Γράφει η Πόπη Αγγελή (Poppy Angeli)
Όταν πηγαίνω για ψώνια στο σούπερ μάρκετ και πριν επιλέξω ένα τρόφιμο, στέκομαι πάντα και διαβάζω την ετικέτα του. Τι γράφει η ετικέτα; Τι είδους προϊόν είναι αυτό; Ποια θρεπτικά συστατικά περιέχει; Ποιο από τα κωδικοποιημένα πρόσθετα θεωρείται επικίνδυνο; Ποια η διαφορά του με το διπλανό προϊόν της ίδιας κατηγορίας; Ποιο καλύπτει τις δικές μου ανάγκες διατροφής;
Καίτοι, λοιπόν, κατά τη διάρκεια των αγορών μου εκτίθεμαι διαρκώς σε ένα σύνολο πληροφοριών που αναγράφονται στις σημάνσεις των τροφίμων, δεν αισθάνομαι άνετα να τις επεξεργάζομαι και ταυτόχρονα να τις αξιολογώ, πριν καταλήξω σε μια απόφαση. Πράγματι, μερικές φορές μου φαίνεται ότι οι διατιθέμενες πληροφορίες είναι πάρα πολλές και άλλες, εξαιρετικά ασαφείς. Τελευταία, μάλιστα, θα μπορούσα να προσθέσω, ότι είναι τόσο «μικρογραμμένες», ως γραμματοσειρά, που δυσκολεύομαι να τις διαβάσω ακόμα και με γυαλιά.
Έτσι, χωρίς να μπορώ με βεβαιότητα να πω αν ένα διατροφικό προϊόν είναι καλό ή κακό, βάσει των πληροφοριών της ετικέτας και μόνο, απλοποιώ τη διαδικασία επιλογής με τη χρήση ενός εσωτερικού μηχανισμού στο πλαίσιο του οποίου, το ακριβό εξισώνεται με το καλό. «Ακριβό= Καλό»; Άραγε, αποτελεί αλήθεια ή μια ακόμα δική μου προκατάληψη;
Το συγκεκριμένο ερώτημα με ώθησε να διερευνήσω το ζήτημα της διατροφικής σήμανσης περαιτέρω, προκειμένου να δω αν και άλλοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τον ίδιο με μένα προβληματισμό ως προς το αν μπορώ να κάνω ενημερωμένες και υγιεινές επιλογές τροφίμων βασιζόμενη στις ετικέτες της συσκευασίας τους.
Αναζητώντας στοιχεία, διαπιστώνω λοιπόν, ότι οι περισσότεροι καταναλωτές επιθυμούν να γνωρίζουν πώς έχουν παραχθεί τα τρόφιμα που αγοράζουν και κυρίως, την ποιότητα των συστατικών που χρησιμοποιούνται κατά την επεξεργασία και παραγωγή τους. Για το λόγο αυτό, τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζεται μια τάση να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο για να διαβάσουν τις διατροφικές πληροφορίες που φέρει η επικολλημένη, στη συσκευασία ενός προϊόντος, ετικέτα. Το γεγονός αυτό αυτόματα προσδίδει στην ετικέτα και έναν επιπλέον ρόλο, αφού τη συνδέει άμεσα με την αύξηση του ενδιαφέροντος των αγοραστών για υγιεινή διατροφή.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την έρευνα AC Nielsen (2005)1, που διεξήχθη σε 38 χώρες, το 18% των Ευρωπαίων ερωτηθέντων ισχυρίστηκε ότι «πάντοτε» ελέγχει τις διατροφικές πληροφορίες στη συσκευασία, με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στην Πορτογαλία (44%), την Ιταλία (31%) και τη Δανία (30%).
Ωστόσο, αν και οι ετικέτες τροφίμων αποτελούν το βασικότερο εργαλείο παροχής πληροφοριών στους καταναλωτές, αυτές οι πληροφορίες δεν είναι πάντα σαφείς και κατανοητές, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζονται από πολύ επιστημονικές και δυσνόητες έως και αρκετά συγκεχυμένες, ειδικά λόγω της χρήσης τεχνικών, επιστημονικών και αριθμητικών στοιχείων, με τα οποία το ευρύ κοινό δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο.
Υπό αυτή την έννοια, η διατροφική σήμανση έχει αρχίσει να απασχολεί σημαντικά την έρευνα, κυρίως, λόγω του αυξανόμενου ενδιαφέροντος σε θέματα υγείας και διατροφής και επιπλέον, γιατί αναφέρθηκαν ενδείξεις ότι οι ετικέτες διατροφής μπορεί να «παρεξηγηθούν» και να παραπλανήσουν τους καταναλωτές.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι μια έρευνα που διεξήχθη από τους Annunziata και Vecchio2, το 2012, μέσω της οποίας διερευνήθηκαν οι παράγοντες που επηρεάζουν τη χρήση και την κατανόηση των διατροφικών πληροφοριών στις ετικέτες τροφίμων στην Ιταλία. Σύμφωνα με αυτή, το 56% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι διαβάζει ετικέτες στο σημείο πώλησης κατά την αγορά τροφίμων, αν και περίπου το 62% θεωρεί ότι δεν είναι εύκολο να γίνουν πλήρως κατανοητές οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται σ’ αυτές. Επιπλέον, το 72% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι διατροφικές πληροφορίες είναι πολύ τεχνικές και δυσνόητες, το 86% παραπονέθηκε ότι τα γράμματα στον πίνακα διατροφής είναι πολύ μικρά και ελάχιστα ορατά – η δική μου κατηγορία…-και το 52% εκτιμά ότι οι ισχυρισμοί διατροφής δεν είναι αξιόπιστοι.
Με βάση τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης, προκύπτει ότι οι καταναλωτές χρειάζονται ένα κατανοητό διατροφικό λεξιλόγιο, ενώ προτιμούν να αναγράφονται επιλεγμένες πληροφορίες με σαφείς αναφορές, ώστε να διευκολύνεται η σύνδεση της πληροφορίας που παρέχεται και που αυτοί αντιλαμβάνονται σε σχέση με την καθημερινή τους διατροφή.
Είναι γεγονός, ότι οι άνθρωποι στην εποχή μας εστιάζουν με μεγαλύτερη προσοχή σε οτιδήποτε καταναλώνεται.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Grunert3, η ετικέτα στα τρόφιμα, ανάγεται κυρίως σε ζήτημα διατροφικής γνώσης, όχι μόνο γιατί παρέχει διατροφικές πληροφορίες, αλλά γιατί μπορεί να αυξήσει το ενδιαφέρον του πληθυσμού για την υγιεινή διατροφή, οδηγώντας σε καλύτερες αποφάσεις αγοράς. Με βάση την κατανόησή τους, οι καταναλωτές μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες της ετικέτας για να βγάλουν συμπεράσματα σχετικά με τη διατροφική αξία του προϊόντος, τα οποία, μαζί με άλλες πληροφορίες (όπως, την εμφάνισή του ή τη γεύση του) μπορούν να επηρεάσουν την αξιολόγηση και τελικά την απόφαση της αγοράς του.
Τελικά αναρωτιέμαι, και αφού η ετικέτα στα τρόφιμα βάσει νόμου είναι υποχρεωτική, και αφού αποτελεί σημαντικό εργαλείο πληροφόρησης του καταναλωτή και αφού συμβάλει στην υιοθέτηση προτύπων υγιεινής διατροφής, γιατί πρέπει να «μπερδεύει» η ανάγνωσή της; Μήπως είναι εφικτό να απλουστευτεί;
Θεωρητικά θα μπορούσε, για παράδειγμα, να σχεδιαστεί μια ειδική συσκευή, που θα εξατομίκευε τις διατροφικές επιλογές μας. Μια συσκευή που θα διάβαζε την ετικέτα και θα ενημέρωνε αν, με βάση το βάρος, την ηλικία και γενικά την κατάσταση της υγείας και τις ανάγκες μας, ταιριάζει με τη διατροφή που θα έπρεπε να ακολουθούμε.
Αναμφίβολα, αναδύεται ένα νέο πεδίο δόξας λαμπρό για την παραγωγή καινοτομίας και στον τομέα της ετικέτας. Γιατί όχι;
1 ACNielsen, Global food labelling survey, Frankfurt (2005)
2 Annunziata, A. and Vecchio, R (2012) Factors affecting use and understanding of nutrition information on food labels: evidences from consumers, Agricultural Economics review 2012, Vol 13, No 2
3 Grunert, Klaus G., Wills, J., Fernández-Celemín, L., (2010) Nutrition knowledge, and use and understanding of nutrition information on food labels among consumers in the UK, Appetite Volume 55, Issue 2, October 2010, Pages 177-189
