Ο ηθοποιός και συγγραφέας Γιάννης Καλατζόπουλος μιλά στον Κωνσταντίνο Μανίκα με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου “Θέατρο για παιδιά και… έξυπνους μεγάλους”.
“Θέατρο για παιδιά και… έξυπνους μεγάλους”. Πώς προέκυψε η ιδέα για μια σειρά βιβλίων με διασκευές θεατρικών έργων για παιδικό κοινό;
Τα έργα υπήρχαν από χρόνια και περίμεναν υπομονετικά την… καραντίνα, για να βρω τον χρόνο να ασχοληθώ με την έκδοσή τους. Υπήρχε επίσης και η προτροπή πολλών φίλων εκπαιδευτικών που μου επεσήμαιναν κάθε τόσο ότι μια τέτοια έκδοση θα ήταν ένα χρήσιμο «εργαλείο» στα χέρια όσων συμμερίζονται την άποψη ότι το Θέατρο μέσα στο Σχολείο μπορεί να κάνει την μάθηση παιχνίδι και το παιχνίδι Γνώση. Αν προσθέσετε σ’ αυτά και το μεράκι της πάντα τολμηρής Σύσσης Καπλάνη των εκδόσεων «ΦΙΛΝΤΙΣΙ», θα έχετε πλήρη εικόνα.
Πόσο επίπονη είναι η διαδικασία διασκευής κλασικών έργων, ώστε να είναι προσιτά στα παιδιά, διατηρώντας τα υψηλά νοήματα τους;
Θέλει πράγματι πολλή μελέτη και προσπάθεια ένα τέτοιο εγχείρημα. Η απόφασή μου να εστιάσω την δραστηριότητά μου στο Θέατρο για Παιδιά στα κλασικά έργα, προέκυψε όταν γεννήθηκε η κόρη μου. Παρατήρησα τότε ότι, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, τα «παιδικά» έργα που ανέβαιναν συνήθως ήταν προχειρογραμμένα θεατρο-γραφήματα, κακόγουστα και ανούσια, που απευθύνονταν στο παιδί λες και ήταν ανίκανο να καταλάβει και να αισθανθεί. Απομιμήσεις ταινιών της Ντίσνευ (στην καλύτερη περίπτωση) ή επιτυχημένων ξένων σειρών της τηλεόρασης, ένας αχταρμάς «ηθικοπλαστικών» στερεότυπων, πεντάμορφες βασιλοπούλες που ερωτεύονται καλόκαρδα φτωχόπαιδα, κακές και άσχημες μάγισσες που στο τέλος ή γίνονται καλές και όμορφες ή πεθαίνουν, καταφερτζήδες που γίνονται βασιλιάδες, δράκοι, νάνοι, φωτομοντέλα και σούπερ-ήρωες, όλοι στην υπηρεσία της αποχαύνωσης και του εύκολου κέρδους. Σκέφτηκα τότε, ότι στον αντίποδα όλων αυτών βρίσκονται μερικά από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του παγκόσμιου θεατρικού ρεπερτορίου, που στην πραγματικότητα είναι υπέροχα παραμύθια για μικρούς και μεγάλους. Οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Σαίξπηρ, ο «Πέερ Γκυντ» του ‘Ιψεν, «Ο κύκλος με την κιμωλία» τι είναι; Παραμύθια είναι. Αλλά παραμύθια που έχουν κάτι πολύ σημαντικό να πουν στον Άνθρωπο κάθε ηλικίας και κάθε εποχής. Αρκεί βέβαια, η διασκευή τους να παίρνει υπόψη της τις συνθήκες στις οποίες μεγαλώνει σήμερα ένα παιδί και, συγχρόνως, να μην περιορίζεται στο να αποδώσει με πιο εύληπτο τρόπο τα νοήματα, αλλά να προσπαθεί να μεταφέρει στους μικρούς θεατές και το άρωμα, το ύφος του πρωτοτύπου. Αλλιώς διασκευάζεις ένα έργο του Σαίξπηρ και αλλιώς ένα του Μπρεχτ.
Με ποια κριτήρια έγιναν οι επιλογές των συγκεκριμένων παραμυθιών και πώς κατανεμήθηκαν σε αυτό και τα βιβλία που θα ακολουθήσουν;
Νομίζω πως στο πρώτο σκέλος της ερώτησής σας απάντησα ήδη. Η κατανομή των έργων στους τέσσερις τόμους μας ήταν αρκετά δύσκολη. Νομίζω πως καταφέραμε να συνδυάσουμε δύο κριτήρια: κάποια συγγένεια (εποχής ή χώρας προέλευσης ή τεχνοτροπίας) με την ποικιλομορφία.
Τι θέλετε να αποκομίσει ο αναγνώστης μέσα από το βιβλίο σας;
Πολλά. Πρώτα-πρώτα, ευχαρίστηση. Αλλά και να του γεννηθούν ερωτηματικά για τον κόσμο, για τη ζωή και για τον εαυτό του. Να σκεφτεί πόσο όμορφη είναι η ζωή αλλά και πόσο πιο όμορφη θα μπορούσε να γίνει. Επίσης, να αποκτήσει γνώσεις για πράγματα που στο σχολείο ή στην καθημερινότητά του μπορεί και να μην άκουγε ποτέ. Κυρίως όμως θα ήμουν ευτυχής αν αυτά τα βιβλία βοηθούσαν ν’ αποκτήσουμε έστω κι έναν ακόμα αληθινό θεατρόφιλο.
Τα παιδιά είναι δυσκoλότεροι αναγνώστες από τους ενήλικες;
Εξαρτάται. Ξέρω ενήλικες που δεν έχουν ανοίξει ποτέ τους βιβλίο. Τα παιδιά τους κατά κανόνα θα ακολουθήσουν το παράδειγμα των γονιών τους. Προχθές συναντήθηκα με ένα φιλικό μου ζευγάρι και η κορούλα τους -πεντέμισι χρονών- δεν σήκωσε κεφάλι από ένα ωραίο βιβλίο με εικόνες που της είχαν χαρίσει.
Το θέατρο, ως τέχνη, κατέχει τη θέση που του αρμόζει στην εκπαίδευση;
Δυστυχώς όχι. Παρ’ όλο που στα λόγια «ο Πολιτισμός είναι η… βαριά βιομηχανία μας», το μάθημα της θεατρικής αγωγής αλλού καταργείται τελείως και αλλού μειώνεται. Την ώρα που στις χώρες των δανειστών και συμμάχων μας, ακόμα και τα Μαθηματικά και η Φυσική διδάσκονται και μέσω της θεατρικής διαδικασίας.
Τι ρόλο έχει πλέον το βιβλίο, στην ψηφιακή εποχή μας;
Από εμάς εξαρτάται. Δεν πρέπει να δαιμονοποιήσουμε την ψηφιακή μας εποχή. Οφείλουμε απλώς να φτιάχνουμε τα βιβλία μας όλο και καλύτερα.
Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποια είναι τα πέντε βιβλία που θα θέλατε μαζί σας;
Την «Ουτοπία» του Τόμας Μωρ, την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ, τον «Θαυμαστό καινούργιο κόσμο» του Άλντους Χάξλει, την «Πάπισσα Ιωάννα» του Ροΐδη και την «Τιμή και το χρήμα» του Θεοτόκη.
Διαλέγετε παρέα για ολιγοήμερη απόδραση. Ποιους λογοτέχνες, ανεξαρτήτως ιστορικής περιόδου δράσης, θα συμπεριλαμβάνατε;
Τους παραπάνω. Αλλά θα έκρυβα στο πορτ-μπαγκάζ και την Άγκαθα Κρίστι.
Με ποιο τραγούδι ή άλμπουμ θα “ντύνατε” μουσικά ένα έργο σας;
Με το “Imagine” του Τζον Λένον.
Χρειαζόμαστε περισσότερο ρομαντισμό ή ρεαλισμό στις ζωές μας;
Μόλις δώσατε ένα ωραίο ορισμό για την Τέχνη: Πρέπει να παίρνει από την ζωή μια γερή δόση ρεαλισμού, για να μπορεί να της ανταποδώσει τον ρομαντισμό που χρειάζεται ώστε να είναι υποφερτή.