O συγγραφέας Δημήτριος Μακρατζάκης μάς παραχωρεί μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου “Το σύμπαν, η ζωή και ο άνθρωπος. Η αστερόσκονη που γεννά ιδέες” από τις εκδόσεις Αγγελάκη.

ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΕΤΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ;

Απάντησις :   Το βιβλίο προέκυψε από την εσωτερική μου ανάγκη να μοιραστώ κάποιες σκέψεις που αφορούν την μία και ενιαία πορεία της ύπαρξης,από την πρώτη στιγμή που είμαστε σε θέση να γνωρίζομε. Σκέψεις που βασίζονται αποκλειστικά σε όσα μας έχει γνωρίσει η ραγδαία εξελισσόμενη επιστήμη και τεχνολογία. Στη μοναδική αυτή πορεία η αρχική ακτινοβολία έγινε ύλη,η ύλη οργανώθηκε σε άτομα και μόρια,τα ανόργανα μόρια έγιναν οργανικά και στη συνέχεια τη σκυτάλη πήρε η βιολογία με τα αναρίθμητα είδη που υπήρξαν,μέχρι την εμφάνιση του είδους που είναι φορέας του λόγου και της συνείδησης,του Homo sapiens. Οι σκέψεις αυτές  συνοδεύονται αναπόφευκτα από λογικές προεκτάσεις,ας πούμε από φιλοσοφικά σχόλια. Ο πυρήνας του βιβλίου είναι η περιγραφή αυτής της πορείας. 

   Θέλησα όμως στο βιβλίο αυτό να αναφερθώ και σε ειδικότερα θέματα,όπως η τόσο παρεξηγημένη και ουσιαστικά άγνωστη στους πολλούς θεωρία της εξέλιξης των ειδών μέσω της φυσικής  επιλογής, καθώς και η λειτουργία του βιολογικού φορέα του λόγου και της συνείδησης,του ανθρώπινου εγκεφάλου. Επόμενο ήταν να αναφερθώ με σύντομο και ελπίζω κατανοητό τρόπο και στην περιπέτεια του ανθρώπινου πολιτισμού με τα βασικά στάδιά του,και να προσθέσω την αγωνία μου για τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης που μας φιλοξενεί.

ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΕ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ; ΚΑΙ ΤΙ ΣΑΣ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΣΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΥΤΗΣ.

   Απάντησις : Οι γνώσεις για τα θέματα που αναλύονται στο βιβλίο δεν είναι δυνατό παρά να  βασίζονται σε ενεργό και συνεχή ερευνητική διάθεση. Η ερευνητική διαδικασία ξεκινά από τα μαθητικά χρόνια και ουδέποτε – ευτυχώς – περατούται. Γιατί η επιστήμη και η τεχνολογία καλπάζουν και προσθέτουν κάθε μέρα νέες γνώσεις και εφαρμογές. Ηδη βιώνομε την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής. 

   Στην πορεία της ύπαρξης που περιγράφεται στο βιβλίο τα πάντα είναι θαυμαστά. Και τα πάντα κινούνται και εξελίσσονται,γενιούνται και πεθαίνουν. Τα μόνα αναλλοίωτα είναι οι φυσικοί νόμοι και οι θεμελιώδεις δυνάμεις που ενυπάρχουν στο σύμπαν. 

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ;

   Απάντησις :Τα άστρα υπάρχουν ανεξάρτητα από το τι πιστεύω εγώ,η ο κάθε άνθρωπος. Και είναι πολύ συγκεκριμένα στάδια της εξέλιξης της ύλης που γεννιούνται,παράγουν μεσα στα θερμοπυρηνικά τους σπλάχνα όλα τα βαρύτερα απο το υδρογόνο άτομα από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι,καθώς και τεράστια ποσά ενέργειας,και τέλος πεθαίνουν αποδίδοντας τα πολύτιμα στοιχεία που δημιούργησαν στον μεσοαστρικό χώρο,για να ενσωματωθούν σε επόμενες γενιές άστρων. Σήμερα γνωρίζομε πως γεννιούνται,πως λειτουργούν και πως πεθαίνουν τα άστρα. Είναι εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε κάθε Γαλαξία,και μόλις πριν εκατό τόσα χρόνια δεν γνωρίζαμε γιατί λάμπουν,το δικό μας άστρο,τον Ηλιο μας,τον λατρεύαμε σαν θεό. 

   Όλα αυτά βέβαια δεν έχουν να κάνουν με την ρομαντική διάθεση που μας προκαλούν,ούτε με τις αστρολογικές ιδέες περί επηρρεασμού της τύχης των ανθρώπων που αποδίδονται στους αστερισμούς. 

ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΠΩΣ ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ “ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ” ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙ,Η ΑΣΤΡΟΣΚΟΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ ΣΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ;

   Απάντησις : Η φιλοσοφία στην αφετηρία της,στους προσωκρατικούς φιλοσόφους,περιείχε ήδη το σπέρμα της επιστήμης γιατί μπορούσε να κινηθεί άνετα στο περιωρισμένο τότε γνωστικό πεδίο. Στις χιλιετίες που πέρασαν από τότε και ιδιαίτερα τον τελευταίο αιώνα,το εξελισσόμενο ανθρώπινο πνεύμα μεσω της επιστήμης και της τεχνολογίας έδωσε έγκυρες απαντήσεις στα περισσότερα οντολογικά ερωτήματα της φιλοσοφίας,ερευνώντας σε βάθος επι μέρους ειδικούς τομείς,αγνοώντας όμως τις περισσότερες φορές το όλον.

   Σήμερα ο φιλοσοφικός στοχασμός ούτε μπορεί,ούτε προσπαθεί να παράξει νέα γνώση. Παράγει όμως συλλογιστική πάνω στην ήδη υπάρχουσα,και αντίθετα με την άποψη πολλών ότι έχει πεθάνει,εξακολουθεί να έχει ρόλο. Πρώτα-πρώτα ασχολείται με την κριτική θεώρηση των προ της επιστήμης,με την αξιωματική θεμελίωση της νομιμότητας την επιστημονικής μεθοδολογίας. Και έπειτα με την ανάλυση των μετά την επιστήμη,με τις βεβαιωμένες η πιθανολογούμενες συνέπειες από την εφαρμογή των επιστημονικών κατακτήσεων,έχοντας στο πεδίο της το νόημα της ανθρωπότητας  ως όλον. 

   Σήμερα μια επιστήμη που μεγαλουργεί,για να είναι χρήσιμη στον άνθρωπο χρειάζεται μια καθαρή φιλοσοφία. 

ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ:ΕΝΑ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΕΙ ΠΑΝΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ;

   Απάντησις : Μπορούμε να ορίσομε την ηθική,εν συντομία,ως ένα σύστημα λογικών αρχών και αξιών με βάση τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να κάνει τη διάκριση μεταξύ του καλού και του κακού,ρυθμίζοντας ανάλογα την συμπεριφορά του. Και βασίζεται η ηθική στη μεγάλη δύναμη του ανθρώπου,στην ελεύθερη βούληση με την αντίστοιχη ευθύνη που την συνοδεύει. Χωρίς ελευθερία η έννοια της ηθικής δεν έχει νόημα. Πρέπει να τονισθεί ότι αφού η ηθική  στηρίζεται στη λογική επεξεργασία των δεδομένων,και αφού τα πάσης φύσεως δεδομένα,κοινωνικά,πολιτικά,εργασιακά,διαπροσωπικά και όλα τα άλλα μεταβάλονται στο χώρο και στο χρόνο,τότε και η ηθική είναι σχετική και υφίσταται διαφοροποιήσεις σε διάφορες εποχές και σε διάφορους τόπους.

   Από το 1975 ο Αμερικανός βιολόγος Edward Wilson εισήγαγε την τεκμηριωμένη άποψη ότι είχε έρθει η ώρα να μπούν στο πεδίο της διερεύνησης της ηθικής και οι βιολογικές επιστήμες. Αφού ο άνθρωπος,όπως κάθε έμβιος οργανισμός,έχει εξελιχτεί από την φυσική επιλογή,τότε η εξελικτική βιολογία υπάρχει στον πυρήνα των δομικών,  λειτουργικών και συμπεριφορικών του χαρακτηριστικών,χωρίς να εξαιρείται η φύση της ηθικής λειτουργίας. Γιατί απλούστατα η ηθική προϋποθέτει τη λογική,την ελευθερία της βούλησης και την κρίση,που είναι αναπόσπαστες πτυχές του εξελικτικά εμφανισθέντος  λόγου και της ανθρώπινης συνείδησης ανωτέρας τάξεως. 

   Στις μελέτες του ενσωμάτωσε ανθρώπινες συμπεριφορές,όπως τα ηθικά καθήκοντα και οι υποχρεώσεις μεταξύ των μελών των οικογενειών,η γονική φροντίδα στα παιδιά,η υποστήριξη των ομοίων και ο αλτρουϊσμός,σε σύγκριση με αντίστοιχες συμπεριφορές που υπάρχουν και στα ζώα,τα οποία ούτε λόγο έχουν ούτε πολιτισμό αναπτύσσουν. Όμως οι συμπεριφορές αυτές έχουν ευνοηθεί από τη φυσική επιλογή αφού αυξάνουν τις πιθανότητες επιβίωσης του κάθε είδους. Στις αρχικές ομάδες των πρωτευόντων και αργότερα των ανθρωπιδών που ανέπτυξαν συμπεριφορές που περιείχαν την αλληλεγγύη μεταξύ των μελών τους,ενισχύθηκε το συλλογικό δυναμικό με αποτέλεσμα σαφές εξελικτικό πλεονέκτημα. Τις απόψεις του Wilson υιοθέτησε και εμπλούτισε έκτοτε πλήθος ερευνητών.  

   Στον άνθρωπο βέβαια η ύπαρξη του λόγου έδωσε την δυνατότητα σύλληψης και εφαρμογής ατέλειωτων κανόνων συμπεριφοράς,βασιμένων στην δύναμη της έλλογης σκέψης που ωφελούσαν την ομάδα και περνούσαν από γενιά σε γενιά. 

   Η προσωπική μου άποψη είναι ότι η διαχρονικά διαμορφωμένη σχέση μεταξύ της ηθικής συμπεριφοράς και της βιολογικής εξέλιξης είναι πλέον επαρκώς τεκμηριωμένη. 

ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟΝ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΡΗ; ΠΩΣ ΤΟΠΟΘΕΤΕΙΣΤΕ Σ`ΑΥΤΑ ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ.

   Απάντησις : Είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι σήμερα καταστρέφουν και δηλητηριάζουν το σπίτι τους,τον πλανήτη στον οποίο εμφανίστηκε η ζωή και τους φιλοξενεί,εν ονόματι του κέρδους,της πλεονεξίας και της υπαρξιακής ανάγκης για επικράτηση και επιβολή. Και  ενώ γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν για να σταματήσουν την καταστροφή δεν το πράττουν,κυρίως λόγω της απληστίας που τους διακρίνει. Φαίνεται μάλιστα ότι έχουν μοιρολατρικά αποδεχτεί τον κίνδυνο εξάλειψης της ζωής στον πλανήτη,αφού σπουδαίοι επιστήμονες όπως ο Στίβεν Χώκινγκ υποστηρίζουν ότι πρέπει να βρούμε τρόπους να τον εγκαταλείψομε. Είναι βέβαιο ότι αν δεν αλλάξομε τακτική θα φθάσομε εκεί που πηγαίνομε.     

   Είναι γνωστό ότι οι συνθήκες έξω από την Γή είναι απόλυτα εχθρικές για τον άνθρωπο. Η σύγχρονη τεχνολογία και η βιολογία του ανθρώπου μπορούν να επιτρέψουν σήμερα την μικρής διάρκειας παραμονή στο εγγύς διάστημα,όπως στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS),η ενδεχομένως σε κάποια μικρή αποικία στο φυσικό μας δορυφόρο μελλοντικά. Δεν φαίνεται όμως παρά την ραγδαία εξέλιξη της επιστήμης ότι μπορεί να υπάρξει στο ορατό μέλλον η τεχνολογία που θα επιτρέψει καν την ασφαλή μετάβαση και επιστροφή του ανθρώπου στον Αρη,και πολύ περισσότερο την εγκατάστασή του εκεί,όπως κατηγορηματικά τόνισε και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) Γιόχαν Ντίτριχ Βέρνερ το 2018.

   Ακόμα όμως και αν κάτι τέτοιο ήταν εφικτό θα ήταν απείρως πιο δαπανηρό από τα μέτρα που απαιτείται να ληφθούν για την σωτηρία του ιδανικού για την ζωή – όπως την ξέρομε – πλανήτη,της Γής μας.

   Τα θέματα αυτά,όπως και οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο πλανήτης και οι αιτίες αυτών,αναλύονται διεξοδικά σε αντίστοιχο κεφάλαιο του βιβλίου.