Γράφει ο Νίκος Ναούμης, πολιτικός επιστήμονας – συγγραφέας
Υπάρχουν βιβλία που δεν τα τελειώνεις, σε τελειώνουν. Το «Αχαρτογράφητα Νερά» της Άννας Γαλανού ανήκει ακριβώς σε αυτή την κατηγορία. Δεν το διαβάζεις μόνο. Το σκέφτεσαι, το συζητάς, το κουβαλάς μέσα σου. Απλώνεται σαν σκιά μέσα στην ημέρα και επιστρέφει κάθε φορά που νομίζεις ότι το ξέχασες.
Η ιστορία μιλά για κάτι που όλοι αναγνωρίζουμε, αν και συχνά φοβόμαστε να αντικρίσουμε. Τις οικογενειακές σιωπές που θεμελιώνουν αόρατες φυλακές, μέσα στις οποίες άνθρωποι ολόκληροι μαραζώνουν χωρίς να τολμούν να φωνάξουν.
Η Ειρήνη αφηγείται τη ζωή της με φωνή κρυστάλλινη, ωμή και χωρίς μεγάλες εξάρσεις. Αυτή ακριβώς η γυμνή ειλικρίνεια είναι που πονά περισσότερο. Κάθε της φράση κουβαλά το βάρος μιας ύπαρξης εγκλωβισμένης σε έναν γάμο που μέρα με τη μέρα συρρίκνωνε την προσωπικότητά της. Έναν γάμο που η ίδια δεν διάλεξε ποτέ. Της επιβλήθηκε όταν ήταν μαθήτρια δεκαπέντε χρόνων, τότε που προσπαθούσε να σχεδιάσει ένα μέλλον φωτεινό, χωρίς να φαντάζεται τι θα ακολουθούσε.
Δεν πρόκειται για δραματουργική υπερβολή. Είναι η απολύτως απογυμνωμένη αλήθεια μιας γυναίκας που ανασαίνει για πρώτη φορά χωρίς φίλτρα ύστερα από χρόνια.
Απέναντί της βρίσκεται ο Περικλής. Δεν αποτελεί δημιούργημα της μυθοπλασίας που λειτουργεί ως καρικατούρα του σκληρού συζύγου. Είναι ο άντρας που θεωρεί πως ξέρει, πως φροντίζει, πως προστατεύει. Στην πραγματικότητα χτίζει έναν κόσμο όπου όλοι οφείλουν να τον πιστεύουν. Εκεί γεννιέται το πιο σκοτεινό σημείο του βιβλίου. Δηλητηριάζει τα παιδιά του, τον Πάνο, τη Νταίζη και τον Σωκράτη, στρέφοντάς τα ενάντια στη μητέρα τους χωρίς καν να καταλαβαίνουν τι υπηρετούν. Είναι η βίαιη ανατροφή που δεν χρειάζεται χέρια, αρκούν τα λόγια.
Τα παιδιά πληρώνουν χωρίς επίγνωση. Οι γονείς της Ειρήνης πληρώνουν με έναν άλλον τρόπο. Η μητέρα, δεμένη σε έναν παλιό κώδικα υπομονής, μετατρέπει τα σημάδια σε καθημερινότητα. Ο πατέρας, πιο αδύναμος από όσο επιθυμεί να δείχνει, βλέπει και νιώθει, χωρίς να καταφέρει να προστατεύσει όσο χρειάζεται. Η στάση τους δεν πηγάζει από αδιαφορία. Εκφράζει την τραγική αδράνεια γενεών που έμαθαν να σιωπούν για το καλό, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι η σιωπή τους τρέφει την καταστροφή.
Μέσα σε αυτό το δίκτυο των σχέσεων υπάρχει και ο θείος. Στην αρχή φαίνεται ο άνθρωπος που θα στηρίξει. Οι εξελίξεις όμως γκρεμίζουν γρήγορα αυτή την εικόνα και αποκαλύπτουν έναν ακόμη κρίκο της αλυσίδας που κρατούσε την Ειρήνη δεμένη.
Η Γαλανού καταφέρνει χωρίς περιττές φιοριτούρες να δείξει πως ο γάμος δεν είναι ποτέ αποκλειστικά υπόθεση δύο ανθρώπων.
Αποτελεί ένα ολόκληρο οικοσύστημα που επηρεάζει παιδιά, γονείς, συγγενείς, φίλους. Κανείς δεν παραμένει αλώβητος. Όταν η αλήθεια βγει στο φως, το κόστος μοιράζεται σε όλους.
Στο πρόσωπο του νεαρού Πολωνού προγραμματιστή η Ειρήνη συναντά τον αληθινό έρωτα. Η σχέση αυτή θυμίζει ότι κάθε άνθρωπος δικαιούται μια δεύτερη ευκαιρία, ακόμη κι αν χρειάζεται δύναμη για να την αναγνωρίσει.
Το «Αχαρτογράφητα Νερά» λειτουργεί ως έντονη υπενθύμιση ότι η βία που δεν φαίνεται μπορεί να διαλύσει πιο αθόρυβα από κάθε φανερό χτύπημα. Η λύτρωση, όταν έρθει, δεν προκύπτει από τύχη. Αποτελεί πράξη επιλογής και εσωτερικής επανάστασης.
Το βιβλίο είναι ένα βαθύ ψυχογράφημα που δεν επιτρέπει στον αναγνώστη να σταθεί απλώς στην πλοκή.
Τον ωθεί να εξερευνήσει τα αχαρτογράφητα νερά της ανθρώπινης ύπαρξης και των τραυμάτων που κρύβουμε πίσω από τις σιωπές.
Στο τέλος γεννιέται μια απλή αλλά καθοριστική συνειδητοποίηση. Το να σωθείς δεν χρειάζεται ηρωισμό. Απαιτεί μόνο την πρώτη φορά που λες την αλήθεια δυνατά.
