Η σπουδαία ερμηνεύτρια και συνθέτις Νένα Βενετσάνου επιβιβάζεται για πρώτη φορά στην Αμαξοστοιχία-Θέατρο το Τρένο στο Ρουφ και παρουσιάζει στο Θεατρικό Βαγόνι τα νέα της τραγούδια, με γενικό τίτλο «Σκληρές βιολέτες», για 10 μόνο παραστάσεις κάθε Τετάρτη, από 22 Ιανουαρίου μέχρι και 26 Μαρτίου στις 21:00. Με αυτή την αφορμή είχε μια ενδιαφέρουσα συνομιλία με τον Κωνσταντίνο Μανίκα.
1.«Σκληρές βιολέτες», μια μουσική παράσταση στην Αμαξοστοιχία-Θέατρο το Τρένο στο Ρουφ. Πώς προέκυψε η ιδέα;
Όλα ξεκίνησαν από το ερώτημα: Γιατί η γυναικεία ευρωπαϊκή ποίηση δεν προωθείται στον τόπο μας, παρά μόνο αποσπασματικά και για ποιο λόγο δυσκολευόμαστε να βρούμε ελληνιστές να μεταφράσουν την δική μας. Δεν ξέρω καν τι έχει μεταφραστεί από Ελληνίδες ποιήτριες σε άλλες γλώσσες. Ήμουν τυχερή που συνάντησα την Ιωάννα Αβραμίδου και άκουσα μουσική μέσα από τις μεταφράσεις της. Στο Τρένου στο Ρουφ με οδήγησαν τα βήματά μου. Το τρένο τον 20αιώνα ένωνε όλη την Ευρώπη και είναι ένα πολύ δυνατό σύμβολο. Μετά σκέφτηκα ότι αυτές οι ποιήτριες δεν είχαν συναντηθεί ποτέ. Έζησαν σε διαφορετικά κράτη, μετά τον πόλεμο αυτά τα κράτη άλλαξαν σύνορα. Έτσι η εικόνα να κάνουμε ένα νοερό ταξίδι στην εποχή τους δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο χώρο.
2. Ποια είναι η δομή της και ποιοι συμμετέχουν;
Είμαστε τέσσερεις στη σκηνή κλασική κιθάρα ο Γιώργος Τοσικιάν, ηλεκτρική κιθάρα ο Δημήτρης Παπαλάμπρου, κρουστά ο Σόλης Μπαρκής και εγώ στο τραγούδι και την αφήγηση σε αυτόν τον χώρο που συμβολίζει μια ολόκληρη εποχή, μαθαίνουμε πολλά για την άγνωστο πνευματικό αγώνα των γυναικών. Οι «Σκληρές Βιολέτες» είναι ένας νέος κύκλος τραγουδιών μου πάνω σε ποίηση γυναικών που έζησαν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στην κεντρική Ευρώπη, επέζησαν σε δύσκολες συνθήκες όντας απάτριδες ή εκτοπισμένες και σταμάτησαν ακόμα και να γράφουν στη μητρική τους γλώσσα που ήταν τα γερμανικά , ως αντίδραση στον Ναζισμό. Μετά τον Πόλεμο έσπασαν τη σιωπή τους. Ήρθαν σε μένα χάρη στη μετάφραση στα ελληνικά από την Ιωάννα Αβραμίδου όπως σας είπα και τις έφερα κοντά με Ελληνίδες της ίδιας περιόδου εκτοπισμένες οι οποίες έγραψαν ποίηση που αντιμάχεται τη φρίκη του πολέμου.
Οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης και της Βαλκανικής ήταν το κυρίως πεδίον του Άρεως των Ναζί. Η παράσταση γειώνεται με την ιστορική μαρτυρία της Μαρίας Τσισκάκη- Γαλιατσάτου που επέζησε από τα ναζιστικά στρατόπεδα. Καταλαβαίνουμε πως η μαρτυρία και η ποίηση αλληλοσυμπληρώνονται, καθώς και τον αγώνα που δίνουν αυτές οι υπάρξεις εντός τους για να μην ξεχάσουν. Σήμερα όλοι και όχι μόνο οι νέοι, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το απάνθρωπο πρόσωπο του φασισμού , του ναζισμού και των φυλετικών διακρίσεων.
3. Ποιο είναι το στίγμα των γερμανόφωνων ποιητριών που έχετε επιλέξει να παρουσιάσετε και πόσο σύγχρονο είναι το μήνυμά τους;
Αυτό που τις ενώνει είναι η πνευματική τους διαύγεια, το ποιητικό ταλέντο και η σχέση τους με την φιλοσοφία. Αυτό που τις στιγμάτισε είναι το ότι ήταν εβραίες. Είναι αδύνατον να συμπληρώσω την απόσταση ανάμεσα στην ποίησή τους και αυτή την εμπειρία του ολοκαυτώματος που βίωσαν. Δεν ξέρουμε αρκετά γι΄ αυτές τις προσωπικότητες, παρότι η πνευματική τους προσφορά στον πάσχοντα συνάνθρωπο είναι τεράστια. Όμως δεν είναι τα βάσανα που με απασχόλησαν, όσο το ότι ξεπηδά η ποίηση από μέσα τους και το φως που περιέχουν ως δημιουργοί. Σήμερα επιβάλλεται να τις γνωρίσουμε.
4. Έχουν κερδίσει οι γυναίκες τη θέση που τους αξίζει στον καλλιτεχνικό κόσμο και όχι μόνο;
Εγώ πιστεύω πως όχι. Μπορεί να εξυμνούνται οι γυναίκες, να μιλάμε για ισότητα , αλλά ο χώρος για την καλλιτεχνική δημιουργία τους, παραμένει όπως παλιά, περιορισμένος. Η πνευματική ζωή των γυναικών δεν συνυπολογίζεται ισότιμα στην πνευματική ιστορία της ανθρωπότητας.
5. Πόσο δύσκολο είναι πλέον, στα πλαίσια του ψηφιακού μας κόσμου, για έναν καλλιτέχνη να του δοθούν οι ανάλογες ευκαιρίες να αναδείξει το ταλέντο του;
Στις 10 και 11 Φεβρουαρίου τρέχοντος έτους θα γίνει η 3τη Διεθνής σύσκεψη στο Παρίσι για την τεχνητή νοημοσύνη. Χρειαζόμαστε έναν διεθνή γόνιμο διάλογο σε επίπεδο κορυφής, ώστε να συμφωνήσουν διεθνώς τα κράτη για την προστασία των πνευματικών και συγγενικών μας δικαιωμάτων και οι καλλιτέχνες παγκοσμίως πρέπει να απαιτήσουμε τα δικαιώματά μας. Πρώτη φορά αντιμετωπίζουμε μια τόσο σημαντική αλλαγή στις συνθήκες εργασίας μας, αλλά και την αμφισβήτηση των αρχών της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Αυτή τη στιγμή οι εταιρείες μαθαίνουν τζάμπα την ΙΑ, στηριζόμενοι πάνω στο ταλέντο και στη δουλειά μας, δεν πρέπει να σκεφτούμε το μέλλον και το γιατί να μην έχουμε οικονομικό όφελος; Αν το αφήσουμε έτσι θα είναι μία πυρηνική καταστροφή μεγατόνων για την ανθρωπότητα και την ελευθερία της έκφρασης.
6. Έχετε συνεργαστεί με σπουδαίους συνθέτες. Ποιο είναι το πιο μεγάλο καλλιτεχνικό σας όνειρο;
Πριν από πολλά χρόνια στα πρώτα μου βήματα γνώρισα τον κύριο Αζάν, έναν σημαντικό παραγωγό. Μέσα στην ορμή των νιάτων μου άρχισα να του εκθέτω το πρόγραμμά μου, που κάλυπτε μία δεκαετία, με άκουγε προσεχτικά και μου λέει χαμογελώντας:….. σας προειδοποιώ, ότι απ’ όλα αυτά, θα κάνετε όσα θέλει ο παραγωγός. Συνήλθα αμέσως…… Είχε απόλυτο δίκιο. Ό καλλιτέχνης δημιουργεί μεν το όραμα, αλλά χρειάζεται συνοδοιπόρους για να προχωρήσει επαγγελματικά και πρέπει να ξέρει πότε θα βαρέσει το χέρι στο τραπέζι. Οι συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες, όμως πρέπει να σεβόμαστε τη γνώμη των άλλων και αν δεν μας αρέσει να το λέμε. Να κατανοούμε γιατί κάποιος μας εναντιώνεται, μπορεί να βλέπει πράγματα που εμείς δεν βλέπουμε.
7. Ποια είναι η γνώμη σας για τα σύγχρονα μουσικά ρεύματα που είναι εξαιρετικά δημοφιλή στη νεολαία;
Αν έκανα μια έρευνα θα αντιμετώπιζα αυτή τη μουσική πολύ προσεχτικά ,περισσότερο ως κοινωνικό φαινόμενο και λιγότερο ως μουσική. Μοιραία ακούγεται ως μουσική αλλά είναι νεκρή, ακόμα και η μούχλα πάνω της πεθαίνει. Καθαρό μάρκετινγκ κατά την γνώμη μου. Οι νεολαίοι γενικώς ψάχνονται, δεν ακούν κάτι που δεν έχει νόημα γι’ αυτούς. Ας μιλήσουν, τα λόγια τους θα αποκαλύψουν μεγάλες αλήθειες, γιατί με το πρόσχημα ότι ακούνε οι νέοι αυτή τη μουσική, την μοσχοπουλάνε και οι νέοι το καταλαβαίνουν.
8. Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποιοι είναι οι πέντε δίσκοι που θα θέλατε μαζί σας;
Αν με έπιανε στο βουνό θα έκανα το μνημόσυνο στον αχό και θα άκουγα τους ήχους της φύσης ,την ηχώ μου και θα έγραφα κάτι καινούργιο. Αν ήμουν κάπου αποκλεισμένη, θα τρεφόμουν από την μνήμη και τις αναμνήσεις από τη μουσική μου εμπειρία και πάλι όμως όλα αυτά θα τα χρησιμοποιούσα για να δημιουργήσω κάτι καινούργιο. Πάντως μία καραντίνα είναι πολύ λίγο για να φτιάξεις κάτι αληθινά καινούργιο, η τέχνη θέλει χρόνο για να ξεχάσεις τη μουσική που κουβαλάς, να ξεβολευτείς και τότε πιθανόν κάτι νέο να αναδυθεί.
