Γράφει ο Πέτρος Χατζησωτηρίου, φαρμακοποιός – κριτικός λογοτεχνίας

Ο Τζόναθαν Φράνζεν στον πρόλογο που ανοίγει το βιβλίο το χαρακτήρισε ως «το βιβλίο του οποίου το διάβασμα δεν τελειώνει ποτέ». Ο ίδιος το διάβασε έξι ή επτά φορές και κάθε φορά ανακάλυπτε και κάτι καινούριο. 

Πράγματι, πρόκειται για ένα μνημείο ρεαλιστικής αφήγησης κι όπως πάντα συμβαίνει σ΄ αυτές τις περιπτώσεις το σκηνικό μέσα στο οποίο θα εκτυλιχθεί η πλοκή είναι απλό κι οι χαρακτήρες σχετικά λίγοι. 

Ξεκινάμε να γνωρίσουμε τη ζωή ενός ζευγαριού της μεσοαστικής τάξης στην Αμερική της δεκαετίας του ’60. Ο σύζυγος πετυχημένος δικηγόρος κι η σύζυγός του αναλαμβάνει περιστασιακά μεταφράσεις βιβλίων. Την φαινομενικά ήρεμη ζωή τους έρχεται να διαταράξει ένα αδόκητο περιστατικό με ένταση και διάρκεια που τρομάζει. Μια αδέσποτη γάτα τραυματίζει (δαγκώνει) την κυρία και σύντομα το αφρόντιστο τραύμα εγκαθιστά στο σπίτι μια ανησυχία περί του αν η γάτα έπασχε από λύσσα ή όχι. Όσο η κυρία αρνείται να πάει να ζητήσει ιατρική βοήθεια τόσο η ανησυχία αυτή αρχίζει κι αναβαθμίζεται σε εμμονή κι εν τέλει απειλή της οικογενειακής γαλήνης. Ταυτόχρονα ο σύζυγός της είναι απασχολημένος και ψυχολογικά φορτισμένος απ’ το γεγονός ότι ο επί δεκαετίες συνεταίρος του, ανακοίνωσε ότι διαλύει τη συνεργασία για ν΄ ανοίξει το δικό του δικηγορικό γραφείο παίρνοντας κι ικανό αριθμό πελατών μαζί του. 

Απ’ το σημείο αυτό αρχίζει και γίνεται αντιληπτή μια βουβή ένταση ανάμεσα στο ζευγάρι που το οδηγεί σταδιακά στη διαπίστωση του πόσο είχαν απομακρυνθεί ο ένας απ’ τον άλλο. Η ευμάρεια που η οικονομική τους κατάσταση τους εξασφάλιζε είχε οδηγήσει τον καθένα στο να υψώσει τείχη ατομισμού γύρω του με αποτέλεσμα ένοχα μυστικά ν΄ αρχίσουν να συσσωρεύονται. Τα απρόοπτα συμβάντα όμως που περιγράψαμε ήρθαν να συγκλονίσουν τα θεμέλια της ύπαρξης του καθενός, της δουλειάς του επιτυχημένου δικηγόρου και της απόλυτης αυτάρκειας αλλά και ανίας της άεργης κυρίας του σπιτιού, όσο βέβαια και αυτόν τον ίδιο το γάμο τους. Κάποια στιγμή η ένταση έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που παρακολουθούμε τον έναν να εκσφενδονίζει στα μούτρα του άλλου σκληρά λόγια με μόνο σκοπό να πληγώσει τον έτερόν του ήμισυ. Έτσι, από ένα αυτάρκες ζευγάρι που ζει μέσα στη χλιδή που επέτρεπε η εποχή τους και που το θαύμαζαν όλοι, μέσα σε λίγες σελίδες φτάνουμε να βλέπουμε ένα ζευγάρι που αλληλοσπαράσσεται. 

Με την επιλογή της αντίστιξης φαινομενικά ασήμαντων γεγονότων που προκαλούν δυσανάλογα μεγάλη ένταση η Φοξ θέλει να αναδείξει την ευθραυστότητα της κρούστας που σκεπάζει την κοινωνία που έβλεπε ν’ αλλάζει.

Η επαγγελματική ανέλιξη κι η συσσώρευση πλούτου είχε γίνει ο σημαντικός κι ίσως ο μοναδικός στόχος των ανθρώπων της εποχής εκείνης. Όλοι ομνύουν στην εύκολη ζωή και μόλις εμφανιστεί το οσοδήποτε μικρό συμβάν που διαταράσσει τη ρουτίνα τους είναι ικανό να τα τινάξει όλα στον αέρα. Όμως μια εξίσωση της οποίας οι παράγοντες είναι ο ατομικισμός, ο ωφελιμισμός κι ο εγωισμός δεν μπορεί παρά να βγάζει αρνητικό αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα αυτό είναι η απόγνωση κι αυτό ακριβώς είναι το κεντρικό θέμα της Φοξ. 

Το βιβλίο παρά τη μικρή του έκταση βρίθει κοινωνιολογικών αναφορών κι είναι μοναδικός ο τρόπος που η συγγραφέας κάνει το σκληρό της σχόλιο επάνω στην σύγχρονη κοινωνία τραβώντας με δύναμη και θράσος την κουρτίνα που κρύβει τις κοινωνικές συμβάσεις. Τα περιστατικά που επιλέγονται ακυρώνουν μεθοδικά τις αντιστάσεις του αναγνώστη κι ο οποίος καθοδηγείται σε διαπιστώσεις που θα απαιτούσαν στοχασμό μάλλον πάνω σε δοκίμια ψυχολογίας παρά πάνω σε ένα ευσύνοπτο μυθιστόρημα. 

Οπωσδήποτε πρέπει να εξάρουμε την απόλυτα εύστοχη επιλογή του εικαστικού του εξώφυλλου από τη Gutenberg  που είναι ένας πίνακας του Ντίκου Βυζάντιου που νοηματοδοτεί πλήρως τα πολύ δύσκολο να αποδοθούν τίτλο και θέμα του βιβλίου.

Συμπερασματικά, το «Πρόσωπα σε Απόγνωση» είναι ένα μεγάλο βιβλίο που φιγουράρει στο πάνθεον  των μεγάλων Αμερικανικών μυθιστορημάτων του 20ου αιώνα κι η επίδειξη της λογοτεχνικής δεινότητας της Φοξ το καθιστά απαραίτητο  στολίδι της βιβλιοθήκης κάθε εμβριθούς βιβλιόφιλου.

5,0/5,0