Γράφει ο Δημοσθένης Δαββέτας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής
Ο σπουδαίος Έλληνας φιλόσοφος( με αναμιξεις θεολογικές, μουσικές, μαθηματικές, διατροφικές κι αστρονομικες) Πυθαγόρας, που γεννήθηκε στην Σάμο και γύρω στα 530 πχ μετακόμισε στον Κροτωνα της Νοτίου Ιταλίας, ίδρυσε την σχολή του υπό την μορφή αδελφότητας. Ο ίδιος όπως μας μεταφέρουν οι μαρτυρίες των μαθητών του και των στην συνέχεια Πυθαγορείων, δεν άφησε γραπτό κείμενο και λατρεύτηκε ως ημίθεος. Μιλούσε λίγο και δεν εμφανιζόταν πολύ, κι είχε επιβάλλει κάποιους κανόνες συμπεριφοράς στους μαθητές του ,που αφορούσαν τον τρόπο σκέψης, δρασης, την διατροφή και κάποιες μορφές τελετουργιών.
Άλλωστε γι’ αυτές ακριβώς τις κλειστές, μυστικές δομές της αδελφότητας του αλλά και για την όλη φιλοσοφική του στάση θεωρήθηκε κι αυτός κι οι μαθητές του ,ύποπτοι ανατροπής πολιτικών καταστάσεων, μ’αποτελεσμα να κυνηγηθουν οι Πυθαγόρειο, όχι μόνο στην Ελλάδα τότε αλλά και στην Ιταλία.
Πέρα από τόσες πολλές απόψεις που του χρεώνουν, μια που μας ενδιαφέρει σ’αυτό εδώ το άρθρο είναι η έννοια της δομής. Ο Πυθαγόρας έδινε μεγάλη αξία στην δομή των πραγμάτων, πιστεύοντας ότι,εάν μπει όριο στο άπειρο, τότε γεννιέται το πεπερασμένο. Που σημαίνει ότι γι’ αυτόν πολύ μεγαλύτερη αξία είχε η έννοια της δομής παρά το απείρως ανοικτό σύστημα. Μιας δομής όμως διαπερασμένης από την δημιουργική δύναμη κι ενέργεια του πνεύματος.
Αυτήν την αντίληψη του την πήρε κι ο Πλάτωνας στην “Πολιτεία” του, αλλά κι αργότερα , έγινε συχνά σημείο αναφοράς της σύγχρονης αντίληψης περί κράτους. Την πήραν κι οι πολιτικοί σχηματισμοί, οι οποίοι επεδίωξαν να κατασκευάσουν κομματικές δομές που θα στήριζαν και θα κινούσαν τον πολιτικό μηχανισμό, ως συμβολη στις κοινωνικές αλλαγές η μεταβολές.
Το μέχρι σήμερα όμως αποτέλεσμα δεν φαίνεται να’χει κατι το ποιοτικό πολιτικα . Κι αυτό γιατί, πιστεύω, ότι πήραν επιδερμικά τις Πυθαγόρειες ιδέες περί δομής .
Τα θεμέλια των κομμάτων (οι φωτεινές όποιες ατομικές εξαιρέσεις δεν αλλάζουν τον κανόνα όπως βιώνουμε διαρκώς εδώ και χρόνια ) είναι χτισμένα σε πελατειακά, αγοράς συμφέροντα κι όχι σε φιλοσοφική πολιτική συνείδηση. Σπάνια βλέπουμε ο πολιτικός λόγος ή οι θέσεις να διαπερνωνται από πνευματική διάθεση κι ενέργεια.
Η λογική της επιβολής της εξουσίας μέσω μιας συντεχνιακής υλικής κι υλιστικής αντίληψης, κυριαρχεί στην Πολιτική λογική σήμερα, δυστυχώς διεθνώς.
Κι ας μην δικαιολογήσουν κάποιοι το άσχημο φαινόμενο που αναφέρω, ως ρεαλισμό του εφικτού, ως αναγκαια πραγματικότητα στα ρεαλιστικά δεδομένα της εκάστοτε εποχής.
Δεν το δέχομαι αυτό το επιχείρημα, δεν ισχύει και προσωπικά δεν θεωρώ ουτοπιστικο να επιδιώκεται στα πολιτικα κομματσ η σχηματισμούς, η καλλιεργημένη πνευματική πολιτική συνείδηση. Το να μην σέβονται για παράδειγμα κάποιοι πολιτικοί σχηματισμοί την κοινωνική σύμβαση υγείας για την covid καραντίνα, είναι δείγμα μιας υλιστικής πολιτικής αντίληψης που πιστεύει σε μια μη-πνευματική δομή. Κι επιδιώκει την εξουσία με κάθε τρόπο αδιαφορώντας για την πνευματική ανύψωση των μελών του.
Δεν μπορούσε κάποιος στις Πυθαγόρειες δομές να δράσει,όπως μας λένε οι διαφορές μαρτυρίες, με βάση τα υλικά, εμπορικά και μόνο συμφέροντα. Δεν μπορούσε να δράσει μόνο με την λογική της αγοράς. Έπρεπε να δράσει υπηρετώντας την αρετή του ατόμου και του συνόλου, να προσφέρει πέρα από τα στενά ατομικά του, η συντεχνιακά συμφέροντα. Ακόμα κι αν οι πυθαγορειοι ως μυημένοι, είχαν έναν δικό τους Κώδικα επικοινωνίας που δεν ήταν εύκολα αντιληπτός από τους μη-μυημένους,ακόμη και τότε το κέντρο βάρους της δράσης τους ήταν το καλό, ως αρμονία, αυτογνωσία, ισορροπία.
Η κυριαρχία της αγοραστικής αξίας του κόσμου σε βάρος της πνευματικής, (που ήταν καθοριστικό πυθαγορειο μέλημα), κυριάρχησε και κυριαρχει ακομα στο σημερινό πολιτικό σύστημα διεθνώς. Τα λεφτά κι ο αμετρος πλούτος (κι όχι το χρήμα με την έννοια της χρηματικής ανταλλακτικης ανάγκης) προέχουν της παιδείας ,του πολιτισμού και της πνευματικής καλλιέργειας.
Ειδικά σήμερα στο κλίμα της παγκοσμιοποίησης που ζούμε, αγορά κι η επικοινωνία έχουν αντικαταστήσει την παιδεία. Η “Τεχνική ” έχει αντικαταστήσει βίαια τις διαχρονικές ιστορικά ανθρωπολογικές αναφορές όπως πατρίδα η θεολογική ενατένιση ,ενω οι ανθρωπιστικές αξίες έχουν δώσει την θέση τους στην τεχνολογική ειδίκευση και την υπερφιαλη άμετρη αισιοδοξία.
Ο σκοπός της ζωής κατά τον Πυθαγόρα ήταν, μετά από μια σειρά μεταναστευσεων της ψυχής, να ενωθεί η ζωή με το θείο. Δηλαδή ο πολίτης, η αν θέλετε το πολιτικό μέλος,( μιας και φέρνω τον Πυθαγόρα στην Πολιτική σ’αυτό το κείμενο μου), να μπορεί να συμπεριφερθεί στον εαυτό του και στο σύνολο με πνευματική αγάπη, ικανή ν’ ανεβάσει την ανθρώπινη ποιότητα των σχέσεων και την αυτογνωσία όλο και ψηλότερα.
Το κατανοητό, το ορισμένο,το μετρο , το φως ,η ενοτητα ,σε αντίθεση με το παράλογο, το ασαφές ,το αμετρο,το σκοτάδι και τον ναρκισσιστικο διχασμό, ήταν μερικά από τα βασικά στοιχεία της Πυθαγορειας ( πολιτικης) φιλοσοφίας, στοιχεία που λείπουν στους σημερινούς πολιτικούς σχηματισμούς, κομμάτων η μη.
Η τάξη κι η αναλογία, Πυθαγόρεια χαρακτηριστικά λείπουν από τις πολιτικές ομάδες. Δεν φτάνει μόνο η ύπαρξη “Δομης” η μιας καλοβαλμενης ,υπακουης στην ηγεσία οργάνωσης, για να κάνει έναν πολιτικό σχηματισμό, λειτουργικά ποιοτικό.
Χρειάζεται κάθε ον, κάθε πρόσωπο ή στοιχείο που θεμελιώνει αυτήν την δομή, να μπορεί να συμμετέχει πλήρως σ’αυτήν με την βιολογική και κυρίως την πνευματική του οντότητα.Η Δομή έτσι παίρνει αυτόματα τις διαστάσεις του “προσωπου” που είμαστε,που θέλουμε να είμαστε και που μπορούμε, μέσα από αυτογνωσιακη δύναμη κι εξάσκηση, να γίνουμε.
Μια πολιτική Δομή, χρειάζεται να’χει γερή “κράσιν” , δηλαδή να’χει αρμονική σύνθεση των μελών της ,ώστε να λειτουργήσει αρμονικά.
Κι αυτό που γράφω εδώ, επιμένω, δεν είναι ουτοπία. Είναι μέθοδος, άσκηση, καλλιέργεια, παιδεία, πολιτισμός, όλα μαζί σε μια ισορροπημένη πνευματική εκπαίδευση. Είναι κάτι το εφικτό.