«Η διαδρομή και το κόμιστρο» Σ.Γαλανός Α΄ Τόμος Εκδόσεις Λιβάνη 2019 σελ. 720

«Το τέλος της διαδρομής» Σ.Γαλανός Β΄ Τόμος Εκδόσεις Πηγή 2024 σελ. 551

Γράφει ο Κώστας Α. Τραχανάς 

Α΄ Τόμος

Ιστορικό μυθιστόρημα γραμμένο με την τεχνική του μαγικού ρεαλισμού, πρώτο μέρος μιας τριλογίας. 5 Ιανουαρίου 1945: Την τελευταία νύχτα πριν την καταστροφή του στον επίλογο των Δεκεμβριανών, ένα αυτοκίνητο γένους θηλυκού, προικισμένο με το σπάνιο χάρισμα μιας καθολικής ενσυναίσθησης, αφηγείται την ιστορία της ζωής του, μια ιστορία εξίσου αληθινή όσο και απίστευτη που ξεκινά στην Αμερική της Μεγάλης Ύφεσης, συνεχίζεται στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου για να καταλήξει στην Κατοχική Αθήνα του Μεγάλου Λιμού, της Αντίστασης και του εμφύλιου διχασμού. Αναθυμάται τις Οβιδιακές μεταμορφώσεις του από πολυτελή λιμουζίνα σε αγοραίο ταξί και ατμοκίνητο γκαζοζέν κι από επιβατικό σε ασθενοφόρο, νεκροφόρα και γιάφκα και στοχάζεται γύρω από την περίπλοκη και αντιφατική σχέση της Μηχανής με τους κατασκευαστές και τους χρήστες της. Κυρίως όμως μιλάει για τα ατομικά πεπρωμένα των ανθρώπων που το αγόρασαν, το νοίκιασαν, το οδήγησαν ή το χρησιμοποίησαν, για αφανείς και επώνυμους, αστούς και αριστοκράτες, για καπιταλιστές, εμπόρους και προλετάριους αλλά και για απόκληρους και άτομα του περιθωρίου, πρόσφυγες, παραδουλεύτρες, πόρνες και μαυραγορίτες, για στρατιώτες, δήμιους και θύματα, αντιστασιακούς και δωσίλογους και επαγγελματίες της επανάστασης, για προδότες και ήρωες και γι’ αθώους και φταίχτες αλλά και για τις δαιδαλώδεις δολιχοδρομίες της μοίρας και της Ιστορίας που τους έφεραν όλους μαζί συνεπιβάτες σε μια μακρινή διαδρομή με αβέβαιο προορισμό και δυσβάστακτο κόμιστρο.

Τα μέρη:

Πρελούδιο.

Μάης του 1975. Μια γυναίκα επιστρέφει στο μέρος όπου πριν από 30 χρόνια καταστράφηκε το ταξί του πατέρα της από πυρά βρετανικών αεροπλάνων και ξετυλίγει ένα κουβάρι αναμνήσεων της παιδικής της ηλικίας.

Πρώτο Μέρος: Ο Χαμένος Παράδεισος.

1929-1936: Την σκυτάλη παίρνει η φωνή του αυτοκινήτου που περιγράφει τα χρόνια της υπερατλαντικής αφθονίας στην υπηρεσία μιας γηραιάς αριστοκράτισσας στην Νέα Υόρκη.

Ιντερμέτζο: Έξοδος.

Πρώτη πώληση του αυτοκινήτου και ταξίδι με πλοίο προς την Ελλάδα.

Δεύτερο Μέρος: Η Γη Της Επαγγελίας.

1936-1940: Άφιξη στην Αθήνα – Δεύτερη πώληση του αυτοκινήτου και μετατροπή του σε αγοραίο ταξί – Η προσαρμογή του στις συνθήκες ζωής στην νέα του πατρίδα – Η ιστορία της οικογένειας του ιδιοκτήτη.

Τρίτο Μέρος: Πόλεμος.

1940-1941: Ελληνο-ιταλικός πόλεμος και Γερμανική εισβολή. Η ζωή στα μετόπισθεν. Οι πρώτες νίκες, οι πρώτες απώλειες. Η τελική κατάρρευση.

Τέταρτο Μέρος: Η Κάθοδος Στην Κόλαση.

1941-1944: Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης ταξινομημένη σε 7 κύκλους κατά τα πρότυπα της Δαντικής Κόλασης.

Κύκλος των απαγορεύσεων. Τα Μη και η στέρηση της ελευθερίας.

Κύκλος του φόβου. Η πολιτική της τρομοκρατίας.

Κύκλος της πείνας. Ο Μεγάλος Λιμός του Χειμώνα του 1941-1942.

Κύκλος της διαφθοράς και της λαγνείας. Μαύρη αγορά και εκπόρνευση. Στην υπηρεσία των κατακτητών και των συνεργατών τους.

Κύκλος της αρρώστιας. Η επιδημία τύφου και τυφοειδούς πυρετού.

Κύκλος της απώλειας. Ο θάνατος ενός παιδιού.

Κύκλος της βίας. Η στράτευση στην Αντίσταση – Το Ολοκαύτωμα – Η δράση των ταγματασφαλιτών – Το Μπλόκο της Καλογρέζας – Οι δολοφονίες δωσίλογων – Αντίποινα και μαζικές εκτελέσεις.

Ο τόμος ολοκληρώνεται με την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων.

***

Άνθρωπος και μηχανή, πόλεμος και ειρήνη, υποταγή και εξέγερση, ιδιωτικό δράμα και συλλογική τραγωδία: Ο μύθος συναντά την Ιστορία, το picaresco μυθιστόρημα το οικογενειακό χρονικό και το docudrama τον μαγικό ρεαλισμό σ’ ένα πολυπρόσωπο παλίμψηστο όπου καθρεπτίζονται τα ηθικά διλήμματα κοινών, συνηθισμένων χαρακτήρων που βρέθηκαν μπροστά σε ασυνήθιστες και ακραίες καταστάσεις και κλήθηκαν να λάβουν αποφάσεις από τις οποίες θα κρινόταν το μέλλον τους αλλά και οι τύχες του κόσμου.

Β΄ Τόμος

5 Ιανουαρίου 1945. Τη νύχτα της παραμονής των Φώτων κι ενώ η μάχη των Δεκεμβριανών πλησιάζει στο τέλος της, η Πατρίτσια, ένα αυτοκίνητο γένους θηλυκού, προικισμένο με νόηση, θυμικό, μνήμη και μία ενσυναίσθηση σχεδόν καθολική, προαισθανόμενο μέσα στον όλεθρο του εμφύλιου σπαραγμού και τον δικό της χαμό να έρχεται, αναθυμάται, εξομολογείται, απολογείται και στοχάζεται πάνω στα πεπραγμένα μιας ζωής που βαίνει προς το λυκόφως της.

Μια διαδρομή που ξεκίνησε δεκαέξι χρόνια πριν, στις ΗΠΑ του μεγάλου οικονομικού Κραχ και που στην πορεία της, η Πατρίτσια γνώρισε τα γυρίσματα του τροχού και την κυκλοθυμία της τύχης που τη μετέτρεψαν διαδοχικά από πολυτελή λιμουζίνα σε αγοραίο ταξί, από βενζινοκίνητο όχημα σε γκαζοζέν κι από επιβατικό ιδιωτικής χρήσης σε νεκροφόρα, ασθενοφόρο, γιάφκα επικηρυγμένων και γκαρσονιέρα παράνομων εραστών, μέχρι και σε άρμα μάχης με το ξέσπασμα του κινήματος.

Μαζί με την αυτοβιογραφία της ξετυλίγονται με τη μορφή εσωτερικών μονολόγων οι ιστορίες των ανθρώπων που κατά καιρούς την χρησιμοποίησαν ως ιδιοκτήτες, οδηγοί, επιβάτες, σφετεριστές· πρόσωπα κάθε κοινωνικής τάξης και χαρακτήρα: καπιταλιστές, αριστοκράτες, μεγαλοαστοί, κυρίες του καλού κόσμου αλλά και άτομα ταπεινής καταγωγής, περιθωριακοί και αποσυνάγωγοι, προλετάριοι, πρόσφυγες, υπηρέτριες, πόρνες και πολιτικοί φυγάδες, κατακτητές, δωσίλογοι, μαυραγορίτες αλλά και επαγγελματίες της επανάστασης, συνωμότες και αντιστασιακοί, δειλοί και ήρωες, ιδεαλιστές και καιροσκόποι, φταίχτες και αθώοι, δήμιοι και θύματα.

Η Πατρίτσια θα γνωρίσει τις ανέσεις του πλούτου και της τρυφηλής ζωής αλλά και τις δυσπραγίες της φτώχειας και της σπάνης, τη ραθυμία των εχόντων αλλά και τον μόχθο των βιοπαλαιστών, θα γευτεί τη μέθη του έρωτα μα και την πίκρα της διάψευσης, θα βιώσει τις καθημερινές χαρές και τα βάσανα της ειρηνικής περιόδου αλλά και τη βία, τις τραγωδίες και την εξαθλίωση που προκαλεί ο πόλεμος. Θα παραστεί ως αυτόπτης μάρτυρας σε γεγονότα κοσμοϊστορικής σημασίας και θα εμπλακεί στις πολιτικές συγκρούσεις της εποχής, άλλοτε ως παθητικός θεατής εκ του μακρόθεν και άλλοτε ως ενεργό και στρατευμένο ιστορικό υποκείμενο που συμμετέχει στη διαμόρφωση των εξελίξεων.

***

Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τρία μέρη:

Μία σύντομη ειρήνη: Η γιορτή της Απελευθέρωσης – Η επιστροφή των στρατιωτών και ναυτών της Μέσης Ανατολής – Οι πρώτες έριδες.

Ένας άλλος πόλεμος: Η αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων του Δεκέμβρη – Το ξέσπασμα του κινήματος – Οδομαχίες, βομβαρδισμοί αμάχων, λιντσαρίσματα, ομηρίες – Η εκτέλεση της Παπαδάκη – Η επίσκεψη του Τσόρτσιλ (και του σωσία του) – Η απόπειρα ανατίναξης του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία – Η τελική επικράτηση των κυβερνητικών δυνάμεων.

Το συμβάν: Η καταστροφή της Πατρίτσια από τα πυρά βρετανικών αεροπλάνων κατά την διάρκεια της υποχώρησης των ανταρτών – Η διάσωση των επιβατών και του σκαραβαίου.

***

Ένα επικών διαστάσεων οδοιπορικό που ξεκίνησε με τη « Διαδρομή και το Κόμιστρο» φτάνει εδώ, στον δεύτερο τόμο της τριλογίας, στην μοιραία κατάληξή του καθώς πλησιάζει η στιγμή που η Πατρίτσια θα κληθεί να καταβάλει το τίμημα των επιλογών της, των λαθών της αλλά και του βαρύτατου φόρου αίματος που η Ιστορία επέβαλε σε όσους βρέθηκαν στη δίνη του κυκλώνα μιας ταραγμένης και παράλογης εποχής.

Κι όμως τίποτα δε χάνεται ολότελα, τίποτα δεν τελειώνει οριστικά: τη στιγμή που το αυτοκίνητο παραδίδεται στις φλόγες και γίνεται παρανάλωμα του πυρός, κάτι διασώζεται, κάτι απομένει, τι; Ένας ασημένιος σκαραβαίος, το γούρι και διακοσμητικό μενταγιόν του οχήματος, σύμβολο καλοτυχίας και αναγέννησης. Από τα αποκαΐδια θα ξεπηδήσουν νέες ζωές, από τη σιωπή του θανάτου θα γεννηθούν νέες διηγήσεις καθώς τη σκυτάλη του αφηγητή παραλαμβάνει τώρα ο αειθαλής σκαραβαίος προλέγοντας το πέρασμα στη δύσκολη και επίπονη διαδικασία της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης η οποία θα μας απασχολήσει στον τρίτο και τελευταίο τόμο που θα ακολουθήσει.

Αλήθεια και φαντασία μπλέκονται σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα 1300 περίπου σελίδων, που ανακαλεί κομβικά σημεία της ελληνικής πραγματικότητας την περίοδο του μεγάλου κραχ.

Ένα επικών διαστάσεων χρονικό μιας σύντομης αλλά καθοριστικής περιόδου της νεότερης Ιστορίας, που διαμόρφωσε την όψη του σύγχρονου κόσμου, από το Κραχ του 1929 ως τις τελευταίες μέρες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Μια τοιχογραφία της ελληνικής κοινωνίας που διχάζεται βαθιά, μια πινακοθήκη αντιπροσωπευτικών χαρακτήρων που συγκρούονται, με έπαθλα την εξουσία, την ιδεολογική επικράτηση ή απλώς την επιβίωση.

Η πεζογραφία του Στρατή Γαλανού είναι οδυνηρή και αμείλικτη.

Ιψενική ακρίβεια. Ο Στρατής Γαλανός εκθέτει την υπόθεση του έργου διατηρώντας την ένταση μέχρι την τελευταία σελίδα.

Η γλώσσα του συγγραφέα είναι απλή και καθημερινή, αλλά το κείμενο δονείται. Υπάρχει δύναμη κι ένα επίπεδο έντασης στην αφήγηση που εμφανίζεται στη λογοτεχνία μόνο όταν διακυβεύεται πραγματικά.

Ένα απίστευτο ισχυρό έργο ασυγκράτητα ειλικρινές .Απρόβλεπτο έργο, συνταρακτικό και γεμάτο αγωνία.

Ένας αριστοτεχνικός συνδυασμός καταστάσεων που κυμαίνονται από τη σταθερότητα στη συγκινησιακή φόρτιση, από την ακινησία στη ρευστότητα .

Πρόκειται για ένα φλεγόμενο ,διαπνέον , ιστορικό ντοκουμέντο.

Συναρπαστικό ανάγνωσμα.

Εξαιρετικό .Καθηλωτικό.

Αισιόδοξο και παρήγορο.

Πρόκειται για Αριστούργημα.

Ο Στρατής Γαλανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1968. Οι Μοίρες δεν στάθηκαν ιδιαίτερα γενναιόδωρες μαζί του: εκ γενετής τετραπληγικός, τις ημέρες μετακινείται με αναπηρικό αμαξίδιο, τις νύχτες αναπνέει με μάσκα οξυγόνου, ακούει με ακουστικά βαρηκοΐας κι όσο για το πώς γράφει, θα πρέπει να το δείτε με τα μάτια σας για να το πιστέψετε. Ένας μηχανικός άνθρωπος, που όμως από μικρό παιδί τού άρεσαν τα παραμύθια και μεγαλώνοντας ονειρευόταν να γίνει παραμυθάς. Τα κατάφερε στα γεράματα, μετά τη συνταξιοδότηση, αφού πρώτα σπούδασε Νομικά, έμαθε τέσσερις γλώσσες –εκ των οποίων τις δύο τις έχει πια ξεχάσει– και εργάστηκε ως δικηγόρος αρχικά και υπάλληλος της ΕΥΔΑΠ κατόπιν. Κάποια από τα παραμύθια για ενήλικες που συνέγραψε έχουν εκδοθεί: τα μυθιστορήματα «Η Διαδρομή και το Κόμιστρο» το 2019 , «Το τέλος της διαδρομής» 2024 και Η Σονάτα Waldstein το 2022, καθώς και η συλλογή διηγημάτων «Μνήμες – Μνήματα – Μνημεία» το 2023. Δεν ζει απ’ τα βιβλία του, μα ζει για τα βιβλία. Αντλεί το υλικό του από προσωπικά βιώματα και προφορικές αφηγήσεις, η θεματολογία του περιστρέφεται γύρω από τρεις βασικούς άξονες: την ιστορική μνήμη, τη διαλεκτική σχέση του απλού ανθρώπου με την Ιστορία, τη σεξουαλικότητα. Άθεος, μαρξιστής, φροϋδικός οι ιδεολογικές προϋποθέσεις του έργου του. Εστέτ, φιλόμουσος, ηδονιστής οι παράγοντες που διαμόρφωσαν το στυλ του.