Η συγγραφέας Πηνελόπη Χριστοπούλου απαντά στις 10+1 Ερωτήσεις που τις θέτει ο Κωνσταντίνος Μανίκα, με αφορμή την κυκλοφορία της νέας της συλλογής διηγημάτων “5 Ιστορίες ντροπής”.
Κυκλοφορεί η νέα σας συλλογή διηγημάτων. “5 Ιστορίες ντροπής” από τις εκδόσεις Ελκυστής. Τι πραγματεύεται;
Μέσα στο βιβλίο συναντάμε πέντε διαφορετικές μορφές περιθωριοποίησης. Ψυχογραφήματα μικρής φόρμας, ψυχορραγήματα αν θέλεις, μέχρι να επέλθει το φως. Στις σελίδες κατοικούν πέντε ήρωες πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους και πολύ ιδιόμορφοι που ζούνε όλοι στο περιθώριο του κόσμου τους. Περιθώριο τόσο κυριολεκτικά όπως η τρανσέξουαλ ηρωίδα ή το ζευγάρι των ηλικιωμένων Ρουμάνων σε ορεινό χωριό, όσο και μεταφορικά όπως στην τελευταία ιστορία με έναν ήρωα έναν αφηγητή ιστορίας που ζει στο περιθώριο της σελίδας του βιβλίου. Κανείς από αυτούς δεν αντιλαμβάνεται το σημείο στο οποίο έχει φτάσει. Μόνο όταν σταματούν και κοιτάζουν πίσω τους συνειδητοποιούν την κατάσταση στην οποία βρίσκονται.
Το βιβλίο αφορά αυτό το σημείο και τον αγώνα να σπάσουν τις αλυσίδες που τους κρατάνε. Διαπραγματεύεται την πίστη τους σε αξίες ανώτερες κι ας τις έχουν σε κάποιες περιπτώσεις παρερμηνεύσει. Παλεύουν με την ανάγκη τους για αποδοχή και συγκρούονται με δυνάμεις επίσης ανώτερες όπως είναι το πεπρωμένο, η τύχη, η οικογένεια, η κοινωνία.
Τι ενώνει και τι χωρίζει τους φαινομενικά εντελώς διαφορετικούς ήρωες των ιστοριών;
Όλοι πίστεψαν με δύναμη και πάθος σε μια αξία και χάρη της πίστη τους αυτής πάλεψαν με τη ζωή τους ακόμα. Σε όλους επίσης δοκιμάζεται η ηθική τους. Η ανάγκη τους να πιστέψουν σε κάτι και να πιαστούν από αυτό είναι εξίσου καθοριστική. Όταν έρθει το ξημέρωμα όλοι, βγαίνουν αλλαγμένοι και στο τέλος μόνο ο καθένας ακολουθεί το δικό του δρόμο προς το φως.
Ποιες είναι οι “άγκυρες” που τους κρατούν μακριά από την ευτυχία; Πώς μπορούμε όλοι μας να αποκοπούμε από αυτές;
Xρειάζεται να σπάσoυν τις καδένες για να απελευθερωθούν και να προχωρήσουν μπροστά. Όμως για να σπάσει κανείς αλυσίδες απαιτείται κάτι πολύ κοφτερό, ένα αλυσοπρίονο ίσως, που κι αυτό πάλι σταδιακά θα τις ροκανίσει μέχρι να καταφέρει να τις διαλύσει ολοκληρωτικά. Το σημάδι από την διαδικασία αποκοπής θα παραμείνει στην καδένα, όμως ο ήρωας θα έχει πάει μπροστά.
Το πεπρωμένο, τα πάθη, το μπούλινγκ είναι μερικές από τις άγκυρες που εμποδίζουν τους ήρωες να κυβερνήσουν το πλοίο της ζωής τους. Στην πραγματικότητα ο αναγνώστης παρακολουθεί όλη αυτή τη διαδικασία αποκοπής από τα δεσμά που τους κρατάνε, μια επώδυνη διαδικασία που στοιχίζει πολύ.
Τι θεωρείτε ότι θα αποκομίσει, ως απόσταγμα, το κοινό;
Πρόκειται για πέντε διαφορετικές μικρές ιστορίες με μέγεθος σφηνάκι κι έτσι εκλύονται και πέντε αποστάγματα, διαφορετικό το ένα από το άλλο. Εάν όμως σου το αποκαλύψω, γκρεμίζεται λίγο και η δημιουργικότητα του αναγνώστη. Αυτός είναι ο εξερευνητής μέσα στην ιστορία, αυτήν ακριβώς τη δίψα ικανοποιεί ένα βιβλίο, το ανακαλύπτω μόνος μου, βιώνω την ιστορία με τον τρόπο που θέλω εγώ κι έτσι ο καθένας απολαμβάνει το δικό του νόημα χωρίς να τον κατευθύνει ο στόχος του συγγραφέα.
Ποιο ήταν το ερέθισμα για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή;
Δε θεωρώ τον εαυτό μου συγγραφέα βιβλίων όμως από την άλλη επαγγελματικά ασχολούμαι με τη συγγραφή εφόσον διατηρώ εργαστήρι δημιουργικής γραφής. Είναι οξύμωρο, δε μπορώ εύκολα να το ισορροπήσω μέσα μου και νομίζω θα παραμείνω πάντα ακροβάτης με το ένα πόδι στη συγγραφή ως θεωρία και το άλλο στη συγγραφή ως πράξη. Οι ιστορίες λοιπόν που μου προκύπτουν είναι και λίγο αποτέλεσμα εργαστηριακό, η διαστροφή του ανθρώπου που γνωρίζει τη θεωρία και διψά να εφαρμόσει την πράξη, να μάθει, να εντρυφήσει, να βουτηχτεί σε αυτό. Συνήθως διαφεύγω πλαγίως, τη μέση λύση, κι έτσι γράφω κυρίως εκπαιδευτικά βιβλία, βιβλία που αφορούν τη δημιουργική γραφή ή την καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης αλλά και θεατρικά έργα. Τρεις από τις ιστορίες του βιβλίου έχουν παρασταθεί στο θέατρο.
Η έμπνευση ή η σκληρή δουλειά, παίζει το σημαντικότερο ρόλο στη δημιουργία ενός βιβλίου;
Δίνω πάντα την ίδια απάντηση. Η έμπνευση υπάρχει, αλλά έρχεται να σε βρει μόνο όταν δουλεύεις σκληρά. Το ταλέντο από την άλλη μπορεί να υπάρχει, μπορεί και όχι όμως σίγουρα η συγγραφή είναι το αποτέλεσμα πολλής δουλειάς. Μπορεί να μην είναι σωματική, να μη σηκώνει βάρη ο συγγραφέας ή να μη τον τρώει η ορθοστασία αλλά απαιτεί πολλή δουλειά μέσα του, ψυχοφθόρο κόπο, την μάχη με τον εαυτό του. Να εφαρμόζει και να καλλιεργεί την ενσυναίσθηση, να μάθει να κάνει πέρα τον εγωισμό του γιατί αυτό που γράφει δεν το γράφει για τον ίδιο αλλά για τον άλλον, να αναγνωρίζει τα λάθη του και να έχεις την τόλμη να τα διαγράψεις ξανά και ξανά, τριάντα και πενήντα φορές.
Τι ρόλο έχει πλέον το βιβλίο, στην ψηφιακή εποχή μας;
Έγινε ψηφιακό, οπτικοακουστικό κι αφού φόρεσε σύγχρονη φορεσιά μπήκε και σε μια οικουμενική βιβλιοθήκη προσιτή σε όλους. Άλλαξε τη μορφή του δηλαδή, χάθηκε λίγο το άρωμα του χαρτιού. Δεν κοβόμαστε από τις φρεσκοτυπωμένες αιχμηρές σελίδες ή έχουμε τη δυνατότητα να μεγαλώσουμε τη γραμματοσειρά αν δε βλέπουμε καλά. Στην ουσία άλλαξε η διαδικασία της ανάγνωσης. Το βιβλίο ως βιβλίο δε θα πάψει ποτέ να είναι το παράθυρο στη γνώση, στην ιστορία, θα κρύβει πάντα ερωτήσεις και απαντήσεις. Ο πιο πιστός σύμμαχος του ανθρώπου. Το θέμα είναι το περιεχόμενο του, εκεί βρίσκεται η ουσία, στη διαπαιδαγώγηση μας επίσης, αλλά όχι στη μορφή του.
Λέγανε όταν ανακαλύφθηκε η φωτογραφία πως κινδυνεύει να χαθεί η ζωγραφική ως τέχνη. Κι όταν πάλι ανακαλύφθηκε ο κινηματογράφος πιστέψανε πως θα χαθεί το θέατρο, έχω την ελπίδα όμως πως τίποτα δεν πεθαίνει αν υπάρχει ουσία και ποιότητα πίσω του.
Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποια είναι τα πέντε βιβλία που θα θέλατε μαζί σας;
Συνήθως επιλέγω ιστορίες μικρής φόρμας, θεατρικά ή ψυχογραφήματα. Θα διάλεγα να ξαναδιαβάσω «Το βιβλίο της ανησυχίας» του Πεσσόα, «Τα δέντρα πεθαίνουν όρθια» του Αλεσάντρο Κασόνα «Οι αριθμημένοι» του Καννέτι, «Ο γορίλας και η ορτανσία» του Καμπανέλλη, «Τα σταφύλια της οργής» του Στάινμπεκ.
Διαλέγετε παρέα για ολιγοήμερη απόδραση. Ποιους λογοτέχνες, ανεξαρτήτως ιστορικής περιόδου δράσης, θα συμπεριλαμβάνατε;
Φαντάζομαι αυτή τη στιγμή μια κρουαζιέρα με συνταξιδιώτη τον Τσέχωφ και λίγη βότκα μαζί του στο κατάστρωμα. Καπετάνιος θα είναι ο Κάφκα με την ανθρωπογνωσία του. Για ηλιόλουστό πρωινό στην πρύμνη θα διάλεγα τον Πάμπλο Νερούδα που ξυπνά τις αισθήσεις κι αργά το απόγευμα θα έπαιρνα το ρίσκο να βουτήξω στα υπόγεια του Ντοστογιέφσκι ή στην άβυσσο του Τέννεσι Ουίλιαμς. Θα καλούσα και τον Μπέκετ αλλά υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να με στήσει και να βρεθώ κι εγώ να περιμένω τον Γκοντό κι έτσι στη θέση του σκέφτηκα τον Στάινμπεκ. Εάν μάλιστα είχα τη δυνατότητα να επιλέξω και συνοδοιπόρους, συντρόφους μου σε αυτή την εκδρομή, θα διάλεγα αρχαίους συγγραφείς αλλιώς σίγουρα σε επόμενο ταξίδι….
Πιστεύετε στη μοίρα ή στη τύχη;
Πιστεύω στην ανυπέρβλητη δύναμη και των δυο, είναι κομμάτια του σύμπαντος που μας περιβάλλει. Ανίκητες, ανώτερες δυνάμεις που καθορίζουν τη ζωή μας χωρίς όμως να προβλέπονται ή να ελέγχονται από εμάς. Είναι τρομακτική η δύναμη τους ιδίως αν σκεφτούμε πως έχουμε άγνοια απέναντι τους κι αυτό μας καθιστά έρμαια. Από αυτήν την άποψη, η μοίρα και η τύχη υπερισχύουν έναντι μας.
Από την άλλη είναι το ίδιο καθοριστικό στη ζωή μας και το πώς αντιδράμε στα ευχάριστα ή δυσάρεστα χτυπήματα τους, το πώς τα διαχειριζόμαστε ή τι αποκομίζουμε από αυτά, ο χειρισμός τους επαφίεται στο δικό μας χέρι. Από αυτήν την κιάποψη μπορούμε να βγούμε ίσως νικητές κι εμείς.
Χρειαζόμαστε περισσότερο ρομαντισμό ή ρεαλισμό στις ζωές μας;
Χρειαζόμαστε νομίζω δόσεις και από το ένα και από το άλλο. Ή αν θέλεις, άλλοτε το ένα κι άλλοτε το άλλο, ανάλογα με την περίσταση. Πρόβλημα υπάρχει εάν πορευόμαστε μόνο με ρομαντισμό και ευαισθησία ή μόνο με ρεαλισμό και ωμότητα και δεν εφαρμόζουμε τον συνδυασμό τους με γνώμονα την ηθική μας, το τι επιβάλλεται κάθε φορά ώστε να γίνουμε ανθρωπινότεροι.
ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΠΗΝΕΛΟΠΗ
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1972. Aπό το 2014 διατηρεί Εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής και συντονίζει ομάδες Θεραπευτικής Γραφής (Δημιουργική γραφή για προσωπική ανάπτυξη).
Θεατρικά της έργα που διακρίθηκαν ή παραστάθηκαν
To 2013 διακρίνεται το πρώτο της θεατρικό έργο και παρουσιάζεται σε μορφή θεατρικού αναλογίου στο Beton 7, σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολάρι και την ίδια χρονιά στον πολυχώρο «Λουκούμι» σε σκηνοθεσία Νικόλα Μίχα.
«ΕΧΙΤ, Παρακαλώ περιμένετε» στο Θέατρο Black Box (Μάρτιος 2016) και την ίδια χρονιά στις 15,16,17 Απριλίου στο «Θέατρο Άνετον» σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Παπαδόπουλου
«Shame» (Θέατρο Άνετον σε σκηνοθεσία Θάνου Νίκα, 2018)
«Το σύνδρομο του Πουά Παπαγάλου» (Bραβείο στον διαγωνισμό θεατρικού έργου από τον «Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός», 2014)
Διηγήματα
«Νόστος Αουγκούστα» (Βραβείο στον Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό του Τμ. Ανθρωπιστικών σπουδών του Παν/μιου του Παλέρμο, 2017)
«Ο κύκλος των χαμένων πολιτών» (Α΄ βραβείο νεανικού διηγήματος από τον 7ο διεθνή διαγωνισμό του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών Λόγου & Επιστημών Ελλάδος, 2018)
«Το Νομοσχέδιο» (Έπαινος στον Ζ΄ πανελλήνιο λογοτεχνικό διαγωνισμό του Πετρίδειου Ιδρύματος, 2022)
Εκδόσεις
«Ραφείο Ιδεών Δημιουργικής Γραφής» Εκδόσεις Ρώμη, 2020
«Ιστορίες ντροπής», Συλλογή διηγημάτων, Εκδόσεις Ελκυστής, 2022
Υπό έκδοση
«Ο κύκλος των χαμένων πολιτών» (Εκδόσεις Πατάκη, 2022)
