Στο «CulturePoint.gr» φιλοξενούμε την εκπαιδευτικό και συγγραφέα κυρία Ευγενία Θέου με αφορμή το βιβλίο της «Δίδυμες ζωές» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Δημητρόπουλος.

Πρόκειται ένα έργο που ισορροπεί ανάμεσα στη λογοτεχνική μυθοπλασία και την ψυχολογική αλήθεια. Μέσα από δύο ήρωες που παλεύουν με τη μνήμη και το παρελθόν, η συγγραφέας φωτίζει το ανθρώπινο δράμα με τρόπο που σφραγίζει τον αναγνώστη.

Ένα πολυφωνικό δράμα ενηλικίωσης που εξετάζει τη μνήμη, την επιθυμία, την πίστη και το όριο ανάμεσα στη συμπόνια και στη λογοδοσία

Συνέντευξη στη Νεκταρία Βαρσαμή-Πουλτσίδη

Κυρία Θέου, η αρχιτεκτονική στις «Δίδυμες ζωές» μοιάζει με χορικό: φωνές, επιστολές, εξομολογήσεις, σκηνές έντασης. Ποιο ήταν το αφηγηματικό σας πατρόν ώστε οι εναλλαγές προσώπων και χρόνων να υπηρετούν ένα ενιαίο ηθικό βλέμμα χωρίς να χαθεί ο παλμός της ιστορίας;

Ε.Θ.: Χρησιμοποίησα εναλλαγές: επιστολές, εξομολογήσεις, σκηνές έντασης. Όλες όμως υπηρετούν ένα κοινό θέμα/ βλέμμα: το ερώτημα της ευθύνης και της λύτρωσης. Χορικό αρχαίας ελληνικής τραγωδίας σε ένα συνονθύλευμα φιλοσοφικών ιδεών, λυρικής και εσωτερικής αφήγησης με κορύφωση στο μήνυμα ότι: «μετά από κάθε Γολγοθά έρχεται πάντα μια τέλεια Ανάσταση ως ανταπόδοση στο τέλος».

Επιστρέφετε συχνά σε συμβολισμούς: τρένο, όπλο, καρυδιά, μονάδα «Ελπίδα». Πώς γεννήθηκαν αυτά τα σύμβολα, τι «δουλεύουν» υπογείως στον αναγνώστη και πώς αποφεύγατε την υπερφόρτιση που μπορεί να ακυρώσει τη ρεαλιστική δύναμη των γεγονότων;

Ε.Θ.: Είναι υπόγειοι αγγελιοφόροι: το τρένο δείχνει τη μετωπική σύγκρουση με το τραύμα, το όπλο τον πειρασμό της εκδίκησης, η καρυδιά τον συλλογικό πένθος, η «Ελπίδα» τη νέα αρχή. Όλοι όμως αυτοί οι συμβολισμοί δεν ακυρώνουν τον ρεαλισμό αλλά παραθέτουν με οικεία στον αναγνώστη αντικείμενα ή έννοιες όλο το δυσνόητο και παρανοϊκό ζήτημα της παιδικής κακοποίησης.

Η πίστη εμφανίζεται ως ανάχωμα και ως εσωτερικός αγώνας, άλλοτε στηρίζει, άλλοτε ενοχοποιεί. Με ποιον τρόπο συνομιλεί η θεολογική παράδοση του έργου σας με την ψυχική υγεία, τη συγχώρεση και την ανάγκη για πράξη εδώ και τώρα;

Ε.Θ.: Άλλοτε στήριγμα, άλλοτε βάρος ενοχής. Η πίστη δίνει στη Μυρσίνη δύναμη να μην αφαιρέσει ζωή αλλά και της γεννά τύψεις, γιατί δεν την έχει διδαχτεί σωστά. Η ορθόδοξη πίστη στηρίζεται στην αγάπη και την ελευθερία. Ούτε μόνο στο ένα ούτε μόνο στο άλλο. Η Μυρσίνη κάτι δεν κατάλαβε καλά και νιώθει την πίστη ως ενοχοποίηση όμορφων επιλογών, καθώς τα έμαθε λάθος… Αυτή η αμφισημία την καθορίζει. Η ψυχική υγεία του ανθρώπου κλονίζεται από τα δύο πιο άχρηστα συναισθήματα που υπάρχουν στον κόσμο: το άγχος και τις ενοχές. Όταν τυχόν προσθέσει ο άνθρωπος στην πίστη, πέρα από την ελευθερία της βούλησης και την αγάπη, τον τρίτο πυλώνα της, την αλήθεια, τότε γίνεται ισορροπημένος στον εσωτερικό του αγώνα.

Η σκηνή της κηδείας στο ορεινό χωριό λειτουργεί σαν κάθαρση αλλά και ως νέα αρχή ευθύνης. Πώς στήσατε αυτό το τελετουργικό ώστε να μην είναι απλώς φινάλε πράξεων αλλά μετατόπιση βλέμματος για όλους τους εμπλεκόμενους;

Ε.Θ.: Είναι κάθαρση αλλά και νέα αρχή ευθύνης. Δεν κλείνει απλώς η ιστορία· ανοίγει ο στοχασμός για όλους. Η έμπνευση του τελετουργικού στο ορεινό χωριό είναι απλά από τα μέρη που κατάγομαι και αναγκαστικά η ομορφιά τους δε μπορούσε να μείνει έξω από αυτή την περιγραφή. Όσοι έχουν διαβάσει το βιβλίο, μου λεν ότι οπωσδήποτε θα πρέπει να επισκεφτούν εκείνα τα μέρη. Δεν είναι, όμως, το φινάλε. Εκείνος ο θάνατος που περιγράφεται, σηματοδοτεί το ξεκίνημα και τη νέα αρχή για όσους παραμένουν ή επιλέγουν να παραμείνουν στη ζωή.

Στο κέντρο μένει το ερώτημα αν «γεννιέσαι» ή «γίνεσαι». Δεν ζητά απάντηση-σλόγκαν αλλά στοχασμό. Ποια τροφή προς σκέψη προτείνει το βιβλίο στον αναγνώστη όταν θα κλείσει την τελευταία σελίδα και θα σταθεί απέναντι στα δικά του όρια και ευθύνες;

Ε.Θ.: Δεν δίνει απάντηση-σλόγκαν. Η Μυρσίνη υποστηρίζει ότι «γίνεσαι», η Ξένια αλλάζει γνώμη. Ήθελα ο αναγνώστης να σκεφτεί για τα δικά του όρια και ευθύνες. Αν δηλαδή έχουμε επιλογή να δράσουμε διαφορετικά από τις γενετικές ή χαρακτηριστικές καταβολές με τις οποίες γεννιόμαστε. Τελικά ο άνθρωπος γεννιέται ή γίνεται; Ο Αριστοτέλης θα έλεγε ότι γεννιέται ως προς τις διανοητικές αρετές αλλά ως προς τις ηθικές αρετές γίνεται, καθώς αυτές αποκτούνται με τον εθισμό και την εξάσκηση. Άρα, χρειάζεται χρόνος και εμπειρία. Γεννιέσαι ήρωας; Όχι. Μπορείς να γίνεις όμως μέσα σε μια στιγμή…

Ως προς τη γλώσσα, επιλέγετε συνδυασμό λυρισμού και ωμής καθαρότητας. Πότε αφήνετε τον λυρισμό να απαλύνει τα άκρα και πότε τραβάτε απότομα το πέπλο για να φανούν οι λέξεις χωρίς «μαξιλάρια»;

Ε.Θ.: Ο λυρισμός έρχεται να μαλακώσει τις άκρες του πόνου, αλλά όταν χρειάζεται να ειπωθεί η αλήθεια, πέφτει το πέπλο και οι λέξεις μένουν γυμνές. Για το λόγο αυτό υπάρχει εναλλαγή στην αφήγηση από τον λυρισμό στον ωμό ρεαλισμό και πάλι πίσω.

Τι θα θέλατε να συζητηθεί δημόσια με αφορμή τις «Δίδυμες ζωές» σχετικά με την πρόληψη, την υποστήριξη των επιζώντων και την ευθύνη των θεσμών, και πώς οραματίζεστε τον ρόλο της λογοτεχνίας σε αυτόν τον αναγκαίο διάλογο;

Ε.Θ.: Η πρόληψη, είναι η καλύτερη θεραπεία. Καλύτερα να μιλήσει κάποιος πριν υποστεί το κακό αλλά και μετά ζητώντας βοήθεια στα κατάλληλα πρόσωπα (οικογένεια, σχολείο, ομάδες υποστήριξης, γραφεία ενδοοικογενειακής ) κι όχι σε προβατόσχημους λύκους. Η υποστήριξη των επιζώντων και η ευθύνη των θεσμών δεν είναι απλά ένας λειτουργικός ρόλος κάποιων, για να βγάζουν το ψωμί τους. Είναι επιταγή κοινωνική. Είναι κραυγή παιδιών που ζουν τη βία. Είναι επιβεβλημένο «πρέπει», αν θέλουμε να ορθοποδήσουμε ως κοινωνία. Η λογοτεχνία μπορεί να ανοίξει δρόμους, να γίνει αφετηρία διαλόγου που αλλιώς δεν τολμάμε. Προσφέρει γλώσσα και χώρο για αλήθεια. Γίνεται η γέφυρα κι ένας τρόπος έκφρασης όλων, γιατί η λογοτεχνία δεν έχει ηλικία. Δεν έχει όριο, ούτε θεσμοθετείται. Στη λογοτεχνία μπορείς να εκφράσεις ακόμη και μια «δίδυμη ζωή» χωρίς να σε προσβάλουν, να σε κρίνουν ή να σε τρομάξουν.