Ο συγγραφέας Γιάννης Χατζηαντωνίου μιλάω στον Κωνσταντίνο Μανίκα, με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής διηγημάτων “Το ίσως της προσδοκίας” από τις εκδόσεις Θερμαϊκός.

Κυκλοφόρησε η νέα σας συλλογή διηγημάτων “Το ίσως της προσδοκίας”. Τι πραγματεύεται και γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο τίτλο;

Καλησπέρα και από εμένα. Ο πυρήνας.. είναι η απορία και άρα ο θαυμασμός. Αυτή η επαγωγή αποτελεί έναν ορισμό για κάθε αναστοχασμό. Μπορώ να πω, μετά και από κάποιες διαπιστώσεις, πως ο αναστοχασμός δεν είναι απαραίτητο συστατικό της φιλοσοφίας ή της λογοτεχνίας. Πρόκειται για μια εμπειρία που διακρίνει την διάνοια, η οποία είναι οργανική προς το συμφέρον μας, από το πνεύμα και τις δυνατότητες διάχυσής του. Το πνεύμα απαντά στα προβλήματά μας, αλλά ποτέ δεν σταματά εκεί. Είναι μια στάση ζωής, μια στάση ένθεης συγκατάβασης. Επιμένω στον όρο, γιατί ο αναστοχασμός συνίσταται σε ηθικές υπερβάσεις. Δεν είναι μια σκέψη που υποστηρίζει το Λογικό ή το Παράλογο, αλλά που αναγνωρίζει την ίδια της την επίφαση. Φυσικά, όχι πρωταρχικώς ή από εκλεκτική συγγένεια με το ρηχό, μα εξαιτίας της σχετικότητας του βάθους. Έτσι, ξεκινά το εγχείρημα της παρρησίας. Το θάρρος καταλήγει σε μια συμπύκνωση, που κάποιοι θα ονόμαζαν ρεαλιστική, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινή. Και είναι τέτοια, καθώς απογυμνώνει την περίσσεια ενέργεια των ανθρώπινων πράξεων. Δεν είναι μια αλήθεια που ¨νομιμοποιεί¨, ούτε ένας ρεαλισμός ως η αποτύπωση των πραγμάτων. Θέλω να πω ότι ούτε θέτει αυστηρά όρια στο νόημα, αλλά και ούτε αντανακλά την απουσία νοήματος που είναι η πραγματικότητα. Αυτό που προσφέρει είναι η απλή αλήθεια, με έναν τρόπο που υπογραμμίζει τη φύση της συνείδησης. Θέτει το ερώτημα για το κατά πόσο η συνείδηση κατέχει την αλήθεια, καθώς και για το πώς κάτι τόσο εκτεθειμένο μπορεί να αγκαλιάσει ενορμήσεις, δίχως να επιφέρει τον πόνο ή την εγωπάθεια. Το βιβλίο, δηλαδή, έχει ως στόχο τον επαναπροσδιορισμό της ψυχικής οργάνωσης μέσα στο πλαίσιο της μετάθεσης των ορίων της φαντασίας. Είναι η διεκδίκηση μιας αδιαπέρατης προοπτικής.

Σκιαγραφήστε μας τους βασικούς χαρακτήρες του βιβλίου. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους, τα κίνητρα τους;

Αυτή η απάντηση ίσως να είναι πιο σύντομη, δεδομένου πως δεν έχω αποδώσει την ουσία των ηρωών σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Πιστεύω πως, ασύνειδα, οι χαρακτήρες είναι πρόσωπα που θα ήθελα να γνωρίσω. Είναι ήρωες με όλη τη σημασία της λέξης.

Υπάρχει “μαγικό κλειδί” στην αντιμετώπιση της απώλειας ή παραμένει μια μόνιμη πληγή;

Υπάρχει η περιγραφή για το βιβλίο πως επεξεργάζεται την απώλεια. Είναι σωστό αυτό, αλλά δεν πρόκειται για απόλυτο αφανισμό. Η αντιμετώπιση της απώλειας είναι η δουλειά των αναγνωστών να επαναφέρουν τις ελπίδες τους. Είναι ενδεχομένως τετριμμένο και γλυκερό, αλλά το δείχνω και στο βιβλίο με τον λανθάνοντα ιδεαλισμό μου. Τίποτα δεν χάνεται. Δεν είναι εφησυχασμός, ούτε συμπόνια. Είναι η πεποίθησή μου. Η απώλεια είναι μια κοινοτυπία.

Τι θεωρείτε ότι θα αποκομίσει, ως απόσταγμα, ο αναγνώστης;

Σίγουρα ορισμένες στιγμές αγαλλίασης. Σίγουρα και κάποια ενόχληση, εξαιτίας αρκετά ‘ρεαλιστικών’ περιγραφών. Εμένα με ενδιαφέρει να τον συγκλονίσει η υπόθεση πως δεν είναι μόνος του.

Ποιο ήταν το ερέθισμα για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή;

Η συγγραφή είναι ένα εργαλείο τις περισσότερες φορές. Τώρα τελευταία έχει γίνει πιο αυτόματη. Αποτελεί μια διαφυγή, αλλά και ποτέ απλώς αυτό. Ξεκίνησα από πολύ μικρός, την δοκίμασα στην πρόωρη ενηλικίωση και την επισφράγισε ο τελευταίος χρόνος. Είμαι 23 και δεν έχω βέβαιη απάντηση σε ό,τι αφορά το ερέθισμα. Βοηθά πολύ η μουσική. Όπως και να έχει, πρόκειται για μια δραστηριότητα σημαντική..στο μέτρο που υποκαθιστά την βία. Το καταλαβαίνεις κι όταν γράφεις. Πολύ συχνά είσαι εσύ ο ίδιος… ο δημιουργός της καταπίεσης. Όλα εξυπηρετούν το παράδοξο της τέχνης.

Τι αποτελεί λογοτεχνία, για εσάς;

Η λογοτεχνία για εμένα είναι το αίτημα να παίξεις με το τραύμα σου. Να αναγνωρίσεις ότι μέσα σου υπάρχεις μόνο, με την προυπόθεση βέβαια ότι αντιστέκεσαι και όχι ότι επωμίζεσαι κάποιο βάρος. Αυτό που έλεγε ο Νίτσε, γνωρίζοντας πως η ηθική είναι μια δοτή και εξωτερική αρχή και μονάχα η αισθητική τη χειραφετεί. Να γίνεις ο εαυτός σου!

Τι ρόλο έχει πλέον το βιβλίο, στην ψηφιακή εποχή μας και γιατί οι Έλληνες, παρά την πλούσια λογοτεχνική ιστορία τους, είναι από τους λαούς που διαβάζουν λιγότερο;

Νομίζω περισσεύει κάποιες φορές. Το θέμα με την Ελλάδα είναι ότι το μικροαστικό ήθος μεταφέρθηκε στα μέσα επικοινωνίας. Οι παλιοί νεόπλουτοι είναι η σημερινή νομενκλατούρα του Instagram. Όταν λέω ¨νεόπλουτοι¨ το τοποθετώ με όρους νοοτροπίας και ιδεολογικών μηχανισμών. Δεν είναι όμως αντιπροσωπευτικό το ψέμα τους και όσο κι αν παλεύει να φανεί πλειοψηφικό, πάντα αποτυγχάνει. Υπάρχουν πολλοί με ευαισθησίες και ανησυχίες. Δεν μνημονεύονται και δεν δοξάζονται, λόγω της διαφήμισης. Αλλά τα μέτρα της αγοράς, ποτέ τους, δεν υπήρξαν ενάρετα. Βέβαια, υπάρχουν και ψηφιακά μέσα που εξυπηρετούν την ανάγνωση.

Ένας μήνας “καραντίνα”. Ποια είναι τα πέντε βιβλία που θα θέλατε μαζί σας;

Δε ξέρω για βιβλία, αλλά θα χάζευα διάφορα ποιήματα και στιχάκια. Ίσως και άρθρα ή δοκίμια. Πεζό και πρόζα πιο δύσκολα.

Διαλέγετε παρέα για ολιγοήμερη απόδραση. Ποιους λογοτέχνες, ανεξαρτήτως ιστορικής περιόδου δράσης, θα συμπεριλαμβάνατε;

Θα ήταν ο Ρεμπώ, ο Μπουκόφσκι, η Σύλβια Πλαθ. Τους ενώνει ένα πείσμα εξέγερσης και παιχνιδιού, παρά το πόσο συναισθηματικά κουρασμένοι είναι. Θα ήταν και ένα άλλο κομμάτι της λογοτεχνίας που συμβολίζει, όχι μονάχα το σκοτάδι και την αποσύνθεση όπως ο Ζενέ ή ο Μπωντλαίρ, αλλά το ¨βρώμικο¨ και σχεδόν ¨άλογο¨ … όπως ο Ζωρζ Μπατάιγ και η Τζόις Μανσούρ. Μέσα εκεί βλέπω και τον Σαχτούρη.

Χρειαζόμαστε περισσότερο ρομαντισμό ή ρεαλισμό στις ζωές μας;

Χρειαζόμαστε ρομαντισμό, για να έχουμε χρόνο να σκεφτούμε και να νιώσουμε. Είναι μια κατάσταση ονείρου. Έπειτα, θα μπορούσαμε να τον χρησιμοποιήσουμε προφητικά και να συμβάλλουμε στον ρεαλισμό της καθημερινότητας με περισσότερη ελευθερία. Η εξουσία είναι φορέας κάθε ανθρώπου στο σημείο που δεν γνωρίζουμε τον Κόσμο. Δεν είναι όμως αυθυπόστατη και όπως και το κακό, δύναται να την αρνηθούμε. Τόσο ένας ρεαλισμός, με θετικό πρόσημο, όσο και ο ρομαντισμός είναι – πάνω και από έννοιες – αισθητήρια και επισημάνσεις που μας δείχνουν ότι υπάρχουν στιγμές απελευθέρωσης. Όταν αντιληφθούμε ότι η καλοσύνη.. είναι εξίσου ένα πάθος, όσα οι άνθρωποι γράφουν και διαβάζουν, επιτέλους θα είναι παρόντες σε όλα αυτά.