Συνέντευξη του Νίκου Μυλόπουλου με αφορμή την κυκλοφορία της νέας του ποιητικής συλλογής «Στων μηρών τις παλιές προφητείες» από τις Εκδόσεις Παρέμβαση

Ερωτήσεις: Φιλιώ Μπτούρη

Πρόσφατα κυκλοφόρησε η νέα ποιητική συλλογή του Νίκου Μυλόπουλου με τίτλο «Στων μηρών τις παλιές προφητείες» από τις Εκδόσεις Παρέμβαση. Πρόκειται για ένα βιβλίο βαθιά ερωτικό και υπαρξιακό, που περιδιαβαίνει τη μνήμη, τον έρωτα, τον χρόνο, τη σιωπή και τη φθορά με λόγο ποιητικό, συμπυκνωμένο και εικόνες οριακής έντασης. Μέσα από μια σειρά ποιημάτων που λειτουργούν σαν θραύσματα προσωπικής και συλλογικής εμπειρίας, ο Ν.Μ. υφαίνει έναν λυρικό στοχασμό πάνω στην επιθυμία, την απουσία και την αναμέτρηση με το ανέφικτο. Το σώμα, το βλέμμα, η ανάσα, η μνήμη και η απώλεια αποκτούν μυθική υπόσταση μέσα από τους στίχους, με τη γλώσσα να γίνεται άλλοτε ψίθυρος και άλλοτε κραυγή. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Ν.Μ. καταθέτει τις σκέψεις του και τοποθετείται γύρω από την τέχνη της γραφής.

-Στον τίτλο «Στων μηρών τις παλιές προφητείες» υπάρχει μια σχεδόν μυστικιστική συνάρθρωση του σώματος με το άρρητο. Τι συμβολίζει για εσάς το σώμα ως φορέας προφητείας και μνήμης;

Το σώμα αποτελεί τη φθαρτή ύπαρξη μας την οποία κατά την ψυχολογία θα πρέπει να θεωρούμε ως «ναό». Παράλληλα αποτελεί την αποθήκη κάθε είδους ηδονής είτε αυτής που υποστηρίζει ο Επίκουρος ο οποίος θεωρεί ως ηδονή την απουσία πόνου και ταραχής και ως τον μοναδικό δρόμο που οδηγεί στη γαλήνη , την ευδαιμονία και την πληρότητα. Είτε τη στιγμιαία ηδονή που είναι σαρκική όπου τα σώματα θρυμματίζουν το μυαλό, εξάπτουν τη φαντασία και ολοκληρώνουν το όνειρο. Αποτελούν υψικάμινο που καταπίνουν τον φλογισμένο πόθο και η δόνηση τους θυμίζει καρίνα που σκίζει τη θάλασσα. Ακόμη το σώμα είναι ο τόπος και ο τρόπος που επικοινωνούμε με τον εαυτό μας και τους άλλους. Το σώμα ιδιαίτερα το γυμνό λατρεύτηκε από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας τόσο από τους δημιουργούς κάθε μορφής Τέχνης όσο και από τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους όπου οι ερωτευμένοι και όχι μόνο αναζητούν το γυμνό σώμα του συντρόφου τους.

Η αναφορά στις παλιές των μηρών προφητείες ασφαλώς αποτελεί μια μεταφορά που διατρέχει την ανθρωπότητα δια μέσου των αιώνων, Άλλωστε η προφητεία προηγείται της έλευσης και του συμβάντος μέχρι του τελικού πεπρωμένου. Από την άλλη πλευρά η μνήμη πέραν του ότι είναι ο χώρος του εγκεφάλου όπου αποθηκεύουμε εικόνες, εμπειρίες και βιώματα είναι παράλληλα ο χώρος από όπου ανακαλούμε χιλιάδες σκηνές, εικόνες, λέξεις και συναισθήματα. Στην ποίηση συμβολίζει ολόκληρη τη ζωή από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι σήμερα και μας κρατά σε εγρήγορση.

Στην προσωπική μου ποίηση αποτελεί συνεχή πηγή έμπνευσης και ως έννοια τη χρησιμοποιώ ευρύτατα.

Όταν σκουραίνει ο ορίζοντας θολώνει η εικόνα μα όχι η μνήμη

Η μνήμη μια καρέκλα άδεια ένα μέτρο απ’ το μυαλό, δύο απ’ την συνήθεια

Στο ζεστό σπίτι της μνήμης παγιδεύεται η λήθη

Όταν ανοίγει η μνήμη ο χρόνος μετουσιώνεται

Το πάθος ο χρόνος το σβήνει αλλά ποτέ δεν ξεβάφει από τη μνήμη

Η μνήμη είναι θεά αρχέγονη και αδελφή δίδυμη συνάμα.

–Πολλοί στίχοι σας είναι πυκνοί σε εικόνες αλλά και σε υπαρξιακό φορτίο, σαν να αναμετριούνται με τον χρόνο, τη φθορά και την επιθυμία. Πόσο συνειδητά λειτουργείτε με αυτό το λυρικό βάθος; Είναι περισσότερο μια αβίαστη, σχεδόν βιολογική ανάγκη;

Οι στίχοι αποτελούν επιθέματα στις εσωτερικές πληγές μας. Είναι συνειδητή επιλογή και ταυτόχρονα βιολογική ανάγκη του ποιητή να αντισταθεί στη φθορά και στον χρόνο που τρομάζει γιατί θεωρείται παντοδύναμος . Ο χρόνος είναι ταξίδι αόρατο και αόριστο χωρίς αρχή και τέλος. Στην πράξη όμως είναι ανύπαρκτος και απροσμέτρητος. Η ποίηση είναι το σύνολο των βιωμάτων και των σκέψεων που οδηγούν στην έκρηξη και τη συγγραφή με σκοπό να κατοχυρώσουν την ελευθερία του λόγου και των ιδεών και να αναδείξουν την αλήθεια. Είναι το βίωμα εκείνο που οδηγεί σε ψυχικές αναταράξεις και στον δρόμο προς το ύψιστο αγαθό του ανθρώπου, την ελευθερία. Δεν είναι η μετάβαση στο φανταστικό αλλά μια λυτρωτική διαδικασία, μια υπέρβαση και απελευθέρωση από τα πλέγματα που μας περιβάλλουν ή μας επιβάλλουν. Προσπερνά το όνειρο και οδεύει προς την αφαίρεση, οφείλει να είναι λιτή και μαχητική. Πέραν όλων αυτών όμως η αλήθεια συνεχίζει να είναι στην πράξη ανείπωτη και παραμένει μόνο ως μια μορφή ειρωνείας.

-Η σχέση σας με τη σιωπή είναι καθοριστική –είτε ως απουσία είτε ως χώρος μετάλλαξης του λόγου. Τελικά, τι σας μαθαίνει η σιωπή για την ποίηση και τι η ποίηση για τη σιωπή;

Η σιωπή είναι η ανάγκη και παράλληλα η αιτία που μας οδηγεί να μιλήσουμε. Οι εσωτερικοί μας διάλογοι για κάτι σοβαρό που εκφράζεται με απόλυτο σεβασμό ή ίσως μια προκατάληψη και συνάμα η ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία με τρόπο λιτό και ουσιαστικό κερδίζοντας με τον τρόπο αυτόν μια θέση στην αιωνιότητα. Όσα η σιωπή δεν προλαβαίνει να λύσει η μόνη άμυνα μας τότε καταλήγει στη συνήθεια. Μιλάμε με ποιήματα και σιωπή γιατί τα λόγια (των άλλων) μας έχουν κουράσει. Σε τεράστιο σύννεφο σιωπής συνυπάρχουν ο λογισμός και ο έρωτας ενώ όταν βουλιάζουμε στη σιωπή επιτέλους ακουγόμαστε. Από την άλλη πλευρά η σιωπή αποτελεί ντροπή όταν μένουμε βουβοί και αμέτοχοι άρα συνυπεύθυνοι, σε μεγάλα και σοβαρά θέματα που μας αφορούν είτε ατομικά είτε ως κοινωνία. Σε ότι αφορά την απουσία παράγει πολύ πιο έντονα συναισθήματα απ’ ότι η παρουσία στην έμπνευση, στην έλλειψη, στην ίδια την ποίηση. Άλλωστε το τραγικό είναι πάντα πιο έντονο από το ευχάριστο και τα δύο μαζί συνθέτουν το άπαν.

-Στο έργο σας επανέρχεται συχνά η έννοια του έρωτα – όχι ρομαντικού αλλά βαθιά υπαρξιακού, σχεδόν μεταφυσικού. Θεωρείτε πως ο έρωτας είναι, τελικά, μορφή αντίστασης απέναντι στον θάνατο ή μια σιωπηλή αποδοχή του;

Για τον ρομαντικό έρωτα έχουν γραφτεί πολυάριθμα αριστουργήματα από εξέχοντες ποιητές και ποιήτριες Έλληνες και ξένους από τότε που υπήρξε γραπτός λόγος στη γη μέχρι τις μέρες μας. Όμως η έννοια του έρωτα είναι πολύ περισσότερο από κάτι το χειροπιαστό . Είναι ένα αόριστο και αόρατο σύνολο διεργασιών και συναισθημάτων που προέρχεται από διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου για το οποίο οι περιγραφές των νευροεπιστημόνων και των ψυχολόγων είναι εξαιρετικά πενιχρές. Ο έρωτας είναι έλξη, επιθυμία, ανάγκη, πάθος, βαθιά συναισθηματική σύνδεση, υπερβατικότητα που επηρεάζει κυρίαρχα τη ζωή, είναι ΣΤΑΣΗ ζωής. Ξεπερνά την καθημερινότητα, είναι άπιαστος και ασύλληπτος. Ο πραγματικός ή ολοκληρωτικός έρωτας είναι ουτοπικός και ανολοκλήρωτος ενώ ο έρωτας παρομοιάζεται με τη ζωή και τον θάνατο παράλληλα. Ζωή γιατί μόνο έτσι ο ερωτευμένος άνθρωπος αισθάνεται ζωντανός και άτρωτος και θάνατος που σημαίνει ο θάνατος του εγώ απέναντι στον άλλον. Είναι η υπέρτατη, διαρκής και έμφυτη αντίσταση του ανθρώπου απέναντι στην έννοια του φυσικού θανάτου και συχνά η μόνη παρηγοριά των αδύναμων και των απογοητευμένων. Στην προσωπική μου μεταφυσική είναι συνώνυμος με την ίδια τη ζωή και παράλληλα το φυλαχτό που καταργεί τη βεβαιότητα του θανάτου.

–Η ποίησή σας διατηρεί μια θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα στη λεπταίσθητη εικόνα και στην οξύτητα της εμπειρίας. Πώς προκύπτει αυτή η σύζευξη του αισθητικού με το βιωματικό στη γραφή σας;

Μου είναι αδύνατο να γράψω περιορίζοντας την φαντασία μου. Έτσι σχηματίζω ή βλέπω εικόνες που αποτελούν το πρώτο ερέθισμα για γραφή. Είμαι ένα ς δέκτης συνεχών ερεθισμάτων που προέρχονται από όλες τις αισθήσεις. Στη συνέχεια υπεισέρχονται σκηνές από την προσωπική μου διαδρομή και τις εμπειρίες μου και το τελικό αποτέλεσμα είναι μία σύζευξη όλων αυτών. Εδώ θα ήθελα να τονίσω την εξής σημαντική διαφορά. Τις εικόνες που περιγράφω μπορεί με τα μάτια της ψυχής ο αναγνώστης να τις δει και μάλιστα να τις δώσει το δικό του χρώμα ενώ η εμπειρία είναι τελείως διαφορετική από την γνώση που μεταδίδεται και χρησιμεύει ενώ η εμπειρία είναι προσωπική, αμετάδοτη και θεωρητικά άχρηστη.

–Είστε ποιητής με μακρά διαδρομή. Ποιες ανησυχίες σας μένουν αμετάβλητες και ποιες έχουν μετατοπιστεί με τα χρόνια;

Χαίρομαι που μου δίνεται η δυνατότητα να πω λίγα λόγια για το πώς αντιλαμβάνομαι τη ζωή και ειδικότερα στις μέρες μας. Η ζωή είναι μία μάχη καθημερινή γεμάτη απώλειες και προκλήσεις, ένα κύμα που κάνει κύκλους, μια αδιάλειπτη αναστολή κάθε βεβαιότητας. Βιώνουμε εκδοχές και όχι ολόκληρη την πραγματικότητα ενώ η ουσία της πραγματικότητας είναι εκείνη της διαρκούς αλλαγής. Λόγω της μάταιης και άδικης ύπαρξης της βάζουμε ενέχυρο τη ζωή μας σε αυτό το δανεικό ταξίδι αλλοτρίωσης. Παράλληλα όμως η ζωή έχει μία μοναδικότητα είναι κάτι αληθινά μαγικό, ένα θαύμα, μία και μοναδική την οποία οφείλουμε να εκμεταλλευόμαστε με τον καλύτερο τρόπο και να ζούμε την κάθε στιγμή μας σαν να ήταν η τελευταία μας. Σήμερα διανύουμε μία από τις χειρότερες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας μας. Ο άδικος και άνισος καταμερισμός των αγαθών, η πείνα και οι αρρώστιες που θερίζουν ολόκληρες περιοχές του πλανήτη μαζί με την παιδική θνησιμότητα, οι πόλεμοι και απώλειες χιλιάδων παιδιών και αμάχων, η μετανάστευση και η προσφυγιά, η κάθε λογής βία, συνθέτουν ένα ζοφερό ορίζοντα μέσα στον οποίο είμαστε υποχρεωμένοι να επιβιώσουμε.

Από την άλλη πλευρά η παγκοσμιοποίηση, η κατάρρευση των ιδεολογιών, η τεράστια κλιματική αλλαγή και οι καταστροφικές συνέπειες της, η παραβίαση θεσμών και αξιών, το έλλειμμα δημοκρατίας και δικαιοσύνης, ο αυταρχισμός και η συσσώρευση αμέτρητου πλούτου σε ελάχιστους είναι παράγοντες υπαρκτοί που δυσχεραίνουν την όποια καθημερινότητα. Αν δεν επιστρέψουμε στις κλασσικές πανανθρώπινες αξίες της αγάπης, της ειρήνης, της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης, η γη και οι άνθρωποι δεν έχουμε μέλλον. Για να αποφύγουμε την ολοκληρωτική καταστροφή χρειάζεται οι κοινωνίες να γίνουν πιο δημοκρατικές, οι άνθρωπο πιο ευαίσθητοι και να εξαλειφθούν οι τεράστιες οικονομικές ανισότητες μέσα από την δίκαιη φορολογία του πλούτου. Πρόληψη άμεσα της επιδείνωσης της κλιματικής αλλαγής και μέγιστη προσοχή στα πυρηνικά και την τεχνητή νοημοσύνη.

-Η νέα σας συλλογή μοιάζει πιο υπόγεια, πιο εσωτερική. Πώς θα τη συγκρίνατε με τις προηγούμενες ποιητικές σας καταθέσεις; Είναι εξέλιξη, ρήξη ή επιστροφή;

Θεωρώ ότι αυτό συμβαίνει αβίαστα και ασυναίσθητα στους περισσότερους εξ ημών. Καθώς ωριμάζουμε θέτουμε ορισμένα υπαρξιακά ερωτήματα στον εαυτό μας και τότε η ποίηση έρχεται να απαντήσει σε κάποια και να θέσει πολλά περισσότερα. Η ποίηση προκαλεί πολλαπλές ψυχικές αναταράξεις, δεν συμβιβάζεται με την αδικία και την ανελευθερία που μας απειλούν και μας περιβάλλουν και αντιδρά. Είναι από τη φύση της μαχητική και διεκδικητική και αντιστέκεται σε κάθε μορφή βίας και αδικίας. Με αυτά καταγίνεται η κοινωνική και υπαρξιακή ποίηση. Ευτυχώς όμως η ζωή έχει και πολλές κρυφές ή φανερές χαρούμενες στιγμές και τότε έρχεται η ρομαντική και η ερωτική ποίηση να τις εξυμνήσει. Η ζωή είναι ένα σύνολο απρόβλεπτων στιγμών και καταστάσεων και είναι η ποίηση η Τέχνη που τις περιγράφει με τρόπο λιτό, μοναδικό και υπέροχο.