Γράφει ο Νίκος Ναούμης, πολιτικός επιστήμονας – συγγραφέας
Η ελληνική αγορά του βιβλίου ζει μια ιδιότυπη αντίφαση. Όσο οι τίτλοι πληθαίνουν, τόσο οι αναγνώστες λιγοστεύουν. Τα ράφια των βιβλιοπωλείων γεμίζουν, τα βλέμματα όμως αραιώνουν. Το 2025 κινείται ήδη στα υψηλά επίπεδα του 2024: πάνω από 6.500 νέες εκδόσεις σε έντυπη, ηλεκτρονική και ηχητική μορφή.
Μια εντυπωσιακή εικόνα που, πίσω της, κρύβει κρίση. Υπερπαραγωγή χωρίς κοινό.
Οι βιβλιοπώλες δεν κρύβουν την ανησυχία τους. Η αγορά δεν αντέχει τόση ποσότητα όταν η ζήτηση μένει στάσιμη. Η παραγωγή λειτουργεί αυτόματα, χωρίς να ακούει τον παλμό του αναγνώστη. Η ευκολία της αυτοέκδοσης και η έλλειψη επιμέλειας κατάργησαν το φίλτρο της ποιότητας. Κάθε χειρόγραφο βρίσκει τρόπο να γίνει βιβλίο, ακόμη κι αν δεν έχει κάτι να πει. Έτσι γεννιέται ένας ωκεανός τίτλων που πνίγει τη λογοτεχνία.
Σ’ αυτή την υπερπληθώρα προστίθεται μια ακόμη στρέβλωση: η εισβολή των επωνύμων. Ηθοποιοί, τραγουδιστές, τηλεπερσόνες και παίκτες ριάλιτι εμφανίζονται ως συγγραφείς. Οι εκδότες υποκύπτουν στη γοητεία του ονόματος, γνωρίζοντας ότι «πουλάει». Οι άξιοι αλλά άγνωστοι μένουν στο περιθώριο, ενώ το βιβλίο μετατρέπεται σε εργαλείο προβολής. Ο λόγος χάνει το κύρος του και ο πολιτισμός γίνεται θέαμα.
Το αποτέλεσμα είναι ασφυκτικό. Οι εκδότες παλεύουν ανάμεσα στην επιβίωση και την αξιοπρέπεια. Οι βιβλιοπώλες προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανά τα καταστήματά τους, ενώ οι αποθήκες γεμίζουν από αδιάθετα αντίτυπα. Η Ελλάδα εκδίδει περισσότερα έργα απ’ όσα μπορεί να διαβάσει και έχει λιγότερους αναγνώστες απ’ όσους χρειάζεται για να κρατήσει την πολιτιστική της φλέβα ζωντανή.
Η λύση δεν βρίσκεται στην ποσότητα, αλλά στην κρίση.
Οι εκδότες οφείλουν να ξαναγίνουν θεματοφύλακες της ποιότητας. Να επιλέγουν έργα που αντέχουν στον χρόνο, όχι πρόσωπα που απλώς αναγνωρίζονται. Το κράτος, από την πλευρά του, οφείλει να επενδύσει στη φιλαναγνωσία: στα σχολεία, στις βιβλιοθήκες, στους δήμους.
Η λογοτεχνία δεν χρειάζεται διασημότητες. Χρειάζεται φωνές που γράφουν από ανάγκη, όχι από φιλοδοξία. Όσο το βιβλίο αντιμετωπίζεται ως προϊόν προβολής, η ανάγνωση θα φθίνει. Χρειαζόμαστε λιγότερα έργα με περισσότερη ουσία. Μόνον τότε το ελληνικό βιβλίο θα ξαναβρεί τον αναγνώστη του, — εκείνον που διαβάζει για να θυμηθεί ποιος είναι.
