Η Σεζάρια Έβορα (λιμ. Cesária Évora, με το παρατσούκλι “ξυπόλητη ντίβα”· 27 Αυγούστου 1941, Μιντέλο – 17 Δεκεμβρίου 2011, Σάο Βισέντε) είναι τραγουδίστρια από τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, ερμηνεύτρια των morna, fado και modinha. Τραγούδησε στα κρεολικά του Πράσινου Ακρωτηρίου.

Το ακουστικό καδράρισμα για τη φωνή ήταν πιάνο με ουρά, γιουκαλίλι, ακορντεόν, βιολιά και κλαρίνο. Η Cesaria Evora είναι δύο φορές νικήτρια του γαλλικού μουσικού βραβείου Victoire de la Musique (2000 για το άλμπουμ Café Atlantico και το 2004 για το άλμπουμ Voz d’Amor). Ήταν υποψήφια για Grammy πέντε φορές και κέρδισε αυτό το βραβείο μία φορά (για το άλμπουμ “Voz d’Amor” το 2004). Στις 6 Φεβρουαρίου 2009, η Cesaria Evora τιμήθηκε με το γαλλικό βραβείο της Λεγεώνας της Τιμής. Η Evora εμφανιζόταν πάντα στη σκηνή ξυπόλητη – αυτός είναι ένας συμβολικός φόρος τιμής στη φτώχεια στην οποία ζούσαν οι συμπατριώτες της στα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου (και σχεδόν οι μισοί συνεχίζουν να ζουν). Η τραγουδίστρια έχει περπατήσει και στη ζωή ξυπόλητη, εδώ και πολλά χρόνια. Φορούσε σανδάλια μόνο όταν ταξιδεύει σε εύκρατες χώρες.

Από το 1958, δηλαδή από την ηλικία των 17 ετών, η Cesaria Evora δούλευε στα μουσικά μπαρ του Mindelo. Αρχικά ερμήνευσε τραγούδια στο στυλ “morna” (port. Morna) – ένα είδος παραδοσιακό για τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, καθώς και “fado” (port. Fado), αφρικανικά τραγούδια και coladera. Η τραγουδίστρια ηχογράφησε το πρώτο της σόλο άλμπουμ σε ηλικία σαράντα τριών ετών στη Λισαβόνα. Ο πρώτος παραγωγός της Evora ήταν ένας άλλος διάσημος τραγουδιστής – ο Capelite Tito Paris. Στο ίδιο μέρος στη Λισαβόνα στο εστιατόριο «Enclave» (όπου συγκεντρώθηκε η λέσχη των καβοβεριανών της Λισαβόνας), την άκουσε ο José da Silva, ένας Γάλλος με ρίζες Καβοβεριανές και συνεπαρμένος από τη φωνή της, αφιέρωσε τρία χρόνια για να την κάνει διάσημη. . Ήδη έχει φέρει την 47χρονη τραγουδίστρια στη Γαλλία. Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε η συνεργασία της με τη «Lusafrica». Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Cesaria Evora ξεκίνησε μια ευρωπαϊκή περιοδεία. Και ήδη το 1988 έγινε διάσημη σε όλο τον κόσμο. Η τραγουδίστρια έλαβε ειδική αναγνώριση μετά την κυκλοφορία του τέταρτου άλμπουμ της “Miss Perfumada” το 1992. Η πρώτη παράσταση του τραγουδιστή στη Ρωσία πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2002 στο θέατρο Anatoly Vasiliev στη Sretenka. Η συναυλία αυτή ήταν κλειστή για το ευρύ κοινό και η επίσκεψη δεν ανακοινώθηκε επίσημα. Η δεύτερη συναυλία πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του ίδιου έτους στο θέατρο Maly. Τα επόμενα χρόνια, ο τραγουδιστής έπαιξε επανειλημμένα στη Ρωσία με συναυλίες στη Μόσχα, Αγία Πετρούπολη, Ροστόφ-ον-Ντον, Μπαρναούλ, Αικατερινούπολη, Περμ, Τβερ, Αρχάγγελσκ, Ούφα, Τιουμέν, Γιαροσλάβλ, Σαμάρα, Ιρκούτσκ, Κρασνογιάρσκ, Νοβοσιμπίρσκ, Ομσκ , Nizhny Novgorod, Tomsk, Vladivostok, Khabarovsk και Kazan.

Τον Μάιο του 2010, λόγω καρδιακών προβλημάτων, η τραγουδίστρια αναγκάστηκε να ακυρώσει όλες τις συναυλίες της μέχρι το τέλος του χρόνου. Τον Σεπτέμβριο του 2011 ανακοίνωσε το τέλος της καριέρας της στο τραγούδι. Στις 17 Δεκεμβρίου 2011, η Σεζάρια Έβορα πέθανε στο Πράσινο Ακρωτήριο σε ηλικία 70 ετών. Αιτίες θανάτου είναι η καρδιοπνευμονική ανεπάρκεια και η αρτηριακή υπέρταση.

Η Cesaria Evora μπήκε ξυπόλητη στην ιστορία της μουσικής και πήρε τη θέση της σε αυτήν ως διάσημη τραγουδίστρια και συνθέτρια. Η κορυφή της δημοτικότητας για την Cesaria ήρθε στην ηλικία των 52 ετών. Η υπέροχη χροιά της δυνατής και συναισθηματικής φωνής του ξυπόλητου prima δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο. Όποιος ακούει την Cesaria Evora να τραγουδά το περίεργο “Saudji” του εμποτίζεται αμέσως με μια ιστορία που ακούγεται σε μια άγνωστη γλώσσα. Η μελωδία του τραγουδιού ρέει από τα χείλη του ερμηνευτή τόσο βαθιά που δεν χρειάζεται να μεταφραστεί – η ψυχή καταλαβαίνει και αισθάνεται τα πάντα χωρίς περιττές προτροπές.

Η ιστορία της ξυπόλητης ντίβας

Το 1941, στα τέλη Αυγούστου, στο νησί Sao Vicente, στην πόλη Mindelo, γεννήθηκε η Cesaria Evora σε μια μεγάλη, φτωχή οικογένεια. Η βιογραφία της μελλοντικής ποπ σταρ επικεντρώνεται στο νησί της πατρίδας της, το οποίο δεν άφησε όλη της τη ζωή. Ο πατέρας της οικογένειας πέθανε νωρίς, αφήνοντας επτά παιδιά στη φροντίδα της μητέρας.

Η Σεζάρια από την ηλικία των 14 ετών αρχίζει να εμφανίζεται στις σκηνές της γενέτειράς του λιμανιού. Ακολουθώντας τη μουσική μόδα εκείνης της εποχής, ερμηνεύει coladera, αφρικανικά τραγούδια και morna – νοσταλγικά κίνητρα για την αγάπη, τη θλίψη, τον χωρισμό, τη ζωή. Η μαγική χροιά του τραγουδιστή είχε μια μαγευτική επίδραση στο κοινό.

Σε ηλικία 17 ετών, η ερμηνεύτρια αργών και ρυθμικών τραγουδιών Kaboverdian έχει ήδη δημιουργήσει τη δική της σύνθεση μουσικών. Έτσι, ο Cesaria και η ομάδα του εμφανίζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, μετακινούμενοι από κλαμπ σε κλαμπ, δίνοντας συναυλίες και κερδίζοντας τα προς το ζην από αυτό. Ένα λαμπερό μαύρο κορίτσι με μια αξέχαστη υφή άγγιξε τις λεπτές χορδές της ψυχής των ακροατών με την υπέροχη φωνή της. Γρήγορα κέρδισε την αναγνώριση και την αγάπη του λαού της, κερδίζοντας τον τίτλο της Βασίλισσας Μόρνα.

Το 1975, μετά την αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος της Σενεγάλης, ο Σεζάρια δεν επιδιώκει να μεταναστεύσει, αλλά παραμένει στη γενέτειρά του. Συνεχίζοντας να εργάζεται στον συνήθη ρόλο της, η τραγουδίστρια δοκίμασε την τύχη της αρκετές φορές κάνοντας ηχογραφήσεις στη Λισαβόνα. Αλλά έμελλε να γίνει διάσημη μόνο στη δεκαετία του ’80, αφού γνώρισε τον νεαρό Γάλλο Jose Da Silva, ο οποίος ήταν έκπληκτος και κατακτήθηκε από την απόδοση της Cesaria. Συμφωνώντας με την πειθώ του να πάει στο Παρίσι και να ηχογραφήσει έναν δίσκο, η τραγουδίστρια αλλάζει ριζικά τον τρόπο ζωής της.

Μαύρη σταχτοπούτα

Μετά το πρώτο άλμπουμ, που κυκλοφόρησε το 1988, ο Cesaria κυκλοφορεί ένα νέο σχεδόν κάθε χρόνο. Το 1992, μετά την ηχογράφηση του άλμπουμ Miss Perfumado, η 52χρονη τραγουδίστρια γίνεται ποπ σταρ. Ερμηνεύοντας ξυπόλητη με τη συνοδεία βιολιού, κλαρινέτου, πιάνου με ουρά, ακορντεόν και γιουκαλίλι, γίνεται πολύ γνωστή σε όλη την Ευρώπη. Ο κόσμος, που έχει βαρεθεί με ταμπλόιντ ρομάντζα και chanson, έχει παρασυρθεί από τα πορτογαλικά μπλουζ σύμφωνα με την εκδοχή του Πράσινου Βέρντι – τζαζ σε ένα είδος κρεολικής διαλέκτου. Κορυφή δημοτικότητας

Το 1995, το άλμπουμ Cesaria που κυκλοφόρησε ήταν υποψήφιο για Grammy και αναγνωρίστηκε από μεγάλο αριθμό εκδόσεων της Κεντρικής Αμερικής ως το “καλύτερο άλμπουμ της χρονιάς”. Οι μουσικές συνθέσεις από αυτή τη συλλογή κατέλαβαν τις υψηλότερες θέσεις των charts για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η Cesaria κερδίζει αναγνώριση σε όλη την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Ουκρανία και ειδικά στη Γαλλία. Η δημοτικότητά του ήταν τεράστια εκείνη την εποχή και παραμένει ίδια και τώρα. Τα τραγούδια που ερμήνευσε η ίδια, όπως και η ίδια, έμειναν για πάντα στην ιστορία και έδειξαν πώς το ταλέντο θριαμβεύει έναντι της ροκ. Στη μουσική που τραγουδά, ολόκληρη η Σεζάρια Έβορα. Το «Besame Mucho» στην ερμηνεία της ακούγεται ρομαντικό, εγκάρδιο, βαθύ, με μια εσωτερική γοητεία και ομορφιά που ενυπάρχουν μόνο σε αυτή τη μαύρη γυναίκα.

Ισχυρή προσωπικότητα

Η προσωπική ευτυχία στην αγάπη δεν λειτούργησε για την Cesaria. Δεν ήταν δυνατό να δημιουργήσει μια οικογένεια με ένα στοργικό και κατανοητό άτομο που θα μπορούσε να τη στηρίξει σε προβλήματα και χαρά, αλλά άφησε τρία υπέροχα παιδιά από την αναζήτηση μιας αδελφής ψυχής. Τα μεγάλωσε η ίδια. Η θλίψη, η λαχτάρα και η μοναξιά αυτής της γυναίκας είναι διακριτικά αισθητή στα τραγούδια της. Αφιερώνει όλη της την αγάπη στα παιδιά, τη μουσική, τους ανθρώπους της, την πατρίδα. Έχοντας γίνει διάσημη, η Σεζάρια δεν χρειάζεται πλέον απεγνωσμένα τα προς το ζην. Η φήμη της ποπ σταρ έχει φέρει καλά έσοδα, τα οποία δεν ξοδεύει πολλά για τον εαυτό της.

Έχοντας αγοράσει η ίδια το πατρικό της σπίτι και πολλά φθηνά αυτοκίνητα, δίνει σχεδόν όλα τα εκατομμύρια που κερδίζει για την ανάπτυξη συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης στη χώρα της. Κατανοώντας πώς ζουν οι συμπατριώτες της, τους βοηθά, θυμάται πάντα από πού κατάγεται και παραμένει πιστή στις αρχές της.

Η προσφορά της τραγουδίστριας στη μουσική κουλτούρα

Ο τρόπος ζωής των κατοίκων του αρχιπελάγους του Πράσινου Ακρωτηρίου άφησε αποτύπωμα στο έργο της Cesaria Evora. Οι περισσότεροι από τους Kaboverdian μέχρι σήμερα ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, όπως κάποτε. Αυτό εξηγεί την αμετάβλητη ερμηνεία της στη σκηνή ξυπόλητη. Αυτό είναι ένας φόρος τιμής στους ανθρώπους και στη φτώχεια τους, είναι μέρος του πολιτισμού τους. Έζησε λοιπόν, χωρίς να προδώσει τις αρχές και τις απόψεις της, την Σεζάρια Έβορα. Η βιογραφία της δείχνει πώς προσπαθούσε πάντα να μεταφέρει στις μάζες μια ιδιαίτερη πορτογαλική λέξη – “saudji”. Ερμηνεύοντας τραγούδια σε μια παράξενη κρεολική διάλεκτο σε μεγάλους και διάσημους συναυλιακούς χώρους, μπόρεσε να διηγηθεί την ιστορία του λαού της σε όλο τον κόσμο, να δείξει την προσωπική της πνευματική ομορφιά με ένα μείγμα στίχων και πατριωτισμού.

Στο Μιντέλο, όπως και στις περισσότερες πόλεις-λιμάνια, η νυχτερινή ζωή ήταν σε πλήρη εξέλιξη, παντού -σε κλαμπ, στους δρόμους, στην παραλία- έπαιζε μουσική. Όλα τα στυλ ήταν στη μόδα: μπαλάντες, βαλς, φόξτροτ, αντίθεση. Ωστόσο, τα πιο δημοφιλή θεωρήθηκαν το morna και το coladera – αργά και ρυθμικά τραγούδια που εκφράζουν νοσταλγία, αγάπη, θλίψη και λαχτάρα. Με μια δυνατή και συναισθηματική φωνή που ταιριάζει καλύτερα σε αυτά τα στυλ, η Καισάρεια βρήκε γρήγορα τη θέση της στη μουσική ζωή της Mindelo και, χάρη στις τακτικές και αξέχαστες εμφανίσεις της, κέρδισε σύντομα τον τίτλο της “Queen Morna”. Με τους πιστούς της μουσικούς μετακινούνταν από κλαμπ σε κλαμπ, δίνοντας συναυλίες και κερδίζοντας τα προς το ζην από τη γενναιοδωρία των θαυμαστών της. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, το λιμάνι άρχισε να παρακμάζει και όταν η Σενεγάλη κέρδισε την ανεξαρτησία από την Πορτογαλία το 1975, το εμπόριο στο Πράσινο Ακρωτήριο κατέρρευσε γρήγορα και οι περισσότεροι από τους μουσικούς μετανάστευσαν σε άλλα μέρη του κόσμου. Η Καισάρεια Έβορα αποφάσισε να μείνει στο σπίτι.

Η διάσημη τραγουδίστρια Bana και ο Σύλλογος Γυναικών του Πράσινου Ακρωτηρίου την κάλεσαν πολλές φορές να ηχογραφήσει στη Λισαβόνα, αλλά για κάποιο λόγο δεν ενδιαφέρθηκε ούτε ένας παραγωγός για αυτήν. Και στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο Jose Da Silva, ένας νεαρός Γάλλος με ρίζες από το Πράσινο Ακρωτήριο, συγκινήθηκε τόσο πολύ από το τραγούδι της Καισάρειας που την έπεισε να πάει μαζί του στο Παρίσι για να ηχογραφήσει τον δίσκο. Το 1988 κυκλοφόρησε το πρώτο άλμπουμ του τραγουδιστή, La Diva aux Pieds Nus, ακολουθούμενο από το Distino di Belita (1990) και το Mar Azul (1991). Ωστόσο, η πραγματική αναγνώριση ήρθε μόλις το 1992 με την κυκλοφορία του άλμπουμ Miss Perfumado, το οποίο, με τη θριαμβευτική του πορεία από το Παρίσι στη Λισαβόνα και από το Μόντρεαλ στη Βαρκελώνη, σε μια στιγμή μετέτρεψε την 52χρονη Caesarea Évora σε ποπ. star, του οποίου ο δίσκος πωλήθηκε μόνο στη Γαλλία.σε ποσότητα άνω των 200.000 αντιτύπων. Για τη συνήθεια της να εμφανίζεται ξυπόλητη στη σκηνή ως ένδειξη αλληλεγγύης με φτωχές Αφρικανές και παιδιά, της δόθηκε το κωμικό παρατσούκλι «ξυπόλητη ντίβα», το οποίο δεν προσβάλλει καθόλου. Ένα κύμα ενθουσιασμού για την εκδοχή των μπλουζ Morna – Cape Verdean σάρωσε όλο τον κόσμο.

Κυκλοφόρησε το 1995, το άλμπουμ Cesaria (ντεμπούτο στη Nonesuch Records) προτάθηκε για βραβείο Grammy και ονομάστηκε “Καλύτερο άλμπουμ της χρονιάς” από περισσότερες από δώδεκα εκδόσεις της κεντρικής Αμερικής, συμπεριλαμβανομένων των New York Times, Boston Globe, Philadelphia Inquirer, Denver. Post, Minneapolis Star -Tribune, San Diego Union and CD Review. Σε αυτόν τον δίσκο, που έχει ανέβει σχεδόν στην κορυφή των charts του Billboard και έχει παραμείνει εκεί για αρκετό καιρό, η τραγουδίστρια, με τα διαπεραστικά φωνητικά και τους συγκινητικούς στίχους της, προσπαθεί να αναδημιουργήσει την υπέροχη ατμόσφαιρα των βραδιών του Πράσινου Ακρωτηρίου. Εδώ ο Caesarea, μεγάλος θαυμαστής της Edith Piaf, της Billie Holiday και της Bessie Smith, συνοδεύει μια μεγάλη σύνθεση ακουστικών οργάνων: αρκετές κιθάρες (συμπεριλαμβανομένου του cavakino – μια μικρή 4χορδη κιθάρα ρυθμού), βιολί, ακορντεόν και κλαρίνο. Ηχογραφημένα ζωντανά, ενισχύουν τη ρευστότητα και το συναισθηματικό βάθος της φωνής της. Το άλμπουμ ξεκινά με το ντεμπούτο σινγκλ “Petit Pays” και περιλαμβάνει μερικά ακόμη ρυθμικά κομμάτια, καθώς και μια σειρά από συναισθηματικές μελωδίες που παίζει η Καισάρεια με την αμίμητη αμίμητη περιστασιακή συμπεριφορά της. Η γαλλική εφημερίδα La Vie (Παρίσι) έγραψε για αυτό το άλμπουμ: “Η γοητεία της Caesarea Évora, η πλούσια, ζεστή φωνή της, μας αγγίζει ξανά όπως πριν. Μην χάσετε αυτή την ευκαιρία να απολαύσετε πραγματική ευχαρίστηση.”

Η Caesarea Evora γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό στην Ευρώπη, ειδικά στη Γαλλία, όπου το τελευταίο της άλμπουμ έγινε χρυσό δύο φορές, και στην Πορτογαλία. Η εφημερίδα Le Monde (Παρίσι) σημειώνει με ενθουσιασμό ότι «η φωνή της Evora είναι ικανή να αγγίξει κάθε ψυχή». Οι πιο πρόσφατες εμφανίσεις της περιλαμβάνουν δύο sold-out συναυλίες στο Φεστιβάλ Τζαζ του Μόντρεαλ το 1995 και μια σύντομη περιοδεία στις ΗΠΑ την περασμένη άνοιξη. Στο μέλλον, τον Οκτώβριο του 1996, έχει προγραμματιστεί να ταξιδέψει σε 27 πόλεις της Βόρειας Αμερικής, με στάσεις σε Νέα Υόρκη, Βοστώνη, Νέα Ορλεάνη, Λος Άντζελες, Σικάγο, Μινεάπολη, Μόντρεαλ, Βανκούβερ, Πόρτλαντ, Χιούστον και Όστιν.

Το Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2011, η Σεζάρια Εβόρα πέθανε σε ηλικία 70 ετών. Η παγκοσμίου φήμης τραγουδίστρια από τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, της οποίας η φήμη ήρθε σε ηλικία 47 ετών, τραγούδησε όλα τα τραγούδια της στα κρεολικά (δεν ήξερε αγγλικά Cesaria). Ωστόσο, το νόημα των συνθέσεων της για τον έρωτα και τον χωρισμό ήταν ξεκάθαρο σε όλους όσοι έπεφταν κάτω από τη μαγεία του ηχοχρώματος του πιο διάσημου ντόπιου του Πράσινου Ακρωτηρίου.