/Η Μαργαρίτα Γερούκη στο CulturePoint.gr

Η Μαργαρίτα Γερούκη στο CulturePoint.gr

Η εκπαιδευτικός και συγγραφέας Μαργαρίτα Γερούκη, απαντά στις ερωτήσεις που τις θέτει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου ““Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις διαπροσωπικές σχέσεις”

Πώς προέκυψε το βιβλίο “Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις διαπροσωπικές σχέσεις” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη;

Το έργο αυτό δημιουργήθηκε από την Μαργαρίτα Γερούκη, την Έλενα Βιταλάκη, την Αθηνά Τριαματάκη και την Δέσποινα Μαυράκη. Πριν από δέκα περίπου χρόνια η τοπική κοινωνία του Ρεθύμνου, όπου η συγγραφική ομάδα εργαζόμασταν ως εκπαιδευτικοί, συγκλονίστηκε από μια σοβαρότατη υπόθεση σεξουαλικής κακοποίησης 36 παιδιών. Η πρόληψη από τη σεξουαλική κακοποίηση είναι θέμα ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και ενδυνάμωσης και εντάσσεται στους στόχους της σεξουαλικής αγωγής. Η επικεφαλής της ομάδας μας, Μαργαρίτα Γερούκη, έχει μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στην σεξουαλική αγωγή, από το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και προσπαθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια να αναδείξει την σημασία της σεξουαλικής αγωγής για την ασφάλεια, την προστασία και την υγεία των παιδιών. 

Ενώσαμε λοιπόν τις δυνάμεις και τις ξεχωριστές γνώσεις και δεξιότητες που το κάθε μέλος της συγγραφικής ομάδας είχε να προσφέρει και δημιουργήσαμε το Παίζω με τον Φρίξο, ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής για την προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία. Το 2019 το πρόγραμμα αυτό βραβεύτηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό για τη Σεξουαλική Υγεία με το βραβείο Αριστείας και Καινοτομίας προγράμματος Σεξουαλικής Αγωγής.  

Σε ποιους απευθύνεται και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί από τους γονείς και την εκπαιδευτική κοινότητα;

Το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη απευθύνεται στις/στους εκπαιδευτικούς τάξης. Προσφέρει αναλυτικές οδηγίες αλλά και εποπτικό υλικό για να υλοποιήσουν το βραβευμένο πρόγραμμα στην τάξη τους. Να σημειώσουμε εδώ ότι το πρόγραμμα αυτό υλοποιείται σε σχολεία της Φινλανδίας αλλά και σε αγγλόφωνα σχολεία σε άλλα μέρη του κόσμου.

Από τις επιμορφωτικές δράσεις ήδη της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος, οι γονείς μοιράζονταν μαζί μας την αγωνία να ευαισθητοποιήσουν και να ενημερώσουν και οι ίδιοι τα παιδιά τους. Πράγματι, όλα τα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι η ενημέρωση για θέματα σεξουαλικής υγείας και διαπροσωπικών σχέσεων έχει μεγαλύτερα οφέλη όταν γίνεται και από το σχολείο και από το σπίτι. 

Με οδηγό αυτή την ανάγκη η ομάδα μας πρόσφατα δημιούργησε ένα δεύτερο βιβλίο, το «Παίζω με τον Φρίξο στο σπίτι», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μαραθιά. Πρόκειται στην ουσία για ένα «παιχνιδο-τετράδιο» που ακολουθεί τη δομή του βραβευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος. 

Το τετράδιο δραστηριοτήτων συνοδεύεται από αναλυτικές οδηγίες για τους γονείς. Μάλιστα επειδή στις οδηγίες αυτές έχουμε εντάξει και γενικότερες πληροφορίες και συμβουλές γύρω από τη σεξουαλική αγωγή των παιδιών, αποφασίσαμε να είναι ελεύθερες στο διαδίκτυο. Οι γονείς που ενδιαφέρονται, ανεξάρτητα αν αγοράσουν το τετράδιο δραστηριοτήτων για τα παιδιά τους, μπορούν να επισκεφτούν την αντίστοιχη σελίδα των εκδόσεων Μαραθιά και να κατεβάσουν ελεύθερα το αρχείο με τις οδηγίες. 

Με ποιο τρόπο παρουσιάζονται τα θέματα στα παιδιά και πώς επιτυγχάνεται η βιωματική συμμετοχή τους; 

Στο βιβλίο για τις/τους εκπαιδευτικούς προσπαθούμε μέσα από ομαδικά παιχνίδια κάθε μορφής (μουσικοκινητικά, ρόλων, εικαστικά, κ.λπ.) να διδάξουμε στα παιδιά για το σώμα τους και την φροντίδα του, την έννοια του «δημόσιου» και του «ιδιωτικού» στο σώμα μας αλλά και στον φυσικό και τον ψηφιακό κόσμο, τους κοινωνικούς κανόνες που διέπουν αυτές τις έννοιες, την αξία και τη σημασία της οικογένειας στη διαμόρφωση υγειών διαπροσωπικών σχέσεων, ποιες είναι οι υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, τα συναισθήματα και φυσικά τη σημασία του καλού και του κακού μυστικού. Τα παιδιά ενδυναμώνονται να μοιράζονται πράγματα που τα κάνουν να νιώθουν άσχημα, με ενήλικες εμπιστοσύνης και έτσι να σπάσει όσο το δυνατό νωρίτερα ο κύκλος της σιωπής που τυλίγει την παιδική σεξουαλική κακοποίηση.

Τα ίδια ακριβώς θέματα, οι γονείς με τη βοήθεια δραστηριοτήτων και παιχνιδιών, όπως παζλ, αντιστοιχίσεις, ιστορίες και εικαστικές δραστηριότητες μπορούν να συζητήσουν, χρησιμοποιώντας το βιβλίο «Παίζω με τον Φρίξο στο σπίτι». Είναι σημαντικό να χτίσουμε την επικοινωνία για όλα αυτά τα ευαίσθητα θέματα με τα παιδιά μας εγκαίρως. Αυτό είναι το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε στους γονείς με το δεύτερο βιβλίο μας. Δεν αρκεί το σχολείο, πρέπει όλοι να αναλάβουμε δράση. 

Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες απορίες των παιδιών και τα πιο συνηθισμένα λάθη στην αντίδραση των γονιών; 

Τα παιδιά από τη μία μεριά, ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκονται έχουν πάντα απορίες που αφορούν το σώμα τους, το πώς ήρθαν στον κόσμο, πώς μεγαλώνουν και πώς δημιουργούν σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Ο ρόλος ο δικός μας, εκπαιδευτικών και γονιών, είναι να δώσουμε αξιόπιστες απαντήσεις, προσαρμοσμένες στο ηλικιακό και αναπτυξιακό τους επίπεδο. 

Οι γονείς από την άλλη μεριά, φαίνονται διστακτικοί να συζητήσουν αυτά τα θέματα με τα παιδιά τους. Φοβούνται ότι τέτοιες συζητήσεις θα οδηγήσουν σε παρερμηνείες και ότι τα παιδιά θα «ενδιαφερθούν» για θέματα που δεν είναι ακόμη έτοιμα να καταλάβουν. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν τεκμηριώνεται ερευνητικά, το αντίθετο. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο στόχος της σεξουαλικής αγωγής είναι η υγεία. Όταν τα παιδιά μας είναι εγκαίρως και επαρκώς ενημερωμένα είναι ταυτόχρονα περισσότερο θωρακισμένα. Η σεξουαλική αγωγή οφείλει να προσφέρει επιστημονικά τεκμηριωμένη και ρεαλιστική πληροφόρηση για τα παραπάνω θέματα και γι’ αυτό στα βιβλία μας χρησιμοποιήσαμε τον Οδηγό της ΟΥΝΕΣΚΟ, International Technical Guidance on Sexuality Education στη διαμόρφωση της στοχοθεσίας. 

Βέβαια η στάση αυτή των γονιών ως ένα βαθμό είναι κατανοητή. Πόσο εξοικειωμένοι είμαστε εμείς οι τωρινοί γονείς και εκπαιδευτικοί με αυτά τα θέματα; Πόσο σοβαρά τα συζητήσαμε στο σχολείο και με την οικογένειά μας όταν είμασταν εμείς παιδιά; Αυτό πρέπει να διορθώσουμε και μπορούμε να το κάνουμε αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες επιμόρφωσης και εκπαίδευσης στο σπίτι και στο σχολείο. Εδώ βοηθούν τα βιβλία και τα δικά μας και άλλα πολλά.

Γιατί είμαστε τόσο επιφυλακτικοί, ως κοινωνία, όσον αφορά τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών και πώς θα ξεπεραστεί αυτό; 

Είμαστε επιφυλακτικοί γιατί μεγαλώσαμε μέσα στη σιωπή. Τι σημαίνει σεξουαλική αγωγή; Ποιο είναι το περιεχόμενο, ο ρόλος και η σημασία της στη διασφάλιση υγειών σχέσεων και γενικότερα της υγείας. Δεν μιλήσαμε ξεκάθαρα για τα θέματα σεξουαλικότητας και διαπροσωπικών σχέσεων ούτε στο σπίτι, ούτε στο σχολείο, ούτε αναπτύχθηκε σοβαρός κοινωνικός διάλογος. Εκπαιδευτήκαμε έτσι να ψιθυρίζουμε, να κοιτάμε από την κλειδαρότρυπα και να «πέφτουμε από τα σύννεφα» κάθε λίγο και λιγάκι! Η κοινωνία μας είναι επιφυλακτική λόγω άγνοιας και για ξεπεραστεί αυτό θα πρέπει να δυναμώσουμε την επιστημονικά τεκμηριωμένη και ρεαλιστική πληροφόρηση για τα θέματα ανθρώπινης σεξουαλικότητας και σχέσεων. 

Ποτέ δεν συζητήσαμε και δεν παραδεχθήκαμε ότι τα παιδιά μας μεγαλώνουν σε μια κοινωνία που ενέχει κινδύνους αλλά εμείς 

Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι κίνδυνοι για την σεξουαλική υγεία των παιδιών. Όμως το πρόβλημά μας ως γονείς και ως εκπαιδευτικοί, ως κοινωνία αν θέλετε, είναι ότι ενώ γνωρίζουμε για τους κινδύνους, δεν έχουμε καταφέρει να ξεπεράσουμε αναστολές και να δημιουργήσουμε συνθήκες που θα οδηγήσουν σε δράση. Είναι κάπως σαν το κάπνισμα. Δεν υπάρχει καπνιστής ή καπνίστρια που να μη γνωρίζει τους κινδύνους αυτής της συνήθειας. Η γνώση όμως δεν επαρκεί. Γι’ αυτό όταν μιλούμε για σεξουαλική αγωγή μιλάμε για κατάκτηση γνώσεων, καλλιέργεια δεξιοτήτων και διερεύνηση προσωπικών και κοινωνικών αξιών. Η Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Αγωγή είναι μια ολιστική προσπάθεια που σύμφωνα με την ΟΥΝΕΣΚΟ έχει θετικά αποτελέσματα.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι όταν τα παιδιά δεν γίνονται συνειδητοποιημένα άτομα σε σχέση με το σώμα τους αλλά και τη συμπεριφορά τους απέναντι στο άλλο φύλο; 

Οι κίνδυνοι είναι υπαρκτοί. Η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία είναι μετρήσιμο αγαθό και αποτυπώνεται σε δείκτες όπως: προβλήματα υπογεννητικότητας, ανεπιθύμητες κυήσεις, ΣΜΝ και HIV/AIDS, έλλειψη γνώσεων, πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα, έλλειψη αντισύλληψης, αυξημένα ποσοστά έμφυλης βίας και σεξουαλικής κακοποίησης. Δυστυχώς η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει αρνητικούς δείκτες σε όλα τα παραπάνω. Δυστυχώς, η «μέθοδος της στρουθοκαμήλου» που μέχρι τώρα ακολουθούμε δε φαίνεται να δουλεύει! 

Υπάρχουν σχέδια για ανάλογες επόμενες εκδόσεις ή ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης των παιδιών; 

Όπως είπαμε υπάρχει το «Παίζω με τον Φρίξο» από τις εκδόσεις Πατάκη για το σχολείο και το «Παίζω με τον Φρίξο στο σπίτι», από τις εκδόσεις Μαραθιά. Η συγγραφική ομάδα έχουμε δημιουργήσει ένα μη-κερδοσκοπικό σωματείο το Ασφαλή-Ξένοιαστα-Παιδιά-Τώρα (Α.ΞΕ.Π.Τ) και προσφέρουμε εκπαιδευτικά εργαλεία και επιμορφώσεις για τα θέματα αυτά. Τώρα ετοιμάζουμε μια εφαρμογή στο τηλέφωνο και το τάμπλετ, Play with Frixos που βρίσκεται ήδη σε μορφή demo στο Google Play. 

Προσπαθούμε να δώσουμε διάφορα εργαλεία σε μικρούς και μεγάλους για να υποστηρίξουμε αυτό το τόσο σημαντικό θέμα για την υγεία που ονομάζεται ολοκληρωμένη σεξουαλική αγωγή.

 

Ιστοσελίδες

Α.ΞΕ.Π.Τ https://www.axeptsafecarefreechildren.org/ & www.axept.gr

Social:  @frixosbyaxept

 

Παίζω με τον Φρίξο στο σπίτι και Δωρεάν ένθετο για τους γονείς

https://www.admarathiabooks.gr/bookstore/paizo-me-ton-frixo-sto-spiti/ 

 

Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής για την προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία

 https://www.patakis.gr/product/641617/vivlia-ekpaideush-gia-ekpaideutikous/Paizo-me-ton-Frikso-kai-mathaino-gia-to-soma-mou-kai-tis-diaprosopikes-sxeseis-E/ 

 

Play with Frixos  https://play.google.com/store/apps/details?id=com.nous.playingwithfrixos

 

International Technical Guidance on Sexuality Education, UNESCO https://www.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/ITGSE.pdf