Σαν σήμερα γεννήθηκε ο άνθρωπος που τόλμησε να γράψει σχεδόν τα πάντα
Είναι πολύ λίγοι οι άνθρωποι που σε αυτή τη χώρα τόλμησαν να ορθώσουν ανάστημα απέναντι στον παραλογισμό. Είναι ακόμη λιγότεροι εκείνοι που το έπραξαν κόντρα σε όλους και σε όλα, απλά και μόνο επειδή ήθελαν να δουν την αλήθεια να θριαμβεύει ξεπερνώντας κάθε μορφή συναισθηματισμού που μπορεί να μας κάνει να βλέπουμε τα πράγματα μέσα από το φάσμα που εμείς επιλέγουμε. Ένας από αυτούς ήταν ο Γιάννης Σκαρίμπας.
Αν και γεννημένος στη Φωκίδα, έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαλκίδα με την οποία συνδέθηκε άρρηκτα μιας και αυτήν αποθέωσε σε δεκάδες γραπτά του. Το 1910 πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα δημοσιεύοντας ποιήματα αλλά και πεζά σε έντυπα της περιοχής, με το ψευδώνυμο Κάλλις Εσπερινός. Χρόνια αργότερα, το 1929, ήταν η πρώτη φορά που δημοσίευσε με το πραγματικό του όνομα, κερδίζοντας μάλιστα το Α΄ βραβείο διηγήματος του περιοδικού “Ελληνικά Γράμματα”, για το πεζό του “Καπετάν Σουμερλής ο Στουραΐτης”.
Το βραβείο το έλαβε για «το πρωτότυπο ύφος του, την εκρηκτική του γλώσσα και τις πλούσιες εικόνες του που μοιάζουν με λαϊκές ζωγραφιές», σύμφωνα με το σκεπτικό του περιοδικού.
Το ύφος του γραψίματός του ήταν κατά γενική ομολογία… λίγο απ’όλα, χωρίς αυτό να έχει αρνητική σημασία. Οριακά σουρεαλιστής, έμπλεκε το πραγματικό με το φανταστικό, το κωμικό με το δραματικό και όλα αυτά μέσα από το πλέον άναρχο στυλ που εμφανίστηκε στα ελληνικά Γράμματα και δεν υπάκουε σε συγκεκριμένους κανόνες. Λάτρης του Καραγκιόζη και της λαϊκής τέχνης έγραψε χαρακτηριστικά: “Τούτος ο ξυπόλυτος έρχεται ντρίτα από τα μυστήρια: τα ορφικά, τα ελευσίνια, τα διονύσια, όπως ο άνθρωπος έρχεται ντρίτα από τη μόδα. Ντεμοντέ είναι μόνον οι νεκροί, ενώ και η καρδιά του Έθνους δεν χτυπάει στα νάιτ-κλαμπ ούτε στα σαλονειακά κουκουβαγεία της Αθήνας”.
Το έργο της ζωής του όμως, εκείνο που τον κατέταξε στους μεγάλους της ελληνικής λογοτεχνίας, ήταν το τρίτομο «Εικοσιένα και η αλήθεια» στο οποίο καταπιάστηκε με την Ελληνική Επανάσταση χωρίς συναισθηματισμούς. Το συγκεκριμένο βιβλίο εκδόθηκε το 1971, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, γεγονός που εύκολα μας ωθεί στο να συμπεράνουμε ότι δεν έτυχε και της καλύτερης αποδοχής από τους συνταγματάρχες. Και ενώ οι μελετητές του έργου συμφωνούν ότι στο «Εικοσιένα και η αλήθεια» δεν γίνεται ιστορική καταγραφή της επανάστασης, δεν μπορούν να μη σημειώσουν ότι ο Σκαρίμπας άνοιξε τον δρόμο στους ιστορικούς να ψάξουν σε ύδατα αχαρτογράφητα μέχρι τότε, για να ανακαλύψουν την αλήθεια.
Ανάμεσα στην τεράστια συλλογή με τα γραπτά του, ξεχωρίζουν και μάλιστα σε περίοπτη θέση, οι στίχοι του που μελοποιήθηκαν από συνθέτες με μεγάλο εκτόπισμα στην ελληνική μουσική, όπως ο Νικόλας ο Άσιμος (Ουλαλούμ), ο Διονύσης Τσακνής, ο Γιάννης Σπανός (Σπασμένο Καράβι κ.α.) και άλλοι.
Ο Γιάννης Σκαρίμπας έμεινε στην ιστορία για το εντυπωσιακό του έργο, τόσο σε έκταση όσο και σε ποικιλία, και σίγουρα για την εναντίωσή του στην πλειοψηφία των λογοτεχνικών κανόνων. Θεωρείται -και όχι άδικα- ένας από τους κύριους εκφραστές του σουρεαλισμού στην Ελλάδα, μαζί με τον Εμπειρίκο, ενώ υπήρξε και αρκετά προκλητικός για τα ήθη της εποχής.
Γεννήθηκε πριν από 131 χρόνια, για να αφήσει παρακαταθήκη στην αιωνιότητα το τεράστιο έργο του που τον κατέταξε στους μεγάλους της ελληνικής λογοτεχνίας. Έφυγε από τη ζωή στα 91 του, μια μέρα σαν σήμερα, έχοντας αποκτήσει 5 παιδιά και μια μεγάλη οικογένεια.
Νίκος Μπόβολος