Μικρό Διήγημα: Η πρώτη επάρατη λέξη (Τάκης Γεράρδης)

Γράφει ο Τάκης Γεράρδης, συγγραφέας

Στη συλλογή διηγημάτων μου Η ΚΟΥΡΕΛΟΥ συμπεριλαμβάνετε το διήγημα οι Μαύρες Τρύπες. Σε μια παρουσίασή του βιβλίου, ένας φίλος συγγραφέας και καταξιωμένος μεταφραστής μου είπε πως αυτό το διήγημα μάλλον είναι το καλύτερο από τα 38 της συλλογής. Και θα μπορούσες να το επεκτείνεις πολύ, συμπλήρωσε. Σεβόμενος έναν τόσο μελετημένο άνθρωπο της λογοτεχνίας και κορυφαίο μεταφραστή, προσπαθούσα έκτοτε να καταλάβω τι εννοούσε. Μάλλον κατάλαβα τι εννοούσε, πλην όμως στο μικρό μου κεφάλι δεν κατέβαιναν ιδέες. Ώσπου…

Περίληψη Μαύρων Τρυπών:

Μια νέα φυλή ανακαλύπτεται στον Αμαζόνιο. Η Παγκόσμια κοινότητα καλοπροαίρετα προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί της. Μια αντιπροσωπεία της με ηγέτιδα μια ευειδή επικοινωνιολόγο προσπαθεί να βρει μια κοινή γλώσσα, λίγες κοινές λέξεις. Απέναντί της στέκει η ειρηνική αντιπροσωπεία της πρωτόγονης φυλής στην οποία ηγείται ένας όμορφος νέος. Όμως μάταια. Και μοιάζει η προσπάθεια αυτή των δύο αντιπροσωπειών με τη χελώνα και τον Αχιλλέα που τρέχουν σε αγώνα δρόμου με τον Ζηνώνειο περιορισμό του χρόνου και ποτέ δεν συναντώνται.

Ο φίλος μου, σκέφτηκα προχτές, έχει μεταφράσει με μεγάλη συνέπεια και πλούτο λέξεων δεκάδες βιβλία. Όμως, ενώ έχει ασχοληθεί με τη μετάφραση λέξεων, δεν έχει ασχοληθεί με τη μετάφραση ήχων. Και βέβαια αυτοί οι ήχοι γίνονται στο νου μας πρώτιστα σιωπηλές ιδέες, κατόπιν ιδεατές λέξεις και τέλος γραπτά σύμβολα τα οποία αναζητούν την ταύτισή τους με τον ήχο. Επί πλέον ο φίλος μου δεν έχει ασχοληθεί με την αποκρυπτογράφηση σχημάτων, όπως ο Champollion κι ο Ventris. Κι αυτά τα σχήματα να μπορέσουν να μιλήσουν, να γίνουν λέξεις κι αυτές να μην είναι ξεκάρφωτες μεταξύ τους αλλά να βγάζουν ένα νόημα, όπως το «a- mi- ni- so» να σημαίνει Αμνισός, αλλά και το «do-so-si» δώσονσι κι ακόμη το «Ka-ra-wi-po-ro» κλειδούχοι ή qa-si-re-u βασιλεύς. Κι αν ο Champollion είχε μια ευκολία, καθώς η στήλη της Ροζέτας δίπλα στα ιερογλυφικά είχε το κείμενο στα ελληνικά και στα κοπτικά, ο Ventris ψαχούλευε με δεμένα μάτια ψάχνοντας να βρει το μαύρο φασόλι μέσα στο σακί με τα άσπρα. Μόνη βοήθεια είχε τα σχόλια και τις σημειώσεις της Αμερικάνας Alice Komper στα χαρτονάκια από τα τσιγάρα που η κυρία κάπνιζε. Άθλος το να μπορέσεις να μεταφράσεις ένα κάποιο σχήμα σε ka ή do ή la κι αφού το κάνεις να βρεις και την γενική ή την δοτική του! Στα μάτια μου ο Ventris μοιάζει με υπεράνθρωπο, είναι ίδιος με Θεό που επειδή έτσι αποφάσισε, επέβαλε στους ανθρώπους να λένε έν και να εννοούν μια μονάδα, να λένε τράπεζα και να εννοούν μια σανίδα οριζόντια με τέσσερα πόδια κάθετα.

Η μεγαλύτερη τρέλα του August Schleicher ήταν η προσπάθειά του να γράψει ένα λαϊκό παραμύθι στην αποκαταστημένη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Το Avis akvasas Ka, ήτοι Το πρόβατο και το άλογο, απασχόλησε- αν είναι δυνατόν!- την κοινότητα των επιστημόνων γλωσσολόγων για πολλά χρόνια. Μέχρι που ξαναγράφτηκε από άλλον γλωσσολόγο σε πιο βελτιωμένη μορφή. Ανοίγω παρένθεση: Γι’ αυτό σκέφτομαι, οι επιστήμονες θα κοιτάζουν πάντα την πλάτη των μυθοπλαστών, θα τρώνε τη σκόνη τους. Κλείνει η παρένθεση. Ακολούθησαν τόνοι μελανιού, πολλοί γλωσσολόγοι στοχαστές κατέθεσαν την επιστημονική τους άποψη, αλλά αυτού του είδους οι διαδρομές της επιστημονικής σκέψης κατέληξαν στο να συναντήσουν προγενέστερες, εφόσον δεν απείχαν πολύ αυτοί οι στοχασμοί από τους αντίστοιχους των οπαδών της βιβλικής ερμηνείας για την καταγωγή των γλωσσών.

Πόσο ίδιοι και πόσο διαφορετικοί είμαστε με το πέρασμα του χρόνου; Μετά από είκοσι εφτά χρόνια έπιασα στα χέρια μου το βιβλίο του J.P.Mallory «οι Ινδοευρωπαίοι» κι άρχισα να το διαβάζω ξανά. Μελετώντας το ο νους μου το αντιμετώπιζε διαφορετικά. Χωρίς φανατισμό τώρα, με λιγότερες προκατασκευασμένες θέσεις εκ μέρους μου, κοιτούσα τις λέξεις προσεκτικά. Κοιτούσα και τις σημειώσεις που είχα κάνει στο παρελθόν στα κενά διαστήματα των σελίδων. Στέκομαι στη σελίδα 48:

15η αράδα …πολεμιστές με δίτροχα άρματα που μιλούσαν την ινδική γλώσσα επιβλήθηκαν σ’ έναν αυτόχθονα πληθυσμό (τους Μιτανί) ο οποίος μιλούσε την χουρριτική για να σχηματίσουν μια κυρίαρχη δυναστεία η οποία διήρκεσε για αρκετούς αιώνες.

27η αράδα …Αν και διαθέτουμε κείμενα από τη Μεσοποταμία, δεν υπάρχει σ’ αυτά καμία μαρτυρία η οποία να δείχνει συμπερασματικά ινδική παρουσία στην περιοχή.

32η αράδα …Τον 13ο αιώνα, με την κατάρρευση του βασιλείου των Μιτανί έχουμε το τέλος της ινδικής παρουσίας στη νοτιοδυτική Ασία.

Σημείωση δική μου το 1995 στο περιθώριο αριστερά: Βρε μαλάκα υπάρχει ή δεν υπάρχει ινδική παρουσία;

Σκέφτομαι πως εκείνη την κρίσιμη στιγμή, που ένας από τους σπηλαιανθρώπους σκέφτηκε πως η ομάδα θα ωφεληθεί όταν τις πενήντα με εξήντα λέξεις που χρησιμοποιούσαν οι συνάνθρωποί του κατάφερνε να τις κάνει γραπτά σήματα, εκείνη τη στιγμή η ανθρωπότητα φορτώθηκε με ανυπολόγιστα έξοδα κι ένα τεράστιο άχθος. Μέχρι τότε αρκούσαν το εγώ και το αυτοί, το πεινάω, το τρέχω, το καυλώνω, το διψάω, το φοβάμαι, το νυστάζω και μερικές ακόμη λέξεις για να κυλούν όλα ήρεμα και στρωτά. Μόλις όμως ο ανήσυχος Εκείνος με μια ακονισμένη πέτρα μπόρεσε να σχεδιάσει πάνω στο βράχο ή στο ξύλο την πρώτη επάρατη λέξη, ο κόσμος αυτόματα άλλαξε. Τι ωραία που θα ήταν αν κι εμείς χαμογελούσαμε, όπως ο νεαρός της φυλής του Αμαζονίου και για τρεις μήνες λέγαμε σταθερά: