Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Μία από τις κορυφαίες αρχαιολογικές αποκαλύψεις έγινε στην Σαντορίνη το 1967. Όταν στο νησί που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Θήρα, η αρχαιολογική σκαπάνη προχώρησε σε μία θεαματική αποκάλυψη, φέρνοντας στην επιφάνεια μία θαμμένη πόλη μεγαλύτερη ακόμα και από την Πομπηία.
Ακόμα δεν έχουν βρεθεί στοιχεία που να υποδεικνύουν πιθανές ονομασίες της πόλης κατά την απώτατη αρχαιότητα γι αυτό και οι αρχαιολόγοι την ονομάζουν ακρωτήρι δανειζόμενοι αυτή την ονομασία από το όνομα ενός γειτονικού χωριού. Εκεί βρίσκονται θαμμένα κάτω από έναν τεράστιο όγκο ηφαιστειακών υλικών.
Μνημεία ενός εξαιρετικά προηγμένου πολιτισμού που χάθηκε πριν από 36 αιώνες.
Χαρακτηριστικό της αναπτυγμένης αισθητικής ότι οι τοίχοι των σπιτιών ήταν διακοσμημένοι με εκπληκτικές τοιχογραφίες δείγματα μίας μοναδικής μορφής τέχνης και δημιουργικότητας ασύγκριτη με άλλες μορφές τέχνης που εμφανίστηκαν σε διάφορες γωνιές του πλανήτη εκείνη την περίοδο. Οι πρόσφατες ανασκαφές μάλιστα αποδεικνύουν πως οι υπέροχοι αυτοί διάκοσμοι και ευρύτερα η υψηλή τέχνη δεν περιοριζόταν μόνο στις ανώτερες τάξεις αλλά ήταν πολύ διαδεδομένη σε ευρύτερα στρώματα. Ακόμα και ένα απλό μπάνιο πλησίαζε τα σημερινά δεδομένα αφού διέθετε σύστημα εσωτερικής αποχέτευσης. Γεγονός που αποδεικνύει έναν πολύ προηγμένο τεχνολογικό πολιτισμό που διαχεόταν στις κοινωνίες.
Αναμφίβολα λοιπόν ο κυκλαδικός πολιτισμός υπήρξε ο πιο θαυμαστός πολιτισμός της εποχής του χαλκού και σαφώς πολύ πιο προηγμένος τεχνολογικά απ όσο μέχρι πρόσφατα πιστεύαμε.
Άλλωστε οι εικόνες με λιοντάρια, πιθήκους και αντιλόπες μαρτυρούν τα διαφορετικά κλιματολογικά χαρακτηριστικά και την διαφορετική πανίδα του ελληνικού χώρου εκείνη την μακρινή εποχή αλλά και βαθιά γνώση για μακρινές χώρες.
Είναι προφανές πως η αρχαία Θήρα ήταν το πιο σημαντικό εμπορικό κέντρο της Μεσογείου.
Τα μακρινά θαλάσσια ταξίδια μαρτυρούν άριστη γνώση της τέχνης ναυσιπλοΐας, της γεωγραφίας και της αστρονομίας.
Η Θήρα τα γειτονικά νησιά των Κυκλάδων και η γειτονική Κρήτη των Μινωιτών αθροιστικά αποτελούσαν την πρώτη μεγάλη θαλάσσια-ναυτική δύναμη, παρότι το πλέγμα που όριζε την πολιτική τους σχέση παραμένει ακόμα άγνωστο.
Στο θαλάσσιο σταυροδρόμι τριών ηπείρων ο Κυκλαδικός πολιτισμός ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του και οι γεωλογικές μελέτες υπολογίζουν πως έκλεισε το ιστορικό του κύκλο κοντά στο 1650 π.Χ όταν μία τρομακτική ηφαιστειακή έκρηξη κατάστρεψε το νησί αλλά και την ευρύτερη περιοχή, διακόπτοντας για μια μακρά περίοδο την εξέλιξη του δυτικού κόσμου.
Επιστημονικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας υπήρξε η πιο ισχυρή ηφαιστειακή έκρηξη όλων των εποχών.
Περίπου δέκα φορές ισχυρότερη από την έκρηξη του Βεζούβιου που έθαψε την Πομπηία και 120 φορές ισχυρότερη από την έκρηξη του Ηφαιστείου της Αγίας Ελένης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκείνη η καταστροφική έκρηξη της Θήρας εκτίναξε 100 κυβικά χιλιόμετρα ηφαιστειακών υλικών στην ατμόσσφαιρα σχηματίζοντας μία πανύψηλη στήλη θανάτου, ίχνη της οποίας εντοπίστηκαν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Η βίαιη έκρηξη κατάστρεψε την πόλη που βρισκόταν η Θήρα και την έθαψε κάτω από ένα τεράστιο στρώμα ηφαιστειακής τέφρας.
Σε πλήρη αντιδιαστολή με τα μακρόβια ευρήματα της Πομπηίας μέχρι τώρα οι ανασκαφές δεν εντόπισαν απολιθωμένα σώματα. Γεγονός που αποδεικνύει ότι υπήρξε εκκένωση του νησιού πριν τις τελικές και πλέον καταστροφικές εκρήξεις.
Επομένως η ιστορική θεωρία αναδεικνύει ένα ακόμα δείγμα υψηλών δυνατοτήτων πρόβλεψης των φυσικών φαινομένων από έναν πολύ προηγμένο τεχνολογικό πολιτισμό.
Σε απόσταση περίπου 100 χιλιομέτρων νοτίως της σημερινής Σαντορίνης βρίσκεται η Κρήτη. Από εκεί και σε μία άλλη εμβληματική νησιωτική πόλη της εποχής η ανεξέλεγκτη και συνάμα καταστροφική μανία της φύσης πιθανώς να φάνταζε ως η συντέλεια του κόσμου όμως σίγουρα σφράγισε το τέλος του δικού τους πολιτισμού, του δικού τους κόσμου.
Καθώς για πολλές μέρες ισχυροί σεισμοί κλόνιζαν το έδαφος και συθέμελα ολόκληρη την πόλη ενώ ο ουρανός είχε σκοτεινιάσει από τα νέφη της ηφαιστειακής τέφρας και των αερίων που συνέχιζε να εκτοξεύει, το ηφαίστειο της Θήρας. Ενώ σε σύντομο χρονικό διάστημα η κατάρρευση του ίδιου του ηφαιστείου και οι συνεχόμενοι σεισμοί προκάλεσαν μία αλληλουχία παλιρροιακών κομμάτων, που πιθανώς να έφταναν ακόμα και τα είκοσι μέτρα και σάρωσαν τόσο τις ακτές όσο και την ενδοχώρα της μεγαλονήσου.
Έτσι καταστράφηκαν τα λιμάνια, οι υποδομές του διαμετακομιστικού εμπορίου, τα πλοία οι καλλιέργειες τα ονομαστά ανάκτορα της Κνωσού και της Φαιστού.
Μία θλιβερή εξέλιξη που οδήγησε στην κατάρρευση του θαυμαστού Μινωικού πολιτισμού. Ενώ σύντομα τα λείψανα του πέρασαν στα χέρια των Μυκηναίων που έσπευσαν να αξιοποιήσουν την ευκαιρία καταλαμβάνοντας το νησί, σχηματίζοντας σταδιακά μία νέα θαλάσσια-ναυτική αυτοκρατορία την λάμψη της οποίας παρατηρούμε στα ομηρικά έπη και στα σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία της Νοτίου Ελλάδας.
Η πολύπλευρη αξία της Κρήτης για τους Μυκηναίους είναι ολοφάνερη και στους στίχους της Ιλιάδας μέσω της εμβληματικής και συνάμα ηρωικής μορφής του βασιλιά Ιδομενέα.
Στις μέρες μας ότι απόμεινε από τους αξιοθαύμαστους και συνάμα στενά συνδεμένους κυκλαδικούς και μινωικούς πολιτισμούς βρίσκεται στα ανάκτορα της Κνωσού και της Φαιστού αλλά και όσα ευρήματα έρχονται στο φως κάτω από την ηφαιστειακή τέφρα. Ένας ολόκληρος πολιτισμός περιμένει να ανακαλυφθεί και συνάμα να αφήσει το πραγματικό του μεγαλείο ως αποτύπωμα στην ιστορία.
