Ο μουσικός και συγγραφέας Στέφανος Δορμπαράκης απαντά στις ερωτήσεις που του θέτει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του μυθιστορήματος «Πέτρα κι Ουρανός – Αφουγκράσματα κι απόηχοι γης ελληνικής».
Κυκλοφορεί το νέο σας μυθιστόρημα «Πέτρα κι Ουρανός – Αφουγκράσματα κι απόηχοι γης ελληνικής». Τι πραγματεύεται και γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο;
Το βιβλίο αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, ένα λαογραφικό περιδιάβασμα σε μέρη που χτυπάει η καρδιά της παράδοσης. Είναι μία φανταστική ιστορία βγαλμένη από τις ρίζες του τόπου μας, απ’ τη Θράκη ως την Κάρπαθο κι απ’ την Κρήτη και τη Μάνη μέχρι την Πίνδο και την Κέρκυρα.
Πέτρα κι ουρανός. Δύο λέξεις πολύ χαρακτηριστικές για την Ελλάδα. Η πέτρα από τη μία υποδηλώνει πως για να υπάρχουν γερά θεμέλια πρέπει να έχουμε στέρεο και ανθεκτικό υλικό. Έτσι κι αυτή αποτελεί ένα πολύ δυνατό θεμελιώδες υλικό για να χτίσει κάποιος κάτι. Για να έχουμε, λοιπόν, πνευματικά υπόβαθρα είναι απαραίτητο να πατάμε πάνω σε γερά υλικά, στέρεες βάσεις όπως είναι η γλώσσα, η παράδοση του τόπου μας, τα ήθη και τα έθιμά μας. Κοινώς ο πολιτισμός και η παιδεία μας.
Επίσης, η πέτρα παραπέμπει συνειρμικά στη γη. Θα μπορούσαμε έτσι να πούμε πως είναι ένας συνδυασμός από τις περιγραφές των τοπίων μέσα στο βιβλίο καθώς κυριαρχεί πολύ έντονα μέσα στην ιστορία το στοιχείο αυτό της πέτρας (για παράδειγμα τα πετρόκτιστα σπιτάκια στο Ζαγόρι της Ηπείρου, οι πέτρινοι πύργοι στη Μάνη, το έντονο πετρώδες έδαφος στις Κυκλάδες κτλ).
Κι ο ουρανός από την άλλη. Η δεύτερη λέξη του τίτλου μάς μεταφέρει αμέσως στο μπλε της θάλασσας όπως και στο μπλε του ουρανού. Το αντιπροσωπευτικό ελληνικό χρώμα. Το χρώμα του Αιγαίου. Το χρώμα των νησιών. Το χρώμα εκείνο που μυρίζει Ελλάδα. Αλλά συμπληρωματικά ακόμα ο ουρανός παραπέμπει και στην ανάταση της ψυχής. Από την πέτρα και τη γη μεταφερόμαστε στον ουρανό. Ο Άνθρωπος που οδηγείται στον Θεό μέσω της πορείας του και του αέναου ταξιδιού του προς το Φως.
Ένα ταξίδι που οι δύο αναζητητές της ιστορίας ψάχνουν με μεγάλη προσήλωση για να φτάσουν στο τέλος στο συμπέρασμα πως η αναζήτηση αυτή οδηγεί στην ίδια τους τη ζωή. Η παράδοση βρίσκεται μπροστά στα μάτια τους. Μέσα στην καρδιά τους.
Σκιαγραφήστε μας τους βασικούς χαρακτήρες του βιβλίου. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους, τα κίνητρα τους;
Η ιστορία, εν συντομία, αναφέρεται σε δύο φίλους, τον Κωνσταντίνο και τον Δημήτρη, οι οποίοι διακατέχονται από αληθινό σεβασμό προς την παράδοση του τόπου τους, και μάλιστα τη μουσική. Ο έρωτάς τους γι’ αυτήν γίνεται το όχημα για να διεισδύσουν και στις υπόλοιπες γεμάτες ζωή διαστάσεις της παράδοσης της πατρίδας τους. Η βιωματική προσέγγισή της – η επιτόπια παρουσία τους στους τόπους που ζει και εκφράζεται η παράδοση – τους κάνει να νιώσουν από κοντά τους ντόπιους ανασασμούς. Μέσα απ’ το παραμύθι που λέει μια γιαγιά. Μέσα απ’ το τραγούδι ενός παππού καραβοκύρη. Μέσα απ’ τους τρανταγμούς του χορού σε μια χωριάτικη πλατεία. Οι δύο ήρωες, λοιπόν, γεμάτοι όρεξη, επιμονή και αγάπη γι’ αυτό που κάνουν ψάχνουν να ανακαλύψουν τι εστί «παράδοση». Η συνέχεια μέσα στις σελίδες του βιβλίου…
Τι θεωρείτε ότι θα αποκομίσει, ως απόσταγμα, ο αναγνώστης;
Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο αυτό θα μπορέσει να μεταφερθεί τόσο στις υπέροχες περιοχές της Ελλάδας όσο και στους ανεξάντλητους θησαυρούς που κρύβει η χώρα μας. Θα μπορέσει να ταξιδέψει μαζί με τους δύο ήρωες και να γίνει συμμέτοχος σε όλα τα περιστατικά που συναντούν στα μέρη που επισκέπτονται. Απ’ το πανηγύρι στην Όλυμπο της Καρπάθου μέχρι το έθιμο του Κλήδονα στην Καρωτή Θράκης. Απ’ τον γάμο στο Πάπιγκο μέχρι το κλάμα του μοιρολογιού της Μανιάτισσας χήρας. Θα μπορέσει νοερώς να γευθεί αρώματα και γεύσεις της ευρύτερης Ελλάδας όπως το ούζο της Μυτιλήνης, τον γιαννιώτικο μπακλαβά, το πατατάτο της Αμοργού κ.ά. Το βασικότερο όμως όλων είναι πως κλείνοντας το βιβλίο θα βιώσει τις αξίες της παράδοσής μας. Θα νιώσει τον παλμό απ’ τις ρίζες των προγόνων μας.
Το έργο μεταφέρθηκε στη σκηνή του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» από τα παιδιά του Χορευτικού Εργαστηρίου της Νέας Ιωνίας. Υπάρχουν σκέψεις αυτή η μουσικοχορευτική παράσταση να παρουσιαστεί και σε άλλα σημεία της χώρας;
Πολύ μεγάλη χαρά για μένα να βλέπω το βιβλίο αυτό να αγαπιέται σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα από τους νέους και πριν λίγο καιρό, στις αρχές του Απριλίου, να μεταφέρεται στη σκηνή του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» από τα παιδιά του Χορευτικού Εργαστηρίου της Νέας Ιωνίας, σε μια εξαιρετικά επιτυχημένη, νομίζω, μουσικοχορευτική παράσταση αν κρίνουμε από την εξάντληση των εισιτηρίων σε λίγες μόνο ημέρες!
Ήταν μία πρωτόγνωρη εμπειρία καθώς όσα είχα φανταστεί, μετουσιώθηκαν με το παραπάνω σε πράξεις. Ένα μεγάλο όνειρο αυτό τόσο της συγγραφής του βιβλίου όσο και της μεταφοράς του στη σκηνή. Ένα όνειρο που ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια κατά τη γνωριμία μου με την αείμνηστη Δόμνα Σαμίου. Το έργο και ολόκληρη η ζωή της αποτέλεσαν για μένα ένα μεγάλο κίνητρο για να ψάξω και να ανακαλύψω κι εγώ ουσιαστικά πράγματα και πτυχές γύρω από την παράδοση του τόπου μας. Η ζωή της ένα αέναο ταξίδι για να ανακαλύψει και να διασώσει με κάθε τρόπο την παράδοση της Ελλάδας. Έτσι κι εγώ επηρεασμένος από το μεγάλο έργο της, κάθισα και συνέγραψα με πολλή αγάπη και μεράκι αυτή την ιστορία. Όντας μουσικός κι εγώ, παίζοντας κανονάκι, ήθελα να εμβαθύνω περισσότερο στον χώρο αυτόν.
Το μεγαλύτερο δώρο για μένα, η σπουδαιότερη ανταμοιβή ήταν η πράξη και η στάση των παιδιών αυτών του Χορευτικού Εργαστηρίου της Νέας Ιωνίας και σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα για άλλη μια φορά να τα ευχαριστήσω όπως επίσης και την εμπνεύστρια και χοροδιδάσκαλο του Εργαστηρίου, κα Μάνθα Ζήβα, που πίστεψε και στήριξε αυτό το βιβλίο. Η συγκίνηση και η χαρά που μου έδωσαν όλοι τους δεν περιγράφεται. Ευχής έργων η παράσταση αυτή να ανέβει σε όλα τα μέρη που πραγματεύεται η ιστορία. Είναι ένα όραμα που ελπίζω να υλοποιηθεί και να «μιλήσει» στις καρδιές και άλλων παιδιών αυτή η ιστορία.
Ήδη υπάρχει μία πρόταση από έναν χορευτικό σύλλογο στο Ηράκλειο Κρήτης ώστε να παρουσιαστεί κι εκεί το καλοκαίρι.
Ανυπομονώ για όλο αυτό καθώς η δύναμη που αντλώ απ’ τα νέα παιδιά είναι τεράστια και με κάνει να συνεχίσω να παλεύω για την παράδοση του τόπου μας.
Η παραδοσιακή μας μουσική παραμένει κάτι απόμακρο, ειδικά για τη νεολαία; Πώς μπορούμε να τη φέρουμε σε στενότερη επαφή μαζί της;
Όπως αναφέρω και στον πρόλογο του βιβλίου, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα παιδιά επιθυμούν να φοιτήσουν σε ένα μουσικό σχολείο και να ασχοληθούν με κάποιο παραδοσιακό όργανο του τόπου μας. Θεωρώ πολύ παρήγορη αυτή την επιθυμία τους, καθότι αναγεννιέται η φλόγα της παραδοσιακής μουσικής και μάλιστα σε καρδιές νέων ανθρώπων. Το βλέπουμε εξάλλου και σε πολλά μουσικά συγκροτήματα έντεχνης ακόμα και εναλλακτικής μουσικής, τα οποία συνηθίζουν να χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερα διαφόρων ειδών παραδοσιακά όργανα, «παντρεύοντας» θα λέγαμε το παραδοσιακό στοιχείο με τη ροκ, τη λαϊκή ή την κλασσική κουλτούρα! Αναμειγνύουν, με άλλα λόγια, τη δυτική μουσική νοοτροπία με αυτήν της Ανατολής. Οπότε η απόσταση αυτή που υπήρχε τα παλαιότερα χρόνια και η αντίληψη πως η παραδοσιακή μουσική είναι κάτι ξεπερασμένο νομίζω πως αρχίζει και μειώνεται αισθητά. Ιδίως αν κρίνουμε από τις επιλογές των νέων ανθρώπων να στραφούν πιο ενεργά σε αυτόν τον χώρο είτε παίζοντας ένα παραδοσιακό μουσικό όργανο είτε συμμετέχοντας σε χορευτικούς συλλόγους είτε ακούγοντας τη μουσική αυτή.
Εσάς τι ήταν αυτό που σας έκανε να την αγαπήσετε και να την υπηρετήσετε με συνέπεια;
Για να αγαπήσεις κάτι ουσιαστικά με όλο σου το είναι πρέπει να έχεις εμπνευστεί από κάτι ή από κάποιον. Έτσι κι εγώ. Ο λόγος που ακόμα και σήμερα έχω αυτή την αγάπη για τη συγκεκριμένη μουσική είναι οι άνθρωποι που βρέθηκαν στην πορεία της ζωής μου και αποτέλεσαν τρανό παράδειγμα για να βαδίσω σε αυτόν τον δρόμο. Παρόλα αυτά ο σπουδαιότερος λόγος που βρίσκομαι ακόμα μέσα σ’ αυτή τη σφαίρα της παραδοσιακής μουσικής είναι η αλήθεια που συναντάς μέσα εκεί. Βιώνοντας κανείς τη μουσική της παράδοσής μας μπορεί να αφουγκραστεί το αυθεντικό· πράγμα που σε κρατά συνεπή στο ρόλο που επιτελείς.
Ποιο ήταν το ερέθισμα για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή;
Όλα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2014. Μία περίοδος πολύ δύσκολη καθώς «ακροβατούσα» ανάμεσα στην εκπαίδευση και τη μουσική. Έχοντας επιτελέσει δάσκαλος στην Πρωτοβάθμια Ιδιωτική Εκπαίδευση, καθώς οι σπουδές μου ήταν πάνω και στην Παιδαγωγική Επιστήμη (πτυχιούχος ΠΤΔΕ), πήρα την απόφαση να αφήσω τη διδασκαλία και να αφιερωθώ ολοκληρωτικά στη μουσική. Μία θυσία πολύ μεγάλη, αφού ο χώρος του σχολείου πάντα με ενέπνεε και με κρατούσε δημιουργικό ώστε να προσφέρω τόσο στα παιδιά όσο και γενικότερα στην εκπαίδευση. Όντας δάσκαλος υπήρχαν φορές που λειτουργούσα ως μουσικός ή μάλλον καλύτερα θα έλεγα πως η μουσική και δη το κανονάκι με έκανε να βλέπω τη διδασκαλία ως κάτι πιο ανοιχτό για την εξέλιξη των μαθητών μου. Πολλές φορές έπαιρνα το κανονάκι μου και στο τέλος του μαθήματος παρουσίαζα ή έπαιζα στα παιδιά παραδοσιακά τραγούδια θέλοντας να τους μυήσω σε αυτή τη μουσική. Έτσι στο τέλος της χρονιάς χωρίς να το καταλάβω είχα σχεδιάσει έναν οδηγό για το όργανο αυτό και την ιστορία του. Το πώς ξεκίνησε. Σε ποιον οφείλουμε το όνομά του κτλ. Οι σημειώσεις έφεραν την ολοκλήρωση του πρώτου μου βιβλίου συγγράφοντάς το στην ουσία για τους μαθητές μου. Το «Σε τεντωμένη χορδή / Ο Πυθαγόρας και οι απαρχές της μουσικής» ήταν γεγονός. Ένα βιβλίο για παιδιά αλλά και για μεγάλους. Ένα βιβλίο για τη ζωή του Πυθαγόρα του Σάμιου. Μια ζωή σαν παραμύθι που έγινε χωρίς να το αντιληφθώ η πρώτη μου απόπειρα στον χώρο της συγγραφής ενός βιβλίου.
Γιατί οι Έλληνες, παρά την πλούσια λογοτεχνική ιστορία τους, είναι από τους λαούς που διαβάζουν λιγότερο;
Είναι ένα ερώτημα που νομίζω η απάντησή του βρίσκεται στην έντονη παγκοσμιοποιημένη εποχή που ζούμε. Ο Έλληνας πλέον δυστυχώς προτιμάει να ασχοληθεί με άλλα πράγματα παρά με την τροφή του πνεύματος. Πολύ φοβάμαι πως η τεχνολογία έχει επιδράσει σημαντικά σε αυτή τη διαπίστωση. Η γρήγορη αναζήτηση μιας πληροφορίας μέσω του διαδικτύου αλλά και η έντονη ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάνουν το βιβλίο για τους περισσότερους απωθητικό και κάπως παλιομοδίτικο. Σε αυτό βέβαια νομίζω πως έχει καίριο και καθοριστικό ρόλο η οικογένεια και η γενικότερη ανατροφή των παιδιών. Το κατά πόσο δηλαδή οι γονείς εμφύσησαν στα παιδιά τους την αγάπη για την ανάγνωση ενός βιβλίου, πέρα απ’ αυτά του σχολείου, κι έγιναν κι οι ίδιοι παράδειγμα διαβάζοντας βιβλία. Η εικόνα και μόνο αυτή αρκεί για να αποτυπωθεί στο μυαλό ενός παιδιού και να του δώσει τα εφόδια ώστε μεγαλώνοντας να κατανοήσει την αξία από το διάβασμα ενός όμορφου και ποιοτικού βιβλίου.
Ποια θα είναι τα επόμενα μουσικά σας βήματα;
Ακολουθεί σε λίγο καιρό η έκδοση και κυκλοφορία του δεύτερου προσωπικού μου δίσκου με οργανικές πρωτότυπες συνθέσεις. Ένα πάντρεμα Ανατολής και Δύσης. Ένας συνδυασμός παραδοσιακού αλλά και πιο σύγχρονου ήχου. Επίσης, με τα μουσικά σχήματα στα οποία είμαι μέλος όπως το POLIS Ensemble και το Νότιο Τόξο / Aegean Arc ετοιμάζουμε και με αυτά δισκογραφικό έργο που θα κυκλοφορήσει σε λίγους μήνες σε συνδυασμό κιόλας με μία σειρά συναυλιών σε αρκετά μέρη της Ελλάδας.
Εν αναμονή, λοιπόν, των νέων δισκογραφικών δουλειών μας γιατί πιστεύω ακράδαντα στο «Δημιουργώ άρα υπάρχω!»