Γράφει ο Γιώργος – ΝεκτάριοςΠαναγιωτίδης, συγγραφέας
Ο μεγάλος Γιώργος Θεοτοκάς, που ήταν μεταξύ άλλων και θεωρητικός του νέου ελληνισμού (βλ. «Ελεύθερο πνεύμα» κ.λπ.), έγραφε κάποτε ότι η συνέχεια του λεγόμενου κλασικού ελληνικού θεάτρου δεν είναι άλλο από το αγγλικό θέατρο και συγκεκριμένα στην πιο κορυφαία του μορφή: ο Σαίξπηρ!
Το συγκεκριμένο έργο του μεγάλου θεατρικού συγγραφέα είχε επιλεχθεί από τον γράφοντα για ανάγνωση κατά το άγιο 12ήμερο, στο οποίο και αναφέρεται.
Η 12η νύχτα δεν είναι άλλη από τη δωδέκατη νύχτα του 12ημέρου των Χριστουγέννων, δηλαδή η νύχτα της Παραμονής των Θεοφανείων. Εντούτοις, είναι χαρακτηριστικό ότι το έργο δεν έχει στην πραγματικότητα καμία αναφορά σε Χριστούγεννα ή σε χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Αντιθέτως, η ατμόσφαιρά του αφορά… τι άλλο, τον έρωτα, την ερωτική αγάπη και πώς αυτή επιδρά, με εκπληκτικό πράγματι τρόπο, πάνω σε ποικιλόμορφους χαρακτήρες! Από αυτή την άποψη, έχει αυτές τις μέρες μια επικαιρότητα.
Η δωδέκατη νύχτα ήταν αυτή που γίνονταν οι γάμοι ή οι αρραβώνες κατά (χριστιανική) παράδοση και ειδικά στην Αγγλία, διότι θεωρούνταν μια περίοδος με κατεξοχήν εορταστικό χαρακτήρα. Έτσι, παρ’ ότι το έργο θίγει και πολλά άλλα ζητήματα, ο έρωτας είναι μάλλον η κινητήρια δύναμη που προχωράει την υπόθεση.
Για μένα, ένα από τα χαρακτηριστικότερα σημεία του Σαίξπηρ, που γράφει την ελισαβετιανή εποχή, είναι ότι, χωρίς μάλιστα να το προσπαθεί, διατυπώνει λόγους που θα μπορούσαν να είναι αποφθέγματα: αφορισμοί, παρόμοιοι ας πούμε με του Λα Ροσφουκώ.
Όσο διάβαζα το βιβλίο, έπιασα τον εαυτό μου να σημειώνει επανειλημμένα καταπληκτικές, χωρίς υπερβολή εξαιρετικά διατυπωμένες, ατάκες διαφόρων χαρακτήρων. Φυσικά, ο Σαίξπηρ δεν ήταν ένας άνθρωπος που είχε την πρεμούρα να φανεί «λιμπεραλιστής» ούτε ήταν φυσικά συντάκτης του… Κοσμοπόλιταν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια φοβερή διαχρονικότητα στους λόγους του: να τοποθετείται, δηλαδή, μέσω των χαρακτήρων του, σε διάφορα θέματα, με πραγματικά τρομακτική διαύγεια!
Σε επίπεδο καθαρά είδους, παρά τον αισθηματικό χαρακτήρα του έργου, κατατάσσεται στις κωμωδίες. (Άλλωστε, και σήμερα έχουμε τις λεγόμενες –οσοδήποτε πεζές, μερικές φορές- «ρομαντικές κομεντί»!) Κορυφαίος χαρακτήρας του έργου είναι οπωσδήποτε ο Δούκας Ορσίνο, κυβερνήτης της Ιλλυρίας. Ο Ορσίνο, που είναι ένας τύπος ευγενικός, αισθαντικός αλλά και αποφασιστικός και δυναμικός, θα μεθοδεύσει την προσπάθεια να ζητήσει σε γάμο την Κόμισσα Ολίβια. Αυτό θα το κάνει μέσω του Σεζάριο, που είναι στην πραγματικότητα μια κοπέλα, η Βιόλα, μεταμφιεσμένη, για να κινείται πιο ελεύθερα. Η Βιόλα τρέφει «τρυφερώτερα τινά αισθήματα», όπως θα’ λεγε και ο Παπαρρηγόπουλος, ωστόσο, για τον… ίδιο τον Ορσίνο. Από την άλλη, η Κόμισσα, παρ’ ότι βρίσκεται σε επταετές πένθος λόγω του θανάτου του αδερφού της, τρέφει αισθήματα για τον… Σεζάριο, χωρίς να ξέρει την πραγματική του φυσικά ταυτότητα.
Μέσα σε αυτήν την κεντρική ιστορία, διαπλέκονται πολλές άλλες μικρότερες, και γνωρίζουμε χαρακτήρες όπως ο Μαλβόλιο, οικονόμος θα λέγαμε του οίκου της Κόμισσας, που παρ’ ότι παριστανεί τον πουριτανό, είναι άκρως ανήθικος και αριβίστας και απολαμβάνει γι’ αυτό τα επίχειρα. Σπαρταριστοί πραγματικά είναι ακόμη και σήμερα οι διάλογοι μεταξύ των μικρότερης σημασίας χαρακτήρων, όπως του Σερ Άντριου, του Σερ Τόμπυ και του Φέστερ.
Έχοντας ως τώρα το προνόμιο να έχω παρακολουθήσει αρκετές παραστάσεις του Σαίξπηρ και έχοντας διαβάσει και λίγα ακόμη έργα του σε βιβλία (Άμλετ, Ρωμαίος και Ιουλιέτα), μπορώ να πω πως είναι αντάξιό τους. Υπάρχουν και σήμερα νέοι (και νέες) συγγραφείς, όπως και λίγο παλιότεροι, με αξιόλογα ερωτικά έργα, εντούτοις ασυζητητί θα άξιζε να αφιερώσει κανείς έστω και κλάσμα του χρόνου του στη «δωδέκατη νύχτα» αντί σε χυδαίας εμπορικότητας, κακή «ροζ λογοτεχνία» ή… «ερωτική (δηλαδή πορνογραφική) λογοτεχνία» του συρμού.
Δεν είναι ένα δήθεν αλλά ένα πραγματικό αριστούργημα!
