Η συγγραφέας Ματίνα Ευάγγελου απαντά στις 10+1 Ερωτήσεις που τις θέτει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, με αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματός της “Θα σου δείξω τον φόβο” από τις Εκδόσεις Επίμετρο.

1. Κυκλοφορεί το μυθιστόρημά σας «Θα σου δείξω τον φόβο». Τι πραγματεύεται και γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο τίτλο;

Ο τίτλος είναι δανεικός από τον στίχο του Τ.Σ. Έλιοτ, “θα σου δείξω τον φόβο σε μια χούφτα σκόνη”, είναι ένας φακός παραμορφωτικός, ερμηνεύει την πλοκή και τις επιλογές των ηρώων μου με νέο τρόπο. Ο φόβος του θανάτου μπορεί να γίνει ο θάνατος της ίδιας της ζωής. 

2. Σκιαγραφήστε μας τους βασικούς χαρακτήρες του βιβλίου. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους, τα κίνητρα τους;

Η κεντρική μου ηρωίδα, σε μια κατά τα άλλα αντικειμενικά πετυχημένη ζωή, έρχεται αντιμέτωπη ταυτόχρονα με πολλαπλές εκδοχές του θανάτου, μια παρολίγον απώλεια της κόρης της στο παρελθόν που επανέρχεται απειλητικά στο παρόν, μια δική της νοητική ασθένεια, τη φθορά του γάμου της. Όλα αυτά λειτουργούν ως παράγοντες αδιαφορίας και ακύρωσης της ηθικής της βάσης και την βλέπουμε να κάνει σπασμωδικές κινήσεις αδιαφορώντας για το κόστος. Την ίδια στιγμή, οι νεότερες ηρωίδες που την πλαισιώνουν, η κόρη της, η νεαρή ασκούμενη που εργάζεται κοντά στον γνωστό δικηγόρο σύζυγό της, η νεαρή πρόσφυγας που συναντήθηκαν οι δρόμοι τους, στις δικές τους επιλογές, στους δικούς τους μικρόκοσμους που τους βλέπουμε να εκτυλίσσονται μπροστά μας, δεν έχουν κανένα διακύβευμα, γιατί έχουν την ελευθερία της απόλυτης αυτοδιάθεσης, που είναι τελικά και το ζητούμενο στη ζωή μιας νέας γυναίκας. Παράλληλα, εξετάζοντας το ζευγάρι ως τον σκληρό πυρήνα της οικογένειας, βλέπουμε την εξέλιξη του στα χρόνια, τι πεθαίνει και τι επιζεί. Τα ζυγίζουμε νοερά.

3. Τι θεωρείτε ότι θα αποκομίσει, ως απόσταγμα, ο αναγνώστης;

Μια κάποια κάθαρση. Το αίτημα να αφήσουμε τις γυναίκες ελεύθερες να απογειωθούν. Το συμπέρασμα ότι δεν ξέρεις ποτέ κανέναν, όσο και να το πιστευεις, γιατί είμαστε όλοι εξίσου περίπλοκοι. 

4. Πέρα από τον θάνατο, υπάρχει ένας κοινός, μεγαλύτερος φόβος, για τους ανθρώπους;

Αν υποθέσουμε ότι μιλάμε συλλογικά και δεν μιλάμε για προσωπικές διαταραχές φόβου, τότε ο θάνατος είναι ο μεγαλύτερος φόβος, αλλά σε όλες τις εκφάνσεις  του, πόνος, απώλεια, λησμονιά, φθορά του χρόνου, χωρισμός. 

Λέει ο Πεσσόα, 

Θάνατος είναι η στροφή του δρόμου,

Πεθαίνω είναι δεν με βλέπουν πια.

5. Τι καθορίζει τελικά την επιτυχία και τι την ευτυχία;

Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό ώστε να απαντήσω, αλλά φαίνεται πως η επιτυχία ορίζεται αντικειμενικά και συγκεκριμένα σε σχέση με έναν στόχο, ενώ η ευτυχία είναι μια γενική υποκειμενική κατάσταση. Δεν είναι απαραίτητο ότι συναντιούνται αυτά τα δυο. 

6. Ποιο ήταν το ερέθισμα για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή;

Θυμάμαι στις αρχές του δημοτικού περίμενα μετά το σχολείο μόνη μου στο σπίτι να επιστρέψουν οι γονείς μου από τη δουλειά τους και όσο περίμενα είχα μπροστά μου μόνιμα ένα βιβλίο, δεν το καταλάβαινα παντα και που το διάβαζα, συνήθως ήταν από εκείνα που έδιναν δώρο οι Κυριακάτικες εφημερίδες, από τον Πλούτο των εθνών του Αντάμ Σμιθ μέχρι Στου Χατζηφράγκου, του Κοσμά Πολίτη. Έτσι μεγάλωσα, διαβάζοντας ακυβέρνητα σε μια μίξη ντοπιολαλιάς και κλασικών. Η συγγραφή πλέον δεν γίνεται φυσικά μόνο από νοσταλγία και επειδή το συναίσθημα ξεχειλίζει, είναι η επικοινωνία μηνυμάτων, οπότε θα έλεγα ότι άρχισα να γράφω επειδή πλέον είχα να πω με δική μου φωνή πράγματα που αφορούν και τους άλλους.

7. Τι ρόλο έχει πλέον το βιβλίο, στην ψηφιακή εποχή μας;

Είναι ασύμβατο με την εποχή σε επίπεδο γνωρισμάτων και απαιτήσεων, απαιτεί χρόνο και συνοχή, η εποχή είναι γρήγορη, ασυνάρτητη και πολύ πιο στενόμυαλη από όσο νομίζουμε. Διανύουμε την εποχή της κυρίαρχης ατζέντας .Δεν πιστεύω πως θα ξοφλήσει το βιβλίο , αλλά η εποχή αυτή που ζούμε, αφού όμως πρώτα δυστυχώς θα έχουμε βγάλει τα μάτια μας από τον θυμό. Δεν είμαι αισιόδοξη, δεν βρίσκω πια ανθρώπους χωρίς θυμό, ελάχιστοι.

8. Γιατί οι Έλληνες, παρά την πλούσια λογοτεχνική ιστορία τους, είναι από τους λαούς που διαβάζουν λιγότερο;

Μα λείπει εντελώς το βιβλίο από τα σχολεία και από τα σπίτια. Πως θα το αποζητήσει κανείς στη ζωή του αν δεν του έχει καλλιεργηθεί ως συνήθεια;  

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα προωθεί ένα και μοναδικό σε κάθε τάξη βιβλίο του οργανισμού εκδόσεως βιβλίων, λες και ζούμε σε καμία παλαιοκομμουνιστική χώρα. 

Άλλοι λαοί βλέπεις να έχουν πλούσια γκάμα βιβλίων λογοτεχνικών και εξωλογοτεχνικών στις εγκαταστάσεις του σχολείου, η ανάγνωση είναι προαπαιτούμενο για την αξιολόγηση του μαθητή, τα βιβλιοπωλεία τους είναι οάσεις, στις γειτονιές τους υπάρχουν βιβλιοθήκες υψηλά επισκέψιμες, τι να συγκρίνουμε τώρα;

9. Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποια είναι τα πέντε βιβλία που θα θέλατε μαζί σας;

Σίγουρα σε τέτοιες συνθήκες θα έδινα βάση στο χιούμορ. Βιβλία από Μακγιούαν και Φόστερ Γουάλας.

10. Διαλέγετε παρέα για ολιγοήμερη απόδραση. Ποιους λογοτέχνες, ανεξαρτήτως ιστορικής περιόδου δράσης, θα συμπεριλαμβάνατε;

Αφού θα είχα δυνατότητα ιστορικής αναδρομής, θα ήθελα τον Όμηρο, και τον Τζέιμς Τζους , να τους ακούω να μιλούν ο καθένας για τον Οδυσσέα του. Η οδύσσεια και η αντιοδύσσεια, ο θεϊκός Οδυσσέας και ο βιτσιόζος Ulysses. Θεωρώ συγκλονιστικό που τα δυο πιο επιδραστικά έργα στην ιστορία της λογοτεχνίας έχουν κοινή αναφορά στο ίδιο σύμβολο περιπλάνησης, με διττή όμως εκδοχή, ο ένας υπεράνθρωπος ο άλλος μια καρικατούρα, πλάι πλάι, το κλασικό και η κατάρρευση του. 

Θα ήθελα μαζί και τον οξυδερκή ΜακΓιούαν, για να γράψει το μεμουάρ αυτής της συνάντησης, με τη γάτα του Λεοπόλδου Μπλουμ στη θέση του αφηγητή (σαν άλλο έμβρυο του Καρυδότσουφλου), να απορεί για τον Άργο που κουνάει την ουρά του εδώ και σχεδόν τρεις χιλιάδες χρόνια. Φανταστείτε τα ζώα ως λογοτέχνες, να παρατηρούν το ανθρώπινο είδος. 

11. Χρειαζόμαστε περισσότερο ρομαντισμό ή ρεαλισμό στις ζωές μας;

Ρομαντισμό, έχουμε στερέψει. Κανονικό όμως, όχι με λεζάντες στο ίνσταγκραμ.