Ο Δημήτρης Μπαλτάς κυκλοφόρησε πρόσφατα την ποιητική συλλογή “Το όνομα του έρωτα” από τις εκδόσεις Αποστακτήριο. Με αυτή την αφορμή ο Κωνσταντίνος Μανίκας τον θέτει απέναντι στις 10+1 Ερωτήσεις του.
- Πώς θα περιγράφατε συνοπτικά την ποιητική σας συλλογή “Το όνομα του έρωτα” από τις εκδόσεις Αποστακτήριο;
Αρχικά να σας ευχαριστήσω πολύ για την ευκαιρία που μου δίνετε να μιλήσω για το νέο μου βιβλίο αλλά και για την ευγενική και πρόθυμη διάθεση με την οποία ξεκινούμε τη συζήτηση αυτή. «Το όνομα του έρωτα» είναι η τρίτη ποιητική μου συλλογή, η οποία περιλαμβάνει 48 αυτοτελή ποιήματα. Το γενικό θέμα στο οποίο στηρίζονται είναι ο έρωτας, ωστόσο, το κάθε ποίημα εγείρει διάφορα εγγενή συναισθήματα αλλά και ζητήματα που απασχολούν, νομίζω, όλους τους ανθρώπους. Θα έλεγα, δηλαδή, ότι σε πρώτο επίπεδο η συλλογή είναι ερωτική αλλά σε ένα δεύτερο επίπεδο προσπαθεί να περιγράψει και να αποτυπώσει διάφορες εκφάνσεις του εκπληρωμένου αλλά και του ανεκπλήρωτου έρωτα. Ίσως, περισσότερο του δεύτερου. Νομίζω ότι ο μονομερής και όχι ο αμοιβαίος έρωτας είναι αυτός που συναντιέται πιο συχνά μεταξύ των ανθρώπων και, ίσως, αυτός που μας προβληματίζει και βασανίζει περισσότερο και η ποίηση ως καταφύγιο είναι εκείνη που θα ανακουφίσει και θα λυτρώσει τον αναγνώστη. Σε κάθε περίπτωση, ευελπιστώ ο αναγνώστης να αισθανθεί περισσότερο πλήρης και προετοιμασμένος απέναντι στα έντονα αισθήματα τα οποία προκαλεί ο έρωτας, στις επιλογές στις οποίες μας εξωθεί και στην αντιμετώπισή του. Κυρίως, ελπίζω, το βιβλίο να προσφέρει όμορφη και δημιουργική συντροφιά στους αναγνώστες.
- Ποια είναι η πηγή έμπνευσης αυτού του έργου;
Η έμπνευση για κάποιον που ασχολείται με τη συγγραφή μπορεί να βρεθεί παντού. Το βιωματικό στοιχείο και, φυσικά, τα αναγνώσματα διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, όπως και σκέψεις, απόψεις αλλά και γεγονότα. Οποιοδήποτε συμβάν ή οποιαδήποτε ιδέα μπορεί να μεταπλαστεί ποιητικά ανάλογα, βέβαια, και με το θέμα. Ωστόσο, δε θα έλεγα ότι υπάρχει κάποιος περιορισμός σε ό,τι νοηματοδοτούμε ως έμπνευση.
- Τι θεωρείτε ότι θα αποκομίσει, ως απόσταγμα, ο αναγνώστης;
Πιστεύω ότι θα δει μπροστά του τις διάφορες εκφάνσεις του έρωτα, ενδεχομένως θα ταυτιστεί και θα αισθανθεί πιο κοντά σε ορισμένες από αυτές αναλογικά προς τα βιώματά του και θα συνειδητοποιήσει ότι το ευμετάβλητο των αισθημάτων του σε διάφορες περιόδους της ζωής του είναι κάτι το σύνηθες, το εύλογο αλλά και είναι πολύ βασικό κίνητρο για τη ζωή του, που δεν πρέπει να το απεμπολήσει όσο δύσκολα κι αν έρθουν τα πράγματα.
- Είναι ο έρωτας κι η αγάπη, η απάντηση σε κάθε υπαρξιακή ερώτηση;
Όχι. Σε πολλά ερωτήματα είναι αλλά όχι σε όλα. Υπάρχουν και υπαρξιακά ερωτήματα στα οποία ο έρωτας και η αγάπη, δυστυχώς, στέκουν ως κομπάρσοι δίχως λόγο και θέση, αδυνατούν να δώσουν λύση και αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε έντονα και στις μέρες μας.
- Πώς κρίνετε τη σύγχρονη ελληνική ποίηση; Υπάρχει μεγάλος όγκος εκδόσεων. Συμβαδίζει όμως με την ποιότητα;
Η αλήθεια είναι ότι έχει αυξηθεί σημαντικά η παραγωγή των ποιητικών βιβλίων σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες. Αυτή την εικόνα έχω. Ωστόσο, όσον αφορά στην ποιότητα υπάρχει το εξής πρόβλημα. Πολλά αξιόλογα βιβλία μένουν στις αποθήκες των εκδοτών και των βιβλιοπωλών ενώ άλλα λιγότερο καλά βλέπουμε ότι πηγαίνουν – εμπορικά μιλώντας – καλύτερα, επειδή έχουν και καλύτερο διαφημιστικό πρόγραμμα, ας το πούμε έτσι. Η λογοτεχνική, όμως, ποιότητα δεν είναι υψηλή, προφανώς, στο σύνολο των παραγόμενων έργων αλλά συμβαίνει αυτό το οξύμωρο που σας περιέγραψα. Εξάλλου οι αναγνώστες της ποίησης είναι συντριπτικά λιγότεροι σε αριθμό από τους αναγνώστες της πεζογραφίας και, επομένως, όταν και εκείνοι τροφοδοτούνται με υλικό λιγότερο αξιόλογο αυτό συμβάλλει αφενός στο να μην έρχονται οι τελευταίοι σε επαφή με πραγματικά αξιόλογα και ωραία έργα και αφετέρου να υποβαθμίζεται εν συνόλω και η ποιότητα.
- Πιστεύετε στη μοίρα ή στην τύχη;
Και στα δύο χωρίς βέβαια θρησκευτικές συνδηλώσεις. Εννοώ ότι η καλοτυχία όπως και η καλή μοίρα του ανθρώπου αλλά και των πραγμάτων χρειάζονται. Είναι απαραίτητα για μια καλή έκβαση στις προσπάθειες, στους κόπους και στους στόχους μας. Χωρίς βέβαια να καταβαλλόμαστε από προλήψεις, δεισιδαιμονίες και τα τοιαύτα. Μπορούμε απλώς να ελπίζουμε ότι θα έχουμε καλή τύχη. Εξάλλου, πιστεύω ότι ό,τι είναι να γίνει θα γίνει, το «τυχαίο είναι και αναγκαίο» έλεγε ο Μάρξ. Προσωπικά, δεν έχω κατασταλάξει ακόμη στο κατά πόσο ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει την πορεία του. Το πεπρωμένον φυγεῖν ἀδύνατον άλλωστε… Είναι ένα θέμα που χωράει πολλή συζήτηση σίγουρα αλλά δε νομίζω ότι μπορούμε να είμαστε ποτέ απόλυτα σίγουροι.
- Ποιο ήταν το ερέθισμα για να ασχοληθείτε με την συγγραφή και γιατί επιλέξατε την ποίηση ως μέσο έκφρασης;
Ξεκίνησα να γράφω από τα λυκειακά μου χρόνια ποίηση. Διάβαζα από μικρός αλλά η αλήθεια είναι ότι ξεκίνησα διαβάζοντας μυθιστορήματα, έπειτα ήρθα σε επαφή με την ποίηση και η γοητεία της δε με άφησε ασυγκίνητο. Ο υπαινικτικός λόγος, η σύντομη φόρμα, η λυρική και, πολλές φορές, έντονα συναισθηματική διάθεση αλλά και τα θέματα, τα οποία παλαιότερα θα τα χαρακτηρίζαμε κοινωνικά πιο πολύ αλλά αργότερα υπήρξε μια μεγάλη μεταστροφή στο «εγώ», στο προσωπικό, δηλαδή, επίπεδο όλα αυτά και, φυσικά, οι ποιητές με τους οποίους ήρθα σε επαφή και έρχομαι μέχρι και σήμερα, διότι δε σταματά ποτέ ο διάλογος με τα πρότυπα, υπήρξαν καθοριστικά για μένα.
- Η έμπνευση ή η σκληρή δουλειά, παίζει το σημαντικότερο ρόλο, στη συγγραφή ενός βιβλίου;
Υπάρχουν ποικίλες απόψεις. Εγώ, νομίζω, ότι παίζουν, εξίσου, σημαντικό ρόλο και τα δύο. Η έμπνευση είναι η δημιουργία του όντος εκ του μη όντος. Είναι τρομερό πώς ένα βίωμα, μια άποψη, ένα γεγονός ή κάποιο λογοτεχνικό ή διακαλλιτεχνικό διακείμενο εκκινεί τη γραφή. Η σύλληψη, δηλαδή, και η αποτύπωση στο χαρτί. Όμως, το ποίημα όπως προκύπτει σε μια πρωτεϊκή μορφή είναι κάπως άγουρο. Μπορεί να υπάρχουν, δηλαδή, κάποιες αστοχίες ως προς την αρχική επιλογή των λέξεων ή κάποιοι στίχοι να χωλαίνουν ή να είναι και περιττοί. Γι’ αυτό η δουλειά, η επεξεργασία έχει μεγάλη σημασία στο να διαμορφώσει το ποιητικό υλικό με τον πιο ορθό και, κυρίως, με τον πιο κατάλληλο τρόπο. Υπάρχουν φορές που για να βρω τη λέξη που θέλω περνάνε μέρες, ενώ άλλες συνώνυμες που μπορεί να χρησιμοποιώ μου φαίνονται ανεπαρκείς. Αυτό συμβαίνει και με τη σειρά των στίχων και την αναγκαιότητά τους, τη λειτουργία τους μέσα στο ποίημα. Πιστεύω ότι στην ποίηση καμιά λέξη δεν πρέπει να περισσεύει. Αν περισσεύει κάποια λέξη το ίδιο το ποίημα, με τον τρόπο του, την «κλωτσάει», από την άλλη αν λείπει κάτι, το ποίημα φαίνεται κάπως ελλιπές. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι η έμπνευση για να γίνει ποίημα χρειάζεται προσεχτική δουλειά στις επιλογές αλλά και τις απορρίψεις του ποιητή.
- Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποια είναι τα πέντε βιβλία που θα θέλατε μαζί σας;
Επειδή μιλάμε για ποίηση θα περιοριστώ σε ποιητικά βιβλία. Σίγουρα θα διάλεγα τα ποιήματα του Καρυωτάκη, του Καβάφη, του Καββαδία και, φυσικά, του Ρίτσου και από ξένους ποιητές Λόρκα, Μπωντλαίρ και Ελυάρ. Τα πέντε είναι λίγα, βέβαια, και δε φτάνουν, για να χωρέσουν όλες μου οι επιλογές, νομίζω, ήδη τα ξεπέρασα !
- Διαλέγετε παρέα για ολιγοήμερη απόδραση. Ποιους λογοτέχνες, ανεξαρτήτως ιστορικής περιόδου δράσης, θα συμπεριλαμβάνατε;
Όσο περισσότερους γίνεται ιδανικά. Θα περιοριστώ πάλι σε ποιητές, γιατί αν περάσουμε και στους πεζογράφους η λίστα θα είναι πολύ μεγάλη. Αναφέρω κάποιους ενδεικτικά:
τον Γιάννη Ρίτσο, τον Νικηφόρο Βρεττάκο, τον Κώστα Βάρναλη, τα τρια Κ που προανέφερα – Καβάφη, Καρυωτάκη, Καββαδία – την Ελένη Βακαλό, την Κατερίνα Γώγου, την Κική Δημουλά, τον Νίκο-Αλέξη Ασλάνογλου, τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και τον Χρίστο Λάσκαρη από τους πιο σύγχρονους και από ξένους τον Μπρεχτ, τον Βερλέν, τον Μαλλαρμέ, τον Ουίτμαν, τον Πεσσόα, τον Μπωντλαίρ, τον Ελυάρ, τον Πόου, τη Σύλβια Πλαθ.
- Χρειάζεται περισσότερος ρομαντισμός ή ρεαλισμός στις ζωές μας;
Ρομαντισμός, αναμφισβήτητα! Ο ρεαλισμός, μη σας πω ο νατουραλισμός που μας πλήττει σήμερα και η δυσανάλογη έλλειψη ρομαντισμού έχει λειτουργήσει ισοπεδωτικά σε αξίες και αισθήματα και έχει διαβρώσει, δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό τον άνθρωπο. Είναι πιο αδήριτη από ποτέ η ανάγκη προσωπικής ανασκόπησης και επαναπροσδιορισμού των αξιών και του σημερινού modus vivendi από ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας.
