Το αρχείο του Αχιλλέα Παπαδιονυσίου περιέχει μια σειρά από εξαιρετικές συνεντεύξεις με σημαίνοντα και ιστορικά πρόσωπα από το χώρο του πολιτισμού. Μια από αυτές είναι κι η συνέντευξη που ακολουθεί με τον Μάριο Πλωρίτη.

Κυρίες και κύριοι γεια σας, στη σημερινή μας εκπομπή φιλοξενούμε έναν μεγάλο άνθρωπο της τέχνης και του πολιτισμού τον κύριο Μάριο Πλωρίτη. Κύριε Πλωρίτη σας καλωσορίζουμε στην εκπομπή μας και θα θέλαμε να μας μιλήσετε για την πολύχρονη θητεία σας στο θέατρο, την δημοσιογραφία και γενικά στον πνευματικό χώρο που έχετε τόσο αξιόλογη προσφορά και είστε ένας καταξιωμένος άνθρωπος στο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού.

Π: Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη και θέλω να πω ότι με αναγκάζετε και γίνομαι επίορκος για χάρη της πατρινής τηλεόρασης γιατί έχω πει ότι δεν θέλω πια να βγαίνω στην τηλεόραση για λόγους που καταλαβαίνει ο καθένας, μετά από αυτόν τον πληθωρισμό των συνεντεύξεων, δηλώσεων κ.λ.π. Την πορεία μου στο θέατρο ή τον πνευματικό χώρο δεν χρειάζεται να σας την πω, δεν είμαι εγώ που θα μιλήσω γι΄αυτήν.

ΑΧ: Τι είναι τέχνη γι’ αυτούς που την δημιουργούν και τι γι’ αυτούς που την απολαμβάνουν;

Π: Το ερώτημα τι είναι τέχνη είναι τεράστιο και αμφιλέγεται εδώ και αιώνες, δεν θα δώσουμε εδώ την απάντηση. Για εκείνους που την δημιουργούν ένα είναι πραγματικά δημιουργοί είναι μια ανάγκη ζωής αλλά και για εκείνους που την απολαμβάνουν είναι το άλας της ζωής εφόσον δεν προσφέρει μόνο ψυχαγωγία αλλά δίνει μια εικόνα πραγματικής ζωής, μια ερμηνεία της πραγματικής ζωής, μια άποψη για την πραγματική ζωή που πλαταίνει τους δικούς τους ορίζοντες και την δική τους ματιά για να αντιμετωπίσουν αυτό που λέγεται βίος. Πολλοί έχουν καταφερθεί κατά της τέχνης από παλιά μέχρι σήμερα, μέχρι λαπάδες είπαν τους ποιητές. Εγώ εκείνο που νομίζω είναι ότι μπορεί κανείς να φανταστεί πως θα ήταν ο κόσμος εάν δεν υπήρχε η τέχνη και το φαί αυτό είτε λαπάς λέγεται είτε ψωμοτύρι είναι πολύ ουσιαστικό και γευστικό όταν μπαίνει στην υψικάμινο της τέχνης. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται να πούμε πόσο χρήσιμη είναι η τέχνη και μιλάμε γενικότερα που είναι μια τέχνη κατεξοχήν κοινωνική εφόσον σ’ αυτή μετέχουν απ’ τη μια μεριά άνθρωποι που είναι πάνω στη σκηνή και απ’ την άλλη το κοινό που παρίσταται ζωντανά σ’ αυτή τη δημιουργία. Είναι ένα ειδικό φαινόμενο το θέατρο γιατί πραγματώνεται μπροστά στον κόσμο. Η τέχνη του θεάτρου, η θεατρική δημιουργία πραγματοποιείται μπροστά στον κόσμο, την ώρα εκείνη, είναι ένα προνόμιο που δεν το έχει ο κινηματογράφος ούτε η τηλεόραση και γι’ αυτό άλλωστε είναι μια τέχνη που από τα πρώτα βήματα των κοινωνιών παρουσιάζεται σε όλες τις χώρες του κόσμου. Και όσο και να λέμε για την κρίση του θεάτρου, που υπάρχει κατά καιρούς μεγαλύτερη ή μικρότερη κρίση, δεν νομίζω ότι τίποτα μπορεί να θανατώσει το θέατρο, όπως φοβηθήκανε πολλοί όταν πρωτοπαρουσιάστηκε ο κινηματογράφος ή η τηλεόραση που είπαν ότι το θέατρο πάει, τέλειωσε. Έγινα το αντίθετο φαινόμενο, στην Ελλάδα ειδικά τότε που εγώ ήμουν πιο νέος υπήρχαν 5 θέατρα και σήμερα υπάρχουν 100, υπήρχαν 200 ηθοποιοί και σήμερα υπάρχουν 3000. Δεν συζητώ αν είναι μεγάλοι ή μικροί, καλοί ή κακοί, το ότι υπάρχουν τόσα θέατρα, το ότι συντηρούνται λίγο πολύ, είναι μια απόδειξη ότι το θέατρο όσους εχθρούς και αν έχει, όσοι κι αν πέφτουν πάνω του, όχι μόνο αντιστέκεται αλλά και θα αμειφθεί.

ΑΧ: Πολλοί έχουν πει ότι παίζουν στο θέατρο, ότι μπορούν να κάνουν αυτό που θέλουν στο θέατρο, μπορούν και το κρατούν το θέατρο γιατί κάνουν κάποια πράγματα στην τηλεόραση. Μπορεί να σταθεί αυτό το πράγμα; Δηλ κερδίζουν από εκεί τον βιοπορισμό τους ή παλιά από κάποιες ταινίες που έχουν κάνει και έτσι μπορούν και κάνουν στο θέατρο αυτό που θέλουν και ότι είναι τεράστια τα έξοδα και μάλιστα όταν κάποιος ηθοποιός είναι και ο επιχειρηματίας είναι δυσβάσταχτα τα έξοδα αλλά μπορούν και αντέχουν από αυτό το πράγμα.

Π: ως ένα σημείο μπορεί να είναι αληθινό αυτό και πράγματι σήμερα μια θεατρική παραγωγή είναι πολύ πιο ακριβή απ’ ότι ήταν πριν 50 χρόνια, δεν υπάρχει αμφιβολία, οι αξιώσεις είναι πολύ μεγαλύτερες, το κόστος είναι τεράστιο κ.λ.π. Ωστόσο το ποσοστό της συμβολής στα έξοδα αυτά, είτε για την συντήρηση των ηθοποιών, δεν νομίζω ότι είναι αυτό… ξέρετε το θέατρο συντηρείται απ’ το θέατρο. Όπως λένε ορισμένες φίρμες του θεάτρου χρωστάνε την δημοσιότητά τους και την δημοτικότητά τους στην τηλεόραση. Αυτό μπορεί να γίνει για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Το θέατρο είναι φοβερό δοκιμαστήριο, εάν δεν αξίζεις να μείνεις στο σανίδι το θέατρο σε αποβάλλει, δεν σε κρατάει. Μπορεί για ένα- δυο χρόνια να επιζήσεις αλλά αν δεν αξίζεις το θέατρο σε στέλνει από εκεί που ήρθες.

ΑΧ: Πιστεύω σε αυτό που είπατε ότι μεγάλοι ηθοποιοί του θεάτρου, μεγάλα ονόματα, όταν τους παίρνει η τηλεόραση αυτούς, πιστεύω ότι η τηλεόραση ωφελείται απ’ αυτούς και όχι αυτοί απ’ την τηλεόραση. Αυτό ισχύει για κάποιους που είναι νέοι, που μπορεί να είναι καλοί, απλά δεν τους ξέρει ο κόσμος και βγαίνουν εκεί και τους μαθαίνει ο κόσμος.

Π: Ακριβώς και αν το αξίζουν να μείνουν, μένουν. Και ότι γινόταν παλιότερα και στον κινηματογράφο, όταν είχε πτώση δημοτικότητας ποιους χρησιμοποιούσε; Τους άσσους του θεάτρου, γι’ αυτό βλέπετε και σήμερα ότι ακόμα παίζονται ταινίες που αρέσουν πολύ, γιατί έπαιζαν μεγάλοι ηθοποιοί του θεάτρου.

ΑΧ: Σήμερα πιστεύετε ότι δεν έχουμε συγγραφείς καλούς, σενάρια, κ.λ.π, και ειδικά στον κινηματογράφο που δεν είναι στα χάι του ΄πως παλιά, ή πιστεύετε ότι ευθύνεται η τηλεόραση γι’ αυτό, ότι βλέπει ο κόσμος απ’ το σπίτι του οπότε δεν χρειάζεται να πάει στον κινηματογράφο.

Π: Μην ρίχνουμε όλους τους λίθους στην τηλεόραση γιατί βλέπουμε πολλές ταινίες ξένες και λίγες ελληνικές που προσεγγίζουν τον κόσμο κατά χιλιάδες, δεν φταίει η τηλεόραση. Τώρα παρατηρώ και στους κινηματογράφους ότι συχνάζουν κατά 90% νέοι άνθρωποι και κάτι άλλο πολύ ενθαρρυντικό τα τελευταία χρόνια, είναι ότι το ποσοστό των νέων που πηγαίνουν στα θέατρα με ποιότητα μεγαλώνει καλπάζοντας, δεν τους διώχνει η τηλεόραση απ’ το θέατρο, κάθε άλλο μάλιστα. Υπάρχει μια συρροή του κόσμου και κυρίως των νέων και αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό σημάδι για το μέλλον του θεάτρου.

ΑΧ: Όταν λέτε ότι πάει ο κόσμος σε έργα που προσφέρουν ποιότητα, εννοείτε όλα τα είδη του θεάτρου;

Π: Σε όλα τα είδη, οι νέοι δεν πηγαίνουν σε αυτές τις φαρσοκωμωδίες και τις επιθεωρήσεις συνήθως αλλά βλέπω ότι συχνάζουν πολύ στα θέατρα, το ποσοστό είναι εντυπωσιακό.

ΑΧ: Πιστεύετε ότι σήμερα η επιθεώρηση και η κωμωδία έχει το ήθος και την αξία που είχε κάποτε;

Π: Λυπάμαι γιατί εγώ αγαπούσα πολύ την επιθεώρηση. Η επιθεώρηση είχε μεγάλους άσσους, σπουδαίους ηθοποιούς οι οποίοι ήταν και οι δημιουργοί και έπαιρναν ένα κείμενο και το διέπλαθαν και το εμπλούτιζαν καταπληκτικά. Τα ονόματά τους είναι γνωστά, τους βλέπετε ακόμα στον κινηματογράφο, άλλους δεν τους βλέπετε γιατί δεν είχαν γυρίσει ταινίες όπως ο Μαυρέας κ.α. Σήμερα φοβάμαι ότι τα κείμενα είναι πολύ κατώτερα αλλά και οι ηθοποιοί και οι συγγραφείς στηρίζουν πολύ περισσότερο το γέλιο που ελπίζουν να αποσπάσουν με τις χυδαιολογίες και τις βωμολοχίες. Αυτό αποτελεί μια κατάπτωση και μπορεί κανείς να πει ότι το ίδιο συμβαίνει και στη χοντρή κωμωδία που παίζεται συχνά. Γι’ αυτό παλιά είχαμε πολλούς θιάσους επιθεωρήσεων ενώ σήμερα είναι κάνα δυο τον χειμώνα.

ΑΧ: Αυτό ήθελα να πω, ότι η επιθεώρηση έχει ξεφτίσει. Επίσης ένα άλλο που είναι πολύ λυπηρό είναι ότι στα θέατρα δεν βλέπουμε τις κωμωδίες που βλέπαμε παλιά ή αν βλέπουμε κάποιες είναι από τους παλιούς συγγραφείς.

Π: Πολλοί απ’ τους νέους στηρίζουν το γέλιο, προσπαθούν να αποσπάσουν το γέλιο με τη βωμολοχία, τη χυδαιολογία και ο κόσμος κάποια στιγμή κουράζεται και βαριέται.

ΑΧ: Πιστεύω ότι η επιθεώρηση με την καθ’ αυτού έννοια της λέξης επιθεώρηση, πιστεύω ότι έχει μια μεγάλη προσφορά στην κοινωνία.

Π: Η επιθεώρηση όπως εγώ την γνώρισα στην εποχή της ακμής της, θα έλεγα ότι ήταν ένας σπουδαίος πολιτικός και πολιτιστικός παράγων διότι σατίριζε τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα πολύ εύστοχα και μέσα από το γέλιο έβγαζε το συμπέρασμα και την κριτική της και πράγματι ήταν πολύ σημαντική η προσφορά της και όπως ξέρετε οι παλαιότεροι κωμωδιογράφοι θεωρούσαν ότι είναι οι απόγονοι του Αριστοφάνη που σατίριζε τα πολιτικά πράγματα, και από πλευρά σάτιρας, δεν λεω υψηλής ποίησης, πιστεύω ότι είχαν δίκιο.

ΑΧ: Το επάγγελμα του ηθοποιού, πιστεύετε ότι είναι λειτούργημα; το βλέπουν έτσι οι ηθοποιοί;

Π: η ίδια η λέξη ηθοποιός, που σημαίνει ότι ποιεί το ήθος δηλ παρασταίνει επάνω στη σκηνή τα ήθη των ανθρώπων και διδάσκει τους ανθρώπους, ο ίδιος ο Αριστοφάνης με το στόμα του Ευριπίδη λεει στους ”Βατράχους” ότι ” κάνοντας πολίτες ποιητές, κάνοντας πολίτες καλύτερους μέσα στην πόλη, γι’ αυτό πρέπει να τους θαυμάζουμε ” λεει. Όταν ένας ηθοποιός είναι άξιος της αποστολής τους, σέβεται την αποστολή του, σέβεται το κοινό, βεβαίως είναι ένας παράγοντας πολιτιστικός πολύ σημαντικός όπως είναι ο θεατρικός συγγραφέας, ο θεατρικός δημιουργός κ.λ.π

ΑΧ: Σήμερα πιστεύετε ότι υπάρχει σεβασμός από τους νέους ηθοποιούς όπως υπήρχε απ’ τους παλιούς;

Π: Δεν θα ήθελα να τους βάλουμε στο ίδιο σακί όλους. Και στο παλιό θέατρο υπήρχαν μεγάλοι, μικροί, καλοί και κακοί όπως υπάρχουν σήμερα και το βλέπετε άλλωστε και στο ελληνικό θέατρο όπως έχει διαμορφωθεί. Υπάρχου θέατρα και ηθοποιοί που προσφέρουν πάρα πολλά, που προσφέρουν σπουδαία και σοβαρή δουλειά. Θα δείτε ότι στο ελληνικό θέατρο κάθε χρόνο παίζονται τα πάντα από αρχαία τραγωδία μέχρι σύγχρονο ελληνικό και ξένο έργο. Ο πλούτος του ρεπερτορίου των ελληνικών θεάτρων είναι πολύ μεγαλύτερος του ρεπερτορίου των ξένων θεάτρων και μιλάω για θεατροπρωτεύουσες όπως είναι το Παρίσι, το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη. Πολλά περισσότερα έργα μπορεί να δει κανείς, μεγάλα και μικρά, παλιά και καινούργια, πολύ μοντέρνα ή κλασσικά απ’ ότι μπορεί να δει στο Λονδίνο. Οι παραστάσεις οι δικές μας δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα απ’ τις ξένες παραστάσεις παρά των πλούτο των τεχνικών μέσων. Στις έξω πρωτεύουσες έχουν τεράστια τεχνικά και οικονομικά μέσα και κάνουν στη σκηνή εκπληκτικά πράγματα, ταχυδακτυλουργικά πολλές φορές, θεάματα με 100 ηθοποιούς, με μηχανήματα, αυτά δεν τα έχουμε εμείς ή δεν τα έχουμε τόσο πολύ γιατί και τώρα τα θέατρά μας είναι πολύ καλά εξοπλισμένα αλλά και πέρα απ’ αυτό οι παραστάσεις οι δικές μας σε ποιότητα, σε φαντασία και σε καλλιτεχνική απόδοση δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν. Πολλές φορές εγώ έχω φύγει και στη μέση σε παραστάσεις ξένων είτε γιατί βαρέθηκα, είτε γιατί το έργο δεν ήταν καλό.

ΑΧ: Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι η προσφορά του θεάτρου στην κοινωνία και αν πιστεύετε ότι το θέατρο προσφέρει πνευματικά κοινωνικό έργο και πως πιστεύετε ότι το προσφέρει;

Π: Μα νομίζω ότι το είπαμε και επικαλέστηκα και τον Αριστοφάνη, όταν μιλάει εκείνος εμείς τι να πούμε; και το λέει την ώρα που σατίριζε τον ίδιο τον Ευριπίδη αλλά στο στόμα του Ευριπίδη βάζει αυτή τη φράση και αυτό είναι σημαντικό. Ενώ τον σατίριζε, βάζει τον Ευριπίδη να λέει ότι πρέπει να θαυμάζουμε τους δραματουργούς επειδή προσφέρουν τέτοιο σημαντικό κοινωνικό και πολιτικό έργο.

ΑΧ: Θα θέλαμε να μας κάνετε μια σύγκριση για το πώς ήταν τα χρόνια τα δικά σας για τον σκηνοθέτη, τον ηθοποιό, τον δημοσιογράφο και πως είναι για τους σημερινούς.

Π: Από τη μια πλευρά ήταν πολύ πιο δύσκολο γιατί δεν υπήρχαν τα οικονομικά μέσα ούτε στις εφημερίδες, ούτε στα θέατρα. Οι ηθοποιοί αμείβονταν λίγο, οι μεγάλοι ηθοποιοί έπαιρναν λίγα χρήματα και απ’ αυτή την άποψη σήμερα είναι καλύτερα τα πράγματα και μιλάω για ηθοποιούς με όλη την σημασία της λέξης. Σκηνοθέτες και τότε υπήρχαν καλοί και σήμερα υπάρχουν και σκηνοθέτες που άφησαν εποχή και έγιναν δάσκαλοι του θεάτρου όπως ο Κούν, ο Ροντήρης και πολύ άλλοι. Και σήμερα υπάρχουν σκηνοθέτες και παλιότεροι αλλά και νεότεροι και νεότατοι που έχοντας διδαχθεί πολλά και απ’ τους Έλληνες δασκάλους και απ΄τους ξένους μπορούν να προσφέρουν ένα σημαντικό έργο. Μπορούμε να πούμε ότι η φράση ”τον παλιό καλό καιρό” ισχύει ως ένα σημείο. Ο παλιός καλός καιρός είχε κάποια προτερήματα, κάποια ελαττώματα και τα ίδια είναι και σήμερα. Βεβαίως υπάρχει μια εισβολή φτήνιας σε πολλά πράγματα και πολύ περισσότερο στη ζωή μας παρά στο θέατρο και αυτά είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Όταν πάσχει το όλο δεν μπορεί να μην πάσχει και το μέρος αλλά η καλλιτεχνική δημιουργία και δεν μιλάω μόνο για το θέατρο, η λογοτεχνία, η ποίηση, έχουμε λαμπρούς ποιητές, συγγραφείς κ.λ.π. Αναφέρατε τη δημοσιογραφία, και εκεί η διαφορές είναι πολύ μεγάλες γιατί τον παλιό καιρό οι εφημερίδες ήταν μικρές, διευθύνονταν από ανθρώπους του επαγγέλματος, δημοσιογράφους, που η πρώτη τους έννοια ήταν η ακρίβεια της είδησης και τα σωστά ελληνικά και σήμερα δυστυχώς με τις 160 σελίδες των εφημερίδων έχει παραμεληθεί και το ένα και το άλλο. Ο εντυπωσιασμός είναι το κύριο μέλημα απ’ τους εκδότες των εφημερίδων και δεν είναι και επαγγελματίες αλλά επιχειρηματίες όπως και στην τηλεόραση άλλωστε και αυτό που εμένα με πονάει πολύ όταν βλέπω ή όταν ακούω είναι η κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας γιατί έχω μια πολύ μεγάλη έννοια και αδυναμία και πολλές φορές ανατριχιάζω όταν ακούω πράγματα τερατώδη.

ΑΧ: Αυτό στεναχωρεί όλους τους πνευματικούς ανθρώπους.

Π: Και πρέπει τον καθένα να στεναχωρεί, αμελήσαμε πολλές φορές, σαν να μισούμε την γλώσσα μας και αυτό είναι το μεγαλύτερο κακό που κάνουμε στον τόπο μας. Η γλώσσα μας έχει αναφερθεί πολλές φορές, η γλώσσα μας είναι το σπίτι μας και εμείς γκρεμίζουμε το σπίτι μας και δεν ξέρουμε τι αφήνουμε και το κάνουμε χωματερή και από γλωσσική άποψη και από άποψη ήθους.

ΑΧ: Όλοι εσείς οι άνθρωποι του πνεύματος και του πολιτισμού δεν έχετε αντιδράσει;

Π: Αντιδρούμε, φωνάζουμε, γράφουμε αλλά για μια ακόμα φορά θα θυμηθώ τον Αριστοτέλη, ότι το κακό νόμισμα διώχνει το καλό, υπάρχει αυτή η μανία του κέρδους, πως θα έχουμε την καλύτερη πληροφορία, πως θα έχουμε την καλύτερη ακροαματικότητα, ποντάροντας στο χειρότερο και όχι στο καλύτερο και χρησιμοποιώντας το μέγιστο όργανο κάθε ανθρώπου που είναι η γλώσσα αδιαφορώντας για το πώς είναι.

ΑΧ: Να επιστέψουμε στο προηγούμενο που είπατε ότι οι εφημερίδες δεν διευθύνονται από ανθρώπους δημοσιογράφους. Επειδή υπάρχει μια κατακραυγή από ανθρώπους επαγγελματίες, όσον αφορά τους ανθρώπους της ελεύθερης τηλεόρασης και εννοώ της ιδιωτικής τηλεόρασης, κεραυνώνουν όλους τους ανθρώπους που λένε ότι οι τηλεόραση διευθύνεται από ανθρώπους που δεν είναι επαγγελματίες. Τι πιστεύετε ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να προσφέρουν κάποια πράγματα απ’ την τηλεόραση έστω και αν δεν την βλέπουν σαν βιοποριστική ή έστω αν δεν είναι δημοσιογράφοι ή επαγγελματίες δημοσιογράφοι .

Π: Δεν πρέπει να γενικεύουμε τα πράγματα. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και δεν είναι μόνο ελληνικό. Μιλάμε για τον τύπο, την τηλεόραση, τώρα τα ΜΜΕ έχουν γίνει μεγάλη δύναμη, δεν είναι πια οι εφημεριδούλες και κυρίως η τηλεόραση που έχει μεγάλη ακροαματικότητα και επομένως είναι πολλά συμφέροντα μέσα εκεί, στις διαφημίσεις και όλα τα άλλα. Σήμερα οι εφημερίδες που διευθύνονται από επαγγελματίες είναι κάνα δυο, και όλες οι άλλες διευθύνονται από επιχειρηματίες. Έχει βέβαια ειπωθεί ότι ο τύπος είναι η 4η μορφή εξουσίας και πραγματικά τα ΜΜΕ είναι μεγάλη εξουσία. Αλλά από πλευράς του τύπου θα ήθελα να πω ότι πολλοί και κυρίως πολιτικοί ρίχνουν όλες τις κατάρες στον τύπο , αλλά και ο τύπος καθρεφτίζει αυτούς, αν δεν υπήρχαν αυτές οι διασυνδέσεις μεταξύ των μεν και τον δε δεν θα παρουσιαζόταν αυτό το φαινόμενο. Ο τύπος εκμεταλλεύεται τις μικροδοξίες και τις ματαιοδοξίες των πολιτικών και τις διάφορες ταχυδακτυλουργίες και εκείνοι εκμεταλλεύονται τον τύπο για να προβάλλουν.

ΑΧ: Πιστεύω ότι εδώ υπάρχει ένα κακό, ότι κατακεραυνώνουν τον τύπο όταν θίγει τους ίδιους και όταν θίγει τον αντίπαλο..

Π: είναι πολύ ευτυχείς, το έχουμε δει χιλιάδες φορές. Εάν μια εφημερίδα ή μια τηλεόραση πει μπράβο στον κύριο τάδε τότε είναι λαμπρή, όταν πει όμως για στάσου εδώ έχει γίνει αυτί κι αυτό τότε είναι αμέσως κίτρινος τύπος. Είναι πολύ εύκολα όλα αυτά να γίνονται και είναι πολύ δύσκολο να αναχαιτιστούν γιατί κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί βεβαίως λογοκρισία που γνωρίσαμε εμείς σε τόσες μορφές, κατοχές, δικτατορία κ.λ.π. Η μόνη αναχαίτιση μπορεί να προέρχεται απ’ τον ίδιο τον κόσμο, απ’ το ίδιο το κοινό, το οποίο μπορεί να αρνηθεί, να απορρίψει αυτές τις χυδαιότητες και αυτές τις κομπίνες.

ΑΧ: Θα ήθελα να μας πείτε σαν κριτικός του θεάτρου και του κινηματογράφου τι προσφέρει η κριτική στον κόσμο αλλά και στον ηθοποιό. Πόσο επηρεάζει το κοινό οι κριτικές αλλά και πως αντιδρούν οι καλλιτέχνες εάν δεν γίνεται καλή κριτική σ’ αυτούς.

Π: μια άλλη παλιά ιστορία, γιατί η κριτική όταν είναι σωστή, δεν λέω αντικειμενική γιατί η αντικειμενική κριτική είναι κάτι το ανέφικτο, δεν μπορεί κανείς να αποβάλλει τον εαυτό του, τα γούστα του, την ιδιοσυγκρασία του όταν κρίνει έναν άλλο. Η κριτική όπως και κάθε γραπτό είναι και αυτή μια έκφραση του εαυτού μας, επομένως απόλυτα αντικειμενική κριτική δεν μπορεί να υπάρξει, άρα όταν είναι σωστή, με σωστά κριτήρια βεβαίως και μπορεί να βοηθήσει, και στο θέατρο, και τον συγγραφέα και τον ηθοποιό και αυτόν τον ρόλο είχε παίξει από την εποχή του Αριστοτέλη μέχρι σήμερα. Όταν βέβαια είναι μεροληπτική και άδικη βεβαίως δεν μπορεί να βοηθήσει καθόλου και γι’ αυτό βλέπετε κάποιες φορές οι κριτικοί χάνουν την αξιοπιστία τους για να τους διαβάζει ο κόσμος και όπως είναι φυσικό όταν κατηγορούν κάποιον δυσφορεί, οργίζεται, παει στα δικαστήρια κ.λ.π.

ΑΧ: Εσείς είστε ένας άνθρωπος του τύπου και είπατε πρίν ότι υπήρχε λογοκρισία κ.λ.π. Το φαινόμενο που μπορεί να υπάρχει σήμερα ότι κάποιοι άνθρωποι γράφουν εναντίον κάποιων επωνύμων, πολιτικών, χωρίς να έχουν κάποια κριτήρια, κάποια στοιχεία. Αυτό όμως αν παει στο δικαστήριο θεωρείτε ότι καταρρακώνεται η ελευθερία. Εσείς το βλέπετε σωστό απ’ την άλλη πλευρά;

Π: όχι, υπάρχουν νόμοι οι οποίοι απαγορεύουν την εξύβριση και την συκοφαντική δυσφήμιση. Αν εγώ γράψω για σας πράγματα συκοφαντικά έχετε κάθε δικαίωμα και υποχρέωση να με πάτε στο δικαστήριο. Όλη μου τη ζωή, είτε στον ένα τομέα, είτε στον άλλο, ασκώ μια κριτική και δεν βρέθηκε ποτέ κανείς να με πάει στο δικαστήριο. Ελάχιστες φορές βρέθηκαν να με αντικρούσουν αλλά είχαμε διάλογο. Για μένα είναι απόλυτα καταδικαστέα η μέθοδος που δυστυχώς είναι απλωμένη, να μιλάνε και να γράφουν για την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων και ασφαλώς πρέπει να τιμωρείται αυτό όπως συμβαίνει και έξω με τεράστιες αποζημιώσεις. Διότι δεν έχει κανείς το δικαίωμα να μπει στη ζωή μου, βεβαίως όταν κάνω μια αξιόποινη ή μια άδική πράξη αλλά θα την αποδείξεις. Και για μένα έχουν πει, και για μένα έχουν γράψει, όχι για την ιδιωτική μου ζωή, αλλά γράφοντας για ένα θέμα είπαν ότι έχω διασυνδέσεις με κύκλους και ότι θέλω να χτυπήσω την κυβέρνηση και κάτι τέτοια. Τους πήγα αμέσως στο πειθαρχικό συμβούλιο. Αυτό είναι απόλυτα καταδικαστέο, η σκανδαλοθηρία την οποία εγώ την έχω ονομάσει βοθρογραφία, μεταβάλλουν τις εφημερίδες σε βόθρους, λένε του κόσμου τα παραμύθια ή πράγματα που δεν έχουν καμία σχέση με τη δημοσιογραφία.

ΑΧ: Τι θεατρική παιδεία πιστεύετε ότι έχουμε σήμερα;

Π: Υπάρχουν πολλές θεατρικές σχολές, ορισμένες είναι πολύ καλές και προσφέρουν καλή εκπαίδευση στα παιδιά που ορέγονται να μπουν στο θέατρο όπως υπάρχουν και τμήματα θεατρικών σπουδών στα πανεπιστήμια. Εκεί υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα κυρίως στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του πανεπιστημίου Αθηνών που διδάσκω, γιατί ναι μεν έχουν δημιουργηθεί τα τμήματα αλλά δεν έχει προβλεφθεί που θα απασχοληθούν αυτά τα παιδιά όταν τελειώσουν. Πιστεύω ότι και στα σχολεία θα έπρεπε να υπάρχει και ένα μάθημα θεατρικής παιδείας, θεατρικής ενημέρωσης και πολύ θα προσφέρει και στα παιδιά, και μπορεί να είναι και ψυχαγωγικό γιατί μπορεί να συνδέεται και με παραστάσεις και όχι να υπάρχει αυτό το πρόβλημα για τα παιδιά που τελειώνουν τα οποία σκοτώνονται για 5 χρόνια στο πανεπιστήμιο και στο πανεπιστήμιο της Αθήνας είναι πάρα πολύ καλά παιδιά, πολύ καλό υλικό, καλλιεργημένα, εκφράζονται πολύ καλά και όταν τελειώνουν το πανεπιστήμιο δεν ξέρουν τι να κάνουν

ΑΧ: Αυτό συμβαίνει παντού

Π: Ναι αλλά οι άλλοι ελπίζουν ότι θα μπουν στην επετηρίδα ενώ οι δικοί μας δεν ελπίζουν γιατί δεν μπαίνουν σε καμία επετηρίδα.

ΑΧ: Δεν μπορούν όμως να βοηθηθούν από κάποια θέατρα;

Π: Πόσα θέατρα είναι στην Αθήνα που έχουν την δυνατότητα, ένα-δυο κρατικά θέατρα, τα ιδιωτικά θέατρα δεν έχουν την δυνατότητα να προσλάβουν κάποιον μόνο και μόνο επειδή εισηγείται δραματολόγιο, είναι δραματικό το θέμα και δεν έχει αντιμετωπιστεί.

ΑΧ: Εσείς τι λέτε ότι πρέπει να γίνει;

Π: Από πλευράς παιδείας των ηθοποιών επειδή οι σχολές είναι τώρα πιο ελεύθερες θα έπρεπε να είναι πιο αυστηρά τα κριτήρια για την ίδρυση δραματικών σχολών. Από κει και πέρα όταν τελειώνουν τα παιδιά το πραγματικό κριτήριο είναι το σανίδι. Έχουμε δει αριστούχους που δεν κάνουν τίποτα και άλλοι που δεν ήταν αριστούχοι έχουν γίνει πρωταγωνιστές και δίκαια έγιναν. Η Λαμπέτη όταν έδωσε εξετάσεις να μπει στο Εθνικό απορρίφθηκε και την πήρε η Κοτοπούλη και την έκανε ότι έγινε. Θέλω να πω ότι το σανίδι είναι το μόνο, σε δέχεται ή δεν σε δέχεται και να πω και μια έκφραση που λέμε στο θέατρο ” σε ξερνάει το σανίδι όταν δεν έχεις διπλωματικό ταλέντο ή διπλωματική προσωπικότητα για να ζήσεις εκεί πάνω”.

ΑΧ: Δεν υπάρχει περίπτωση να επιπλεύσει κάποιος που δεν έχει ταλέντο;

Π: Στο μάκρος του χρόνου όχι. Μπορεί να έχει μικρότερο ή μεγαλύτερο ταλέντο, μπορεί να γίνει πρωταγωνιστής ή δευτεραγωνιστής αλλά οι άξιοι θα επιπλεύσουν.

ΑΧ: Επίσης μπορεί να τύχει σε κάποιους ηθοποιούς να έχουν πέραση στον κόσμο μεγάλη και να βγούν κάποιοι και να τους κατηγορούν ότι δεν προσφέρουν. Αυτό επηρεάζει το κοινό ή όταν θα έρθει η κατάλληλη στιγμή θα πει από μόνο του χωρίς να επηρεαστεί αν αυτός είναι καλός ή όχι.

Π: Πολλοί αποκτούν μια πρόσκαιρη φήμη και μετά από κάποιο διάστημα σβήνει και εξαφανίζεται. Εκείνοι που πραγματικά έχουν τις δυνατότητες, την αξία, το ταλέντο, την προσωπικότητα και το πραγματικό πάθος γι’ αυτή τη δουλειά αυτό επιζούν.

ΑΧ: Αυτό πιστεύω ότι σβήνει μόνο του, όχι ότι βγήκαν κάποιοι και κατηγόρησαν.

Π: ότι και να πει ο ένας ή ο άλλος, είτε είναι συνάδελφος ή κριτικός ή οτιδήποτε, όταν το κοινό τον αποδεχτεί θα τον κρατήσει. Όταν δεν τον δεχτεί ή θα μείνει εκεί που είναι ή θα φύγει.

ΑΧ: Το κοινό έχει τα δικά του κριτήρια και όχι των άλλων.

Π: Φυσικά και όσο πιο καλλιεργημένο είναι το κοινό τόσο πιο δύσκολα επηρεάζεται.

ΑΧ: Στο γενικό πλάνο υπάρχουν άνθρωποι με πάθος για προσφορά στο ελληνικό θέατρο;

Π: Δεν μου αρέσουν οι στατιστικές αλλά μπορώ να σας πω ότι υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που με θυσίες οικονομικές, με μόχθο πολύ, καταφέρνουν και στήνουν δουλειές αξιόλογες και έχουν αυτό το πάθος που λετε για να δώσουν ότι μπορεί ο καθένας, αυτό το περίσσευμα και ακόμα και το στέρεμα της ψυχής τους γι’ αυτό.

ΑΧ: Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες του θεάτρου;

Π: Δεν είμαι ειδικός στη μαγειρική, αλλά αν ρωτήσετε κάποιον που ξέρει τι χρειάζεται για να γίνει το τάδε φαγητό, Δεν θα ρωτήσετε πιο υλικό είναι σπουδαιότερο γιατί όλα είναι χρήσιμα, αν λείψει το ένα δεν μπορεί να γίνει το φαγητό. Στο θέατρο ο συγγραφέας είναι η αρχή. ο ηθοποιός θα τον εκφράσει, ο σκηνοθέτης που θα τον ενορχηστρώσει, έως και τον τελευταίο μηχανικό, εκείνον που ρυθμίζει τα φώτα, εκείνον που μετακινεί τα σκηνικά, όλοι είναι απαραίτητοι. Είναι μια δουλειά συνολική που κάτι ή κάποιος να την κάνει στραβά κουτσαίνει. Αν ο φωτιστής είναι αφηρημένος ή ασυνείδητος και δεν ρίξει το φως όταν πρέπει ή την ώρα που πρέπει το αποτέλεσμα που θα έχουν κάνει δυο μήνες πρόβα για να το παρουσιάσουν θα είναι κακό. Όλα παίζουν ρόλο. Θυμάμαι τον Κούν που πραγματικά είχε πολύ δίκιο όταν έβαζε τους μαθητές και έκαναν και τις πιο χαμαλίστικες δουλειές για να δουν τι είναι αυτό που λέγεται θέατρο, πως στήνεται μια παράσταση, πως αυτό το άδειο σανίδι γίνεται χώρος κατοικήσιμος, πως πάνω σ’ αυτό το άδειο σανίδι κάποιοι άνθρωποι που δεν έχουν καμιά σχέση με τους ανθρώπους του Αισχύλου, ξαφνικά γίνονται άνθρωποι του Αισχύλου και λένε αυτά που έχει γράψει με τον τρόπο που τα λένε.

ΑΧ: Θα θέλαμε την άποψή σας για τα Κρατικά θέατρα, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ, το Εθνικό και την Επίδαυρο και την προσφορά τους στον ελληνικό πολιτισμό.

Π: Βρίσκομαι σε αδυναμία να σας απαντήσω διότι στην Επίδαυρο έχω να παω χρόνια, στο Εθνικό έχω παει πολύ λίγο.. Εκεί υπάρχει το φαινόμενο που δεν είναι αποκλειστικότητα μόνο των θεάτρων αλλά και όλων των δημόσιων υπηρεσιών και των ΔΕΚΟ, μεγάλη σπατάλη χρημάτων με πενιχρό αποτέλεσμα γιατί ένα μεγάλο ποσό των χρημάτων χάνεται στα λειτουργικά έξοδα και σε προσωπικό το οποίο πολλές φορές δεν είναι το κατάλληλο. Αυτή είναι μια συνεχή κρίση στα κρατικά θέατρα. Προσλήψεις με πολιτικά και κομματικά κριτήρια, προσλήψεις με φιλικά κριτήρια και ότι άλλο θέλετε και κυρίως αυτός ο υπερπληθωρισμός προσωπικού που καταβροχθίζει τα χρήματα που έπρεπε να δοθούν για ένα ικανοποιητικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα

ΑΧ: Εσείς πιστεύετε στην ιδιωτικοποίηση αυτών των θεάτρων;

Π: Τα κρατικά θέατρα δεν πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν. Ένα ιδιωτικό θέατρο παίρνει αυτούς που χρειάζεται και αυτούς που δεν χρειάζεται Στα κρατικά θέατρα υπάρχουν δεκάδες άνθρωποι που δεν είναι πραγματικά χρήσιμοι και γι’ αυτό δεν έχουν την δυνατότητα να παρουσιάσουν αποτελέσματα που οι ιδιωτικοί θίασοι τα παρουσιάζουν περισσότερο.

ΑΧ: ποια πιστεύετε ότι είναι τα μηνύματα που πρέπει να περνάνε οι συγγραφείς στον κόσμο;

Π: Ο κάθε συγγραφέας προσφέρει το δικό του μήνυμα όταν έχει κάτι να πει. Και το μήνυμα ζει ή δεν ζει, ανάλογα πως θα το δεχτεί το κοινό. Γι μένα δεν είναι καθόλου αποδεκτό να προσφέρεις μηνύματα μίσους, ρατσισμού, εθελοβουλίας.

ΑΧ: Υπάρχουν σήμερα ηθοποιοί του θεάτρου όπως η Λαμπέτη, ο Κατράκης, η Παξινού.

Π: Σε κάθε εποχή υπάρχουν μεγαλύτεροι ή μικρότεροι, μην τα βλέπουμε μόνο εκ των υστέρων τα πράγματα για εκείνους, και στην εποχή τους εκείνοι πολεμήθηκαν και κατηγορήθηκαν από πολλούς, μετά αναγνωρίστηκαν ως μεγάλοι και τρανοί. Ο μόνος κριτής είναι ο χρόνος.

ΑΧ: Εσείς σαν ένας πνευματικός άνθρωπος, θέλουμε να μας πείτε, όταν λέμε πνευματική κίνηση, πνευματική ζωή τι εννοούμε και πως λειτουργεί αυτή;

Π: Είναι άλλο η πνευματική δημιουργία και άλλο η πνευματική ζωή διότι πολύ συχνά αποκαλούμε πνευματική ζωή την κίνηση όχι των ιδεών αλλά την κίνηση εντύπων, συγγραμμάτων ή καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που είναι περισσότερο επιφανειακή παρά ουσιαστική. Αλλά ο πνευματικός πολιτισμός που στηρίζεται στην πνευματική, στην καλλιτεχνική δημιουργία είναι όπως πιστεύω το στήριγμα, το πνευματικό και ψυχικό στήριγμα ενός τόπου. Αν θυμηθούμε την αρχαία Ελλάδα, θυμηθούμε τα κράτη της εποχής εκείνης, τις πόλεις-κράτη, οι δυο δυνάμεις της εποχής εκείνης ήταν η Αθήνα και η Σπάρτη. Τι έμεινε απ’ τη Σπάρτη; η μνήμη μαχητών πολεμιστών. Τι έμεινε απ’ την Αθήνα; ο πολιτισμός της, η φιλοσοφία, η επιστήμη, η τέχνη της. Ότι μένει, ότι αφήνει μια χώρα, κάθε τόπος και κάθε λαός είναι ο πολιτισμός. Δεν υπάρχει λαός που να μην έχει κάποιον πολιτισμό, το μέγεθος του πολιτισμού είναι αυτό που χαρακτηρίζει κάθε λαό και αφήνει την σφραγίδα του στην ιστορία.

ΑΧ: Υπάρχει διαχωρισμός της πνευματικής κίνησης στην Αθήνα και στην επαρχία;

Π: Δεν ξέρω γιατί δεν γνωρίζω αρκετά αυτά της επαρχίας γιατί όλοι έχουμε συγκεντρώσει την προσοχή μας και τα φώτα μας στο κλεινόν άστυ και αγνοούμε τι γίνεται στην επαρχία.

ΑΧ: Είστε συγγραφέας κάποιων βιβλίων, γύρω στα 9 ίσως και περισσότερα Πρόσωπα του νεότερου δράματος, Προσωπεία, Δυναστεία και δυνάστες, Μέγιστο μάθημα τέχνης, Της σκηνής και της τέχνης, και πολλά άλλα. Πείτε μας λίγο γι’ αυτά.

Π: Πολλά απ’ αυτά έχουν πολιτικό περιεχόμενο, πολιτικά θέματα, πολιτικά προβλήματα του τόπου, άλλα έχουν περιεχόμενο μικρές μελέτες για συγγραφείς, δραματουργούς και άλλα έχουν περιεχόμενο για το θέατρο και την τέχνη γενικότερα. Ένα βιβλίο έχει τον τίτλο ” Έρως ελευθερίας και δημοκρατίας” και εκεί έχω συγκεντρώσει αποσπάσματα από αρχαίους Έλληνες, Λατίνους και Ανατολικούς λαούς σχετικά με το θέμα της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

ΑΧ: Πόσο ο Έλληνας διαβάζει βιβλία;

Π: Λιγότερο απ’ ότι οι άλλοι. Και πάλι θα επικαλεστώ τι ίδιο, όταν ήμουν πολύ νέος στην Αθήνα υπήρχαν 5 εκδοτικοί οίκοι και σήμερα υπάρχουν πολλοί που βγάζουν πάρα πολλά βιβλία. Την εποχή τη δική μας ήταν πολύ δύσκολο να βρείς τα βιβλία που ήθελες, βγαίνανε πολύ λίγα και με μια επιλογή ενώ σήμερα βλέπεις σχεδόν τα πάντα. Υπάρχουν και καλές εκδόσεις στην Ελλάδα, σήμερα έχουν προοδεύσει οι γραφικές τέχνες και πράγματι όταν βλέπουν οι ξένοι κάποια βιβλία μένουν έκθαμβοι.

ΑΧ: Ποιες συμβουλές δίνεται στους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με το θέατρο και τη δημοσιογραφία;

Π: Θα ήταν να μάθουν πολύ καλά ελληνικά, να μάθουν να μιλάνε και να γράφουν σωστά, να αγαπάνε αυτό το τεράστιο όργανο που λέγεται8 δουλειά και θα τους το ανταποδώσει.