Γράφει η Ξένια Σαρατσιώτη
Επικυρώθηκε ομόφωνα η απόφαση της ανακήρυξης της 9ης Φεβρουαρίου ως Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας κατά την ολοκλήρωση των εργασιών της 43ης Γενικής Διάσκεψης της UNESCO, στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν.
Η ιδέα για την ανακήρυξη μιας Παγκόσμιας Ημέρας κατά την οποία θα τιμάται η ελληνική γλώσσα προέκυψε από την αναγνώριση ότι η ελληνική -ομιλούμενη αδιάλειπτα για περισσότερο από 3 χιλιετίες- κατέχει μια μοναδική θέση στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Είναι η γλώσσα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ομήρου, βάση θεμελιωδών επιστημονικών, φιλοσοφικών και δημοκρατικών εννοιών. Οι ελληνικές κοινότητες της διασποράς, ιδιαίτερα στην Ιταλία, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και στην Αυστραλία, καταβάλλουν διαρκείς προσπάθειες προκειμένου να κρατήσουν τη γλώσσα ζωντανή και να τη μεταλαμπαδεύσουν στα νεότερα μέλη των κοινοτήτων τους, ως στοιχείο ταυτότητας και σύνδεσης με τη μητέρα πατρίδα.
Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της μεγαλειότητας και της αναγνώρισης των ελληνικών, αλλά και της παγκόσμιας πολιτιστικής επιρροής της γλώσσας μας αποτελούν οι δύο ομιλίες του Ξενοφώντα Ζολώτα.
Το 1959 και ξανά το 1964, ο διακεκριμένος Έλληνας Οικονομολόγος και Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος εκφώνησε δύο εξαιρετικές ομιλίες στην Παγκόσμια Τράπεζα, οι οποίες εκφωνήθηκαν εξ ολοκλήρου στα αγγλικά, αποτελούμενες σχεδόν αποκλειστικά από λέξεις ελληνικής προέλευσης.
Στον δεύτερο λόγο του το 1964 κατέληξε λέγοντας: “I apologize for having tyrannized you with my Hellenic phraseology. In my epilogue, I emphasize my eulogy to the philoxenous autochthons of this cosmopolitan metropolis and my encomium to you, Kyrie, and the stenographers” (Ζητώ συγγνώμη που σας τυράννησα με την ελληνική μου φρασεολογία. Στον επίλογό μου, τονίζω τον έπαινό μου προς τους φιλόξενους αυτόχθονες αυτής της κοσμοπολίτικης μητρόπολης και τον εγκωμιασμό μου προς εσάς, κύριε, και τους στενογράφους).
Το εγχείρημα, εξαιρετικά ευφυές και επιτυχημένο, ανέδειξε τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας και απέδειξε ότι οι ετυμολογικές ρίζες πολλών αγγλικών λέξεων ανάγονται στα ελληνικά.
Οι ομιλίες του έγιναν απολύτως κατανοητές από το διεθνές ακροατήριο, επιβεβαιώνοντας τη βαθιά διείσδυση του ελληνικού λεξιλογίου στον παγκόσμιο δημόσιο λόγο.
Ως εθνική πρωτοβουλία, με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) ΑΣ17889/2017 των Υπουργών Εσωτερικών, Εξωτερικών και Παιδείας και Θρησκευμάτων, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1384/Β/24-4-2017, ορίστηκε ότι η 9η Φεβρουαρίου θα εορτάζεται ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας.
Κατά το διάστημα που μεσολάβησε από το 2017 έως το 2024, η ημέρα προβαλλόταν μέσα από διαδικτυακές ημερίδες, διαλέξεις και παρουσιάσεις από ακαδημαϊκά ιδρύματα και το Υπουργείο Παιδείας, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Η Ελλάδα, μέσω της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της στην UNESCO, προώθησε την ανακήρυξη της 9ης Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας με την υποστήριξη 90 κρατών-μελών του Οργανισμού. Εν συνεχεία, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO αποφάσισε ομόφωνα να προτείνει την καθιέρωση αυτής της ημέρας ως διεθνούς εορτής, αναγνωρίζοντας τη διαχρονικότητα, οικουμενικότητα και τον πολιτισμικό ρόλο της ελληνικής γλώσσας. Εν τέλει, η επίσημη ανακήρυξη έγινε κατά τη 43η Γενική Διάσκεψη της UNESCO, που διεξήχθη το διάστημα 30 Οκτωβρίου- 13 Νοεμβρίου 2025 στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν.
Η ομόφωνη απόφαση της 43ης Γενικής Διάσκεψης σηματοδοτεί:
1. Αναγνώριση της ελληνικής ως πολιτισμικού θεμέλιου της ανθρωπότητας
Η ελληνική γλώσσα, με ιστορία τριών και πλέον χιλιετιών, αναγνωρίζεται ως πυλώνας πολιτισμού που διαμόρφωσε τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, την επιστήμη, τη λογοτεχνία και την τέχνη και επιβεβαιώνεται ο ρόλος της ως «μήτρας» εννοιών και ιδεών που καθόρισαν την εξέλιξη της παγκόσμιας σκέψης.
2. Παγκόσμια προβολή και ενίσχυση της ελληνικής γλώσσας
Με τη θεσμική σφραγίδα της UNESCO, ο εορτασμός αποκτά παγκόσμια διάσταση, δίνοντας τη δυνατότητα σε σχολεία, πανεπιστήμια, πολιτιστικά ιδρύματα και ελληνικές κοινότητες ανά τον κόσμο να διοργανώνουν δράσεις που ενισχύουν την εκμάθηση και διάδοση της ελληνικής. Πρόκειται για μια εκπαιδευτική παρακαταθήκη που επεκτείνεται πέρα από τα ελληνικά σύνορα.
3. Διεθνής αναγνώριση της ελληνικής διασποράς και του ρόλου της
Η ανακήρυξη της ημέρας τιμά και τις ομογενειακές κοινότητες που επί δεκαετίες κρατούν την ελληνική ζωντανή. Η UNESCO, ενισχύοντας αυτή την προσπάθεια, ουσιαστικά αναγνωρίζει ότι η ελληνική γλώσσα αποτελεί συνδετικό ιστό εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο.
4. Διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας
Η υποστήριξη 90 κρατών-μελών καταδεικνύει το διεθνές κύρος και τη διπλωματική επιρροή που επέδειξε η Ελλάδα. Η επιτυχία αυτή ενισχύει το πολιτιστικό αποτύπωμα της χώρας και ταυτόχρονα εδραιώνει τον ανθρώπινο και οικουμενικό χαρακτήρα που αποδίδεται στη γλώσσα.
5. Επισημοποίηση της διαχρονικότητας και οικουμενικότητας της ελληνικής
Η UNESCO αναγνωρίζει ότι η ελληνική δεν είναι μια “ιστορική” γλώσσα που κοιτά προς τα πίσω, αλλά μια ζωντανή και δυναμική γλώσσα, με διαρκή παρουσία στη σύγχρονη επιστήμη, ιατρική ορολογία, τεχνολογία, διεθνή θεσμικά κείμενα, φιλοσοφικό λόγο και ανθρωπιστικές σπουδές.
Η αναγνώριση της 9ης Φεβρουαρίου ως Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας δεν αποτελεί απλώς μια τιμητική αναφορά στο παρελθόν, αλλά μια επένδυση στο μέλλον της γλώσσας μας.
Η ελληνική, βαθιά ριζωμένη στην ιστορία αλλά αδιάκοπα παρούσα στη σύγχρονη επιστήμη, στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό, αποκτά πλέον έναν διεθνή θεσμό που αντανακλά το εύρος και τη διαχρονική της επιρροή.
Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητα, η ελληνική γλώσσα συνεχίζει να υπενθυμίζει την αξία της σκέψης, της δημιουργίας και της ανθρώπινης έκφρασης. Η παγκόσμια αναγνώριση από την UNESCO αποτελεί μια ευκαιρία για αναστοχασμό, αλλά και μια πρόσκληση: να συνεχίσουμε να τη μελετούμε, να τη μιλάμε, να τη διδάσκουμε και να τη μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές, ως ζωντανό κομμάτι της κοινής μας πολιτιστικής κληρονομιάς.
