Γράφει Δημοσθένης Δαββέτας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης , Ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
Πλησιάζοντας προς το τέλος του 2020 και κάνοντας έναν απολογισμό εκείνων των στιγμών του πολιτικού και ιδεολογικού ως απάνθρωπου φανατισμού, θα διαπιστώσουμε ότι την κορυφαία θέση κατέχει η τρομοκρατία και πιο συγκεκριμένα. η τζιχαντιστική. Πολλές μαζικές τρομοκρατικές πράξεις σημάδευσαν την χρονιά αυτή αφαιρώντας την ζωή από πολλούς αθώους πολίτες, γυναιίκες η παιδιά που ουδεμία σχέση είχαν με θρησκευτικό η ιδεολογικό φανατισμό.
Ποιος είναι όμως ο τζιχαντισμός και ποια η σχέση του με το τζιχάντ;
Γιατί αν κι εκ πρώτης όψεως μοιάζει εύκολο να ενώσουμε το ένα με το άλλο εν τούτοις το πράγμα δεν είναι τόσο απλοϊκό όσο θα μπορούσε ίσως κάποιος να υποθέσει.
Ας το δούμε λοιπόν.
Η στάση απέναντι στο θάνατο ήταν πάντοτε ένα από τα ουσιώδη φιλοσοφικά ζητήματα από την αρχαιότητα. Ο Σωκράτης ανήγαγε την ίδια την αιτία της φιλοσοφίας σε προετοιμασία θανάτου , ο δε Επίκουρος μιλούσε για ανυπαρξία θανάτου μιας και αξία έχει μόνο ό,τι νιώθει κάποιος, ενώ όταν πεθαίνει δε νιώθει τίποτα. Αλλά κι ο Πλάτωνας κι ο Αριστοτέλης κι ο Πυθαγόρας ασχολήθηκαν επισταμένα με το θέμα, ενώ ο Στωικός φιλόσοφος, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος, έβαλε τον θάνατο ως βασικό στοιχείο στοχασμού, διαλογισμού και αυτογνωσίας στο σημαντικό έργο του ,τα εις εαυτόν, που παραμένει μέχρι σήμερα ένας βασικός οδηγός σε ζητήματα καθημερινής ζωής. Με τον Α η Β δηλαδή τρόπο ο θάνατος ως υπαρξιακή αναζήτηση ,ως σημείο αναφοράς της ζωής κι ερωτηματικό ,είχε καθοριστικό ρόλο στην κλασσική σκέψη.
Η εμφάνιση του Χριστιανισμού. έδωσε μια διαφορετική διάσταση στο θέμα και θέλησε να λύσει το γόρδιο ζήτημα του θανάτου μέσα από έναν ριζοσπαστικό τρόπο αντιμετώπισης του. Ο Χριστιανισμός έλυσε το θέμα μέσω της άποψης – πίιστης ότι, αφού γεννιόμαστε από το θεό και είμαστε δημιουργήματα του, δεν πεθαίνουμε πραγματικά, γιατί απλά επιστρέφουμε στον πατέρα-δημιουργό μας.
Όλες αυτές οι παραπάνω προσεγγίσεις, αλλά και έν γένει η όλη Δυτική αντιμετώπιση του θανάτου χαρακτηρίζεται από μια κεντρική προσπάθεια απομυθοποίησης και αποδραματοποίησης του.
Η προσπάθεια “εξανθρωπισης” του θανάτου, η απο-σκοταδοποίηση του και κυρίως η εξοικείωση μαζί του ώστε να μην είναι κάτι τρομερό, που προκαλεί φόβο, αλλά αντιθέτως να είναι κάτι που ν’ αντιμετωπίζεται ως φυσικό μέρος της ζωής, έγινε εργαλείο σκέψης κι αναστοχασμού.
Ποτέ ο θάνατος δεν ξέφυγε από τα όρια της ζωής, ποτέ δεν έγινε αντικείμενο η επιδίωξη ευδαιμονικής αυτοαναζήτησης η αυτοεκπλήρωσης ,ποτέ δεν έγινε αυτοσκοπός ή εργαλείο στην υπηρεσία μιας στρατηγικής κινήτρου πολιτικής χρήσης .
Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει με τους τζιχαντιστές.
Σκοτώνουν και σκοτώνονται στο όνομα του Αλλάχ, υμνώντας και επιδιώκοντας τον θάνατο. Ταυτίζουν την απώλεια της ζωής τους με την προσφορά της στον βωμό μιας μαρτυρικής γενναίας πράξης και πίστης στην υπηρεσία του Αλλάχ. Κάτι που είναι μη-ορθολογικό για τον “λογικό” Δυτικό πολιτισμό.
Για μας ο τζιχαντισός είναι κάτι το παράλογο και φρικιαστικό. Οι τζιχαντιστές θυσιάζουν τη ζωή τους , με το επιχείρημα του δικαίου κατ’ αυτούς ιερού λόγου, στην υπηρεσία του θανάτου. Κάτι τέτοιο ο Νίτσε το ονόμαζε μηδενισμό. Γιατί θεωρούσε μηδενιστή όποιον θυσιάζει το ζωικό και ζωτικό παρόν για αφηρημένα ιδεώδη.
Πρέπει όμως να γίνει εδώ μια αμέσως αναγκαία διάκριση: άλλο το τζιχαντ κι άλλο ο τζιχαντισμός.
Κι εξηγούμαι .Η ιδέα του τζιχαντ, του ιερού πολέμου, υπάρχει στο κοράνι. Αυτό είναι δεδομένο. Αλλα αυτό που ονομάζεται τζιχαντισμός, που γνωρίζουμε κι ακούει σήμερα σ’ αυτο το όνομα , είναι δημιούργημα της σύγχρονης νεωτερικής ιδεολογίας του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Πρόκειται για νεωτερική αντίληψη ερμηνείας και χρήσης του τζιχαντ.
Όπως και στην Δύση είχαμε μοντέρνες αντιλήψεις επανάστασης (πχ Η Ρωσική επανάσταση), έτσι και το Ισλάμ έχει την νεωτερική του περίοδο.
Ο τζιχαντισμός είναι μια από τις νεωτερικές του αντιδράσεις, σε σχέση με την θέση του στον Νεωτερικό κόσμο που αναπτύσσεται καθοριστικά στην Δύση τον 20ο αιώνα.
Ο Τζιχαντισμός ,ως έννοια, concept, πριν τον γνωρίσουμε στο αμείλικτο αιμοσταγές, δίχως έλεος πρόσωπο του στην πράξη, μέσα από τόσες τρομοκρατικές ενέργειες διεθνώς, δομήθηκε από τους δυο νεωτερικούς θεωρητικούς του. Τον Πακιστανό θεολόγο Maududi (1903-1979) και τον Αιγύπτιο Qutb των αδελφών μουσουλμάνων (1906-1966).
Και οι δυο τους οραματίστηκαν ένα πολιτικό Ισλάμ με κύριο άξονα τον αγώνα του τζιχαντ. Πρόσφεραν έτσι ενα ιδεολογικό όπλο στους Ισλαμιστές τρομοκράτες. Η αποζήτηση του θανάτου, η ενδοξοποίησή του χάρις του τζιχαντ δίνει δικαιολογία σε πράξεις ακρότητας και μίσους. Δικαιολογεί την μαύρη δίχως όρια κι έλεος επιθετικότητα, στο μυαλό και τη καρδιά τους.
Η στάση τους αυτή δεν ειναι ένας δίχως ιδεολογικό προσανατολισμό στόχος .. Αντιθέτως έχει ιδεολογική κατεύθυνση. Ειναι Πολλά μαζί. Ειναι κατ’ αρχήν το μίσος εναντίον της Χριστιανικής Αγάπης, εναντίον του Δυτικού ορθολογισμού, εναντίον του “Αμνού του Θεού”.
Ειναι επίσης κι η άρνηση τους να δεχτούν την συνύπαρξη τους με το διαφορετικό. Δεν μπορούν να δεχτούν την δημοκρατία και τον διάλογο. Δεν αντέχουν τον ανθρωπισμό και τις κλασσικές ιδέες για φιλοσοφία, γράμματα, τέχνες που ωθούν στην αυτογνωσιακή απελευθέρωση του ατόμου. Δεν διευρύνουν το “Ιδιο” μέσα από την συνομιλία του Άλλου, για να θυμηθώ το σημαντικό σημείο της διεύρυνσης μέσω του πολιτισμο΄τ που ανέφερε ο Καντ.
Όπως ο Ναζισμός υμνούσε τον εαυτό του φτάνοντας στο σημείο να τον σκοτώσει (όπως πέθανε και ο Νάρκισσος) έτσι και οι τζιχαντιστές έχουν αυτοκτονική πορεία, παρασέρνοντας στην ναρκισσιστική τους τρέλα του θανάτου και όσους μπορούν περισσότερους από τους αν-ομοίους τους.
Δοξάζοντας βέβαια την ιδεολογία τους, δεν αντιλαμβάνονται οτι σταδιακά την απομονώνουν και την σκοτώνουν. Η θυσία τους είναι στην υπηρεσία του θεολογικού ναρκισσισμού τους.
Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν με ορθολογικά επιχειρήματα. Είναι δύσκολο ν’ αναχαιτιστούν μόνο με κοινωνιολογικά κριτήρια.
Χρειάζεται να πολεμηθούν σε τρία μέτωπα: να κοπούν οι πηγές χρηματοδότησης τους και να αυξηθούν τα μέτρα προληπτικής ασφαλείας. Κυρίως όμως να δεχτούν επίθεση στο ιδεολογικό και πολιτιστικό τους πεδίο. Είναι αυτό ακριβώς που εμπεριέχει το πρόσφατο νομοσχέδιο του Γάλλου προέδρου Μακρόν πει “separatisme” Μέσω της εκπαιδευτικής πολιτικής των κυβερνηήσεων και κρατών ,να αναδειχθεί ότι στην ουσία, δεν προσφέρουν μια εναλλακτική ηθική απάντηση στην Δυτική παρακμή αξιών, όπως ισχυρίζονται, άλλα υπηρετούν την σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων, την αρνητική , τον “αμνό του σκότους .” Θα φανεί αν το νομοσχέδιο του Μακρόν θα φέρει αποτέλεσμα. Άμεσα θα φανεί.
