/Βιβλιοκριτική: Το τέλος του τέλους της γης (Τζόναθαν Φράνζεν)

Βιβλιοκριτική: Το τέλος του τέλους της γης (Τζόναθαν Φράνζεν)

Γράφει ο Πέτρος Χατζησωτηρίου, φαρμακοποιός – κριτικός λογοτεχνίας

Τον Τζόναθαν Φράνζεν τον γνωρίσαμε σαν τον πνευματώδη στυλίστα που με οξυδερκές, υποδόριο όσο και καυστικό χιούμορ ανατέμνει το σύγχρονο τρόπο ζωής των λεγόμενων Μεσοδυτικών πολιτειών των ΗΠΑ.

Στο παρόν βιβλίο που φέρει τον υπότιτλο «δοκίμια» όλοι θεωρήσαμε ότι επρόκειτο για μια στροφή στο συγγραφικό ύφος του μεγάλου αυτού συγγραφέα. 

Πράγματι έτσι διαφημίστηκε το βιβλίο αυτό του Φράνζεν. Η πραγματικότητα όμως συχνά στη ζωή δεν είναι όπως φαίνεται εξ αρχής.

Κατ’ αρχάς δεν πρόκειται για συλλογή δοκιμίων παρά για μια συλλογή κάποιων άρθρων που έγραψε ο Φράνζεν στα περιοδικά New Yorker και National Geographic αποκομίζοντας τα προς το ζην.

Εκ των πραγμάτων τα κείμενα αυτά δεν θα μπορούσαν να έχουν τη δομή, την έκταση, το βάθος και την τεκμηρίωση ενός δοκιμίου. 

Στο πρώτο κείμενο που παρατίθεται ο συγγραφέας προσπαθεί να τεκμηριώσει τη χρησιμότητα που έχει μια προσωπική αφήγηση του οποιουδήποτε ιδίως την εποχή των κοινωνικών δικτύων που μεγεθύνουν τα πάντα. Προσπαθεί μ’ άλλα λόγια να εξηγήσει το λόγο που τον οδήγησε στο να δημοσιεύσει εκ νέου αυτά του τα άρθρα. Δεν είναι σίγουρο ότι θα πείσει όλους μας. 

Ο συγγραφέας έχει δύο πάθη, τη λογοτεχνία και την παρατήρηση πουλιών.

Αν και θα περίμενε κανείς να εστιάσει στο πρώτο εν τούτοις σχεδόν το σύνολο των κειμένων αφορούν την σχεδόν εμμονική ενασχόλησή του με την παρατήρηση ,καταγραφή κι έρευνα γύρω από τα πουλιά. Αφού μας περιγράφει με εξαντλητικές λεπτομέρειες διάφορες εμπειρίες του γύρω από τα πουλιά και τα οικοσυστήματα μέσα στα οποία τα βρήκε να ζουν αλλά και πως αυτά που θα έπρεπε να είναι, ξεκινάει μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης του αναγνωστών του σχετικά με την κλιματική αλλαγή καθώς και την ενδεδειγμένη κατά τη γνώμη του στάση που θα πρέπει να κρατήσουμε στο θέμα αυτό, με θυελλώδη ορμή, ενοχλητική επιμονή και σχεδόν θρησκευτικό φανατισμό. Στα κείμενά του που είναι μεν ζωντανά και γεμάτα εικόνες δεν ενδιαφέρθηκε να κρατήσει μια ισορροπία στα επιχειρήματά του με αποτέλεσμα να προκαλούνται ανάμεικτα συναισθήματα στο αναγνώστη που αντιλαμβάνεται την προπαγανδιστική πρόθεση του συγγραφέα. 

Για να είμαστε δίκαιοι πρέπει να πούμε ότι τα κείμενα αυτά σαν άρθρα προορισμένα για τα έντυπα στα οποία και δημοσιεύθηκαν ήταν εξαιρετικά. Οι πληροφορίες δίνονταν με φειδώ και η έκταση μεγάλωνε με γλαφυρές περιγραφές και προσωπικές μικροαφηγήσεις. Όπως είπαμε όμως δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως δοκίμια και βάζοντας αυτό ως υπότιτλο στο βιβλίο θα λέγαμε ότι εξαπατάται ο αναγνώστης που νόμισε ότι κρατάει στα χέρια του ένα πόνημα του μεγάλου μυθιστοριογράφου που θα ήταν μια στροφή στην εργογραφία του. Το γιατί ένας μεγάλος και βραβευμένος συγγραφέας σαν τον Φράνζεν κατέφυγε σ’ αυτό το … τέχνασμα δε θα το μάθουμε ποτέ. 

Ένα ολόκληρο βιβλίο αφιερωμένο σε λεπτομέρειες που θα κούραζαν ακόμα και τους πτηνοδίφες δεν θα μπορούσε να κρατήσει το ενδιαφέρον του μέσου αναγνώστη.

Ευτυχώς υπάρχουν και δύο ή τρία κείμενα γύρω από τη λογοτεχνία και τη συγγραφή καθώς και προσωπικές του εξιστορήσεις για να δίνουν κάποιο ενδιαφέρον στον αναγνώστη που γυρίζει ράθυμα τις σελίδες. 

Γυρίζοντας την τελευταία σελίδα του βιβλίου αυτού ο αναγνώστης θα έχει πληροφορηθεί για τις πολιτικές προτιμήσεις του συγγραφέα, για το τι συνιστά κλιματική αλλαγή και ποια είναι η αξία της κατανόησης αυτού του γεγονότος, διάφορες δράσεις που λαμβάνουν χώρα προς την κατεύθυνση αυτή καθώς και το αποτέλεσμά τους και τέλος τη γνώμη του περί του «δέον γενέσθαι». Πιθανότατα όμως να μην είχε επιλέξει να διαβάσει αυτό το βιβλίο αν γνώριζε ότι πρόκειται για ένα σχεδόν μονοθεματικό «κήρυγμα» με μεροληπτική διαπραγμάτευση. 

3,0/5,0