,”
The shade replied,—
“If you seek for Eldorado!»