O Γιάννης Σμιχέλης μιλά στον Κωνσταντίνο Μανίκα με αφορμή την ποιητική συλλογή «Μετάβαση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φίλντισι, όπου συνυπάρχουν οι συλλογές ποιημάτων «Διαισθητικό» του ιδίου και «Συνομιλία με το Εμείς» της Νεφέλης Σμίχελη.
1. Πώς θα περιγράφατε συνοπτικά την ποιητική σας συλλογή “Μετάβαση”;
Διαδικασία μετάβασης από μια γενικευμένη κρίση δίχως προοπτική με πολλαπλά αδιέξοδα προς μια νέα κατάσταση δημιουργική. Η διαίσθηση ως βασική πηγή προσωπικής συνειδητοποίησης, που μέσα στην παρακμή της κοινωνίας και στην βαθιά αίσθηση ερημιάς, δίνει την δυνατότητα υπέρβασης εγωιστικών εκτιμήσεων, προσέγγισης του πυρήνα του ατομικού εαυτού, όπου εκεί φωλιάζει η άγνωστη πλευρά μας, η πηγή της ενέργειας μας για μια νέα προσπάθεια στην ζωή με διαφορετικό τρόπο. Οι ερωτικές σχέσεις του κάθε ατόμου δίνουν αυτή την ζωτικότητα αρκεί πέρα από εγωισμούς να αφουγκραστούμε τον εαυτό μας μέσα από αυτές τις σχέσεις. Έτσι υποσυνείδητα φέρουμε ένα μυστικό εμείς μέσα μας, δια μέσου των ερωτικών συναναστροφών μας , που εφόσον το εντοπίσουμε αναπτύσσουμε μια προσωπική συνομιλία μαζί του μέσω της οποίας αυτοπροσδιοριζόμαστε και αναγεννιόμαστε.
2. Ποιος είναι ο συνεκτικός ιστός των δυο ποιητικών συλλογών που περιλαμβάνονται στο συγκεκριμένο έργο;
Το διαισθητικό είναι μια εσωτερική διαδικασία εκτίμησης, του εαυτού και του κοινωνικού του περιβάλλοντος του, και αναζήτησης αυτοπροσδιορισμού. Το ένστικτο της επιβίωσης θέτει πολύ στενά κριτήρια στην ύπαρξη της προσωπικότητας, ενώ η διαίσθηση οδηγεί στην πιο βαθιά φωνή του ασυνείδητου του εαυτού μας, αυτού που ορίζει την συνείδηση μας. Αν λοιπόν καταφέρουμε και ακούσουμε αυτή την φωνή η οποία δεν αναλύει, απλά λέει κάνε αυτό σύμφωνα με την ολότητα ενός εαυτού και όχι μόνο με τους όρους της επιβίωσής του τότε θα οδηγηθούμε σε έναν πολύ πιο δημιουργικό και ουσιαστικό δρόμο . Απαιτεί βέβαια θάρρος , αυτοκριτική διάθεση, αυτοεμπιστοσύνη, πνευματική διαύγεια και νηφαλιότητα. Η διαίσθηση ως φωνή του ασυνείδητου μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα ερωτικά μας βιώματα, διότι η επιλογή των ερωτικών συντρόφων γίνεται εντελώς άλογα, αυθόρμητα, παρορμητικά δλδ με βάση τους κανόνες της ερωτικής έλξης . Το ασυνείδητο μας καθοδηγεί στις ερωτικές επιλογές μας, και επειδή στον έρωτα το εγώ, ως έλλογο άτομο ακυρώνεται , δημιουργείται μια έννοια του εμείς εντελώς μυστική , στην σκιά, αλλά πολύ δυνατή . Μέσα από τις ερωτικές σχέσεις και όχι τις απλές σεξουαλικές το εγώ αυτοκαταργείται για να ενωθεί με το πρόσωπο που κάθε φορά σφόδρα επιθυμεί. Φυσικά αυτό πάντα κρατά λίγο, αλλά έτσι το εγώ αρχίζει και συνομιλεί με ένα εμείς που είναι προσωπική αυθεντική του κατασκευή και πολύ ουσιαστική για την περαιτέρω πορεία του ως κοινωνός. Σε καταστάσεις πολυδιάστατης βαθιάς κρίσης όπου το άτομο δεν έχει ξεκάθαρες συλλογικές αναφορές, πορεύεται κοινωνικά με βάση αυτό το προσωπικό εμείς για να είναι ένας δημιουργικός άνθρωπος μέσα στην παρηκμασμένη κοινωνία.
3. Ζούμε σε μια εποχή γενικότερης μετάβασης, εσωτερικής και συλλογικής;
Ζούμε σε μια εποχή που το τέλος της ιστορίας και το μεταμοντέρνο αποδεικνύονται μια φενάκη. Εισερχόμαστε στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση εκείνη της τεχνητής νοημοσύνης δίχως κανένα εφόδιο. Ο διαφωτισμός καταρρέει διότι οι ιδέες της αέναης προόδου και του εξανθρωπισμού της φύσης έχουν προκαλέσει δραματικά γενικευμένες επιπτώσεις στο οικοσύστημα και στην ανθρώπινη κοινωνία σε βαθμό να μιλάμε για το ενδεχόμενο μη αναστρεψιμότητας τους. Ο φιλελευθερισμός ως πολιτικό ρεύμα μεταλλαγμένος σε νεοφιλελευθερισμό φέρνει απλά την κατάργηση του κοινωνικού κράτους, του κράτους δικαίου και την συρρίκνωση της δημοκρατίας και φυσικά την εξαθλίωση μεγάλων τμημάτων της εργατικής και της αστικής τάξης. Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού από τα μέσα έχει προκαλέσει μεγάλη δυσπιστία προς τους φορείς του σοσιαλισμού γι’ αυτό και παρά την γενικευμένη κρίση της αγοράς εργασίας οι λαϊκές μάζες δεν στηρίζουν δυναμικά εργατικά και λαϊκά κινήματα με σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Η στροφή των μαζών προς τις θρησκείες προκαλεί ένα νέο κύμα συντηρητισμού, και θρησκευτικού φονταμενταλισμού που δεν είναι λύση αφού τα επιστημονικά άλματα είναι τέτοια που οι θρησκευτικές διδαχές να φαντάζουν συχνά παράταιρες. Οι κοινωνικοί θεσμοί της οικογένειας και του κοινωνικού περίγυρου της δυσλειτουργούνε λόγω της σκληρής πραγματικότητας του αγώνα για επιβίωση με καπιταλιστικούς όρους όπου ο καθένας κοιτάζει το ατομικό του συμφέρον. Όποτε πράγματι βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο με ζοφερές προβλέψεις
4. Είναι η ποίηση ο πιο ασφαλής τρόπος για το ασυνείδητο και τις βαθύτερες επιθυμίες μας;
Η ποίηση είναι ο προνομιακός χώρος της γέννησης της νέας σκέψης στην σύγχρονη εποχή. Ο ποιητής προσπαθεί να στοχαστεί , αφουγκραστεί διαισθανθεί τον εαυτό του, τον περίγυρο του και τα κοινωνικά συμφραζόμενα. Λόγω του περιορισμού της μεταφυσικής φιλοσοφίας σε ηθική από την σύγχρονη επιστήμη και λόγω της αντιδραστικότητας των μονοθειστικων θρησκειών προς το νέο, όπως και λόγω της αδυναμίας των υπαρχουσών ιδεολογιών να ανταπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις , η ποιηση γίνεται η Κοιτίδα γέννησης της νέας σκέψης, της νέας κοσμοθεωρίας , της νέας προοπτικής για την ζωή.
5. Ποιο ήταν το κίνητρο για να ασχοληθείτε με την συγγραφή;
Μα φυσικά ο αυτοπροσδιορισμός σε συνθήκες γενικευμένης παρακμής .
6. Η έμπνευση ή η σκληρή δουλειά, παίζει το σημαντικότερο ρόλο, στη συγγραφή ενός βιβλίου;
Όσο αφορά την ποίηση σήμερα το καθοριστικότερο είναι η ανάδειξη του περιεχομένου με τις αισθητικές φόρμες της στιχουργικής. Κρίσιμο είναι ο βιωματικός πλούτος του ποιητή , η ανάπτυξη της πνευματικότητας του και όχι τόσο της διανόηση του, η προσωπική του προετοιμασία και διεργασία να υπερβεί το εγώ του, το άτομο του, ώστε η υποκειμενικότητα του να εκφράσει την νέα ολότητα. Ο ποιητής ως καθημερινός άνθρωπος που στοχάζεται, δρα και εκφράζεται για το σύνολο.
7. Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποια είναι τα πέντε βιβλία που θα θέλατε μαζί σας;
Θεία κωμωδία του Δάντη, τα απαντά του Νίτσε, ραμαγιανα βιβλίο του βαλμικι, οι τρεις πρώτοι τόμοι της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, και τα θεατρικά έργα του Αριστοφάνη.
8. Διαλέγετε παρέα για ολιγοήμερη απόδραση. Ποιους λογοτέχνες, ανεξαρτήτως ιστορικής περιόδου δράσης, θα συμπεριλαμβάνατε;
Χένρυ Μιλλερ, Τόμας Μαν, Εμπειρίκος, Σαρτρ, Αλέξανδρος Κοτζιάς.
9. Ποια θεωρείτε την πιο χαρακτηριστική φράση από το βιβλίο σας;
Από το διαισθητικό :
Καθώς συχνά, το μυαλό μου καίγεται στην σύλληψη μιας ιδέας
και την κατακτά
γιατί πια δεν σκέφτεται, αλλά διαισθάνεται.
Και είναι η μεγαλύτερη απόλαυση,
όταν
ο νους νοιώθει απερίφραστα
Και οι αισθήσεις σκέφτονται.
Τότε η διαίσθηση εξακοντίζεται
εγώ εξαϋλώνομαι
και λυτρώνομαι.( σελ 10)
Συνομιλία με το εμείς :
Δίχως πυξίδα στέκω,
μες στα αιώνια στόματα της ιστορίας
με μια γέψη μανίας να εξαγνίσω της λήθης την μνήμη
και το μοναδικό σημείο αναφοράς μου
να δραπετεύσει απ τις φούχτες
Ντύνω τους μαστούς μου
με τα μαύρα κρέπια της αύρας μου
και διυλίζω το όνειρο της ηδονής σου
Σελ 52
10. Με ποιο τραγούδι ή και άλμπουμ θα “ντύνατε” μουσικά ένα έργο σας;
Max Richter Sleep. Όπου είναι εξαιρετική μουσική για διαλογισμό.
11. Χρειάζεται περισσότερος ρομαντισμός ή ρεαλισμός στις ζωές μας;
Με τον ρομαντισμό δραπετεύεις στον θάνατο και με τον ρεαλισμό πεθαίνεις ζώντας στην επιβίωση. Αυτό που μας χρειάζεται είναι διαίσθηση για τον έρωτα στην ζωή.