Γράφει η Μαρία Σκαμπαρδώνη
Τα μαθητικά μας χρόνια συνδέθηκαν στενά με ορισμένα ονόματα λογοτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος; προσωπικά, στη μνήμη μου πρώτα εμφανίζονται τα ονόματα του Ζαχαρία Παπαντωνίου και του Ευάγγελου Παπανούτσου.
Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου αποτελεί ένας δημιουργός που με το έργο του διαπλάθει την διαρκώς μεταβαλλόμενη παιδική ψυχή, καλλιεργώντας ακόμα στην άγουρη προσωπικότητά του αρετές και ενσυναίσθηση.
Το έργο του “τα ψηλά βουνά” αποτελεί αξεπέραστο διήγημα και διαχρονικά συμπεριλαμβάνεται στη διδακτική ύλη του Γυμνασίου και του Λυκείου. Η καλλέργεια της οικολογικής συνείδησης, η αγάπη για τη φύση και η αξία της ομαδικότητας που υμνείται στο βιβλίο, αποτελεί βασικό στοιχείο ηθικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών.
Ο Παπαντωνίου υπήρξε βαθιά ευαίσθητος άνθρωπος, με την αγάπη για τα παιδιά να διακρίνεται στο έργο του. Ο ίδιος υπήρξε υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας στο περίφημο γλωσσικό ζήτημα.
Και “τα ψηλά βουνά” διακρίνονται για αυτή του τη στάση, καθώς εισαγάγει τη δημοτική γλώσσα στην εκπαίδευση.
Στο βιβλίο βλέπουμε στιγμές και εμπειρίες από τη ζωή μίας ομάδας μαθητών που ζουν στα βουνά της Ευρυτανίας, μία αντανάκλαση των προσωπικών βιωμάτων του μεγάλου δημιουργού.
Αν και πολεμήθηκε έντονα όταν ανέλαβε την εξουσία η αντιβενιζελική παράταξη η οποία εναντιωνόταν σε κάθε καινοτομία που τολμούσε ο Βενιζέλος, στην πορεία το βιβλίο επέστρεψε στις σχολικές αίθουσες και με τα χρόνια θεωρήθηκε ανασπόσπαστο κείμενο της σχολικής εκπαιδευτικής ύλης.
Ο Παπαντωνίου υπήρξε εξαιρετικά δραστήριος δημιουργός, με εύρος δημιουργίας γράφοντας από διήγημα και χρονογράφημα μέχρι ταξιδιωτικά κείμενα. Η ευαισθησία του λόγου του, η υψηλή ηθική του, η αγάπη για τα παιδιά του έδωσαν τον χαρακτηρισμό “πρίγκιπας του νεοελληνικού λόγου”.
Η έμφυτη κλίση του στη συγγραφή και τη δημοσιογραφία θα τον οδηγήσουν να μην ολοκληρώσει ποτέ τις σπουδές του στην Ιατρική Αθηνών, καθώς αποφάσισε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά σε αυτές.
Ήδη από τα 16 του ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην εφημερίδα “Ακρόπολις” του Βλάσση Γαβριηλίδη.
Το 1898 θα κυκλοφορήσει την πρώτη ποιητική του συλλογή, τα “Πολεμικά τραγούδια” και θα συνεχίσει να παρουσιάζει έντονη δραστηριοποίηση στην αρθρογραφία σε εφημερίδες, όπως η “Εφημερίδα των συζητήσεων”, η “Σκριπ” στην οποία θα γίνει και αρχισυντάκτης και η “Χρόνος”.
Η υπεράσπιστη της δημοτικής γλώσσας θα γίνει η αιτία που το 1904 θα γίνει ένα από τα πρώτα μέλη της “Εθνικής εταιρείας” και ο συντάκτης της δραστηριότητάς της με τίτλο “Προς το Ελληνικό Έθνος”.
Από το 1908 ως το 1911 θα εγκατασταθεί στο Παρίσι, εγκαταλείποντας τη δημοσιογραφία και ασχολούμενος με τη συγγραφή χρονογραφημάτων.
Στο Παρίσι θα γνωρίσει τα καινούργια καλλιτεχνικά ρεύματα, στέλνοντας τα γνωστά “Παρισινά Γράμματα”.
Ένα άλλος μέρος της καλλιτεχνικής του δραστηριότητας είναι η ζωγραφική, η οποία περιλαμβάνει τόσο γελοιογραφίες, όσο και σχεδιάσματα.
Άλλα έργα του είναι η ποιητική συλλογή ” Πεζοί ρυθμοί”, η συλλογή διηγημάτων “διηγήματα”, το ιστορικό μυθιστόρημα “ο Όθων”, η εμπειρία από το ταξίδι του στο Άγιο Όρος, τα διηγήματα “Βυζαντινός όρθρος” και “θυσία”.
Το 1938 από τη θέση πια του μέλους στην Ακαδημία Αθηνών θα ξεκινήσει να προασπίζεται ξανά έντονη την άποψή του απέναντι στη δημοτική γλώσσα, προκαλώντας ξανά αλυσιδωτές αντιδράσεις.
Ο θάνατος θα βρει τον “πρίγκιπα της ελληνικής λογοτεχνίας”, την 1η Φεβρουαρίου του 1940 από ανακοπή καρδιάς, μέσα στο τραμ καθώς πορευόταν σε μία συνεδρίαση στην Ακαδημία Αθηνών.
Το έργο και η συνεισφορά του Παπαντωνίου στη διαχρονική διάπλαση της παιδικής ψυχής είναι ανεκτίμητο. Σίγουρα θα συνεχίσει να διαπαιδαγωγεί γενιές και γενιές παιδιών ακόμα.
