Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Αναμφίβολα φιλοσοφικό ρεύμα του κινήματος του Διαφωτισμού ήταν συντηρητικό και είχε ως αφετηρία αλλά και κύριο εκφραστή του τον Μοντεσκιέ ( Charles de Secondat baron de Montesqieu 1688-1755). Στο εμβληματικό έργο του << Το πνεύμα των Νόμων>> (1748) εξετάζει τις μορφές και την φύση των διοικητικών συστημάτων-Δημοκρατίας, αριστοκρατίας, μοναρχίας αλλά και τις αντιστοιχίες που υπάρχουν ανάμεσα στα πολιτεύματα και τους νομούς.
Επικεντρώνει στις παραφθορές των πολιτευμάτων και καταλήγει στο συμπέρασμα πως αυτές οφείλονται σε εκτεταμένα φαινόμενα διαφθοράς των αρχών προσπαθώντας να τα αναλύσει.
Παράλληλα επιδιώκει να εντοπίσει τα βαθύτερα αίτια που επέβαλαν και τους όρους που διατήρησαν κάθε θεσμό και νόμο, προσπαθώντας να αποδείξει ότι αυτά τα αίτια που επέβαλαν και τους όρους που διατήρησαν κάθε θεσμό και νόμο, προσπαθώντας να αποδείξει ότι αυτά τα αίτια δεν είναι πάντα απολύτως ομοιογενή και ομοιόμορφα σε κάθε χώρα. Ο Μοντεσκιέ δεν αναζητά πλέον στην ιστορία την βούληση του Θεού. Τα θεολογικά κριτήρια και οι ισχυρές θρησκευτικές αναφορές στις οποίες θεμελίωναν την εξουσία τους οι μονάρχες αλλά και οι θρησκευτικοί άρχοντες διαμορφώνοντας παράλληλα την ανελαστική κοινωνική πυραμίδα παράλληλα την ανελαστική κοινωνική πυραμίδα της μεσαιωνικής περιόδου με τον τριμερή διαχωρισμό των κοινωνιών και την εξουσία των δύο σπαθιών. Ο Μοντεσκιέ στο ιδεολογικό και φιλοσοφικό περίγραμμα που επιχειρεί να εισάγει στο φιλοσοφικό κίνημα του Διαφωτισμού επιχειρεί και να τα αντικαταστήσει με τον φυσικό νόμο. Γη αυτό και η φιλοσοφική του πρόταση αποτελεί μία συνολική απόρριψη κάθε μορφής δεσποτισμό, κοσμικό και εκκλησιαστικό.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Μοντεσκιέ αναλύοντας το αγγλικό πολίτευμα, είναι ο πρώτος φιλόσοφος των νεότερων χρόνων που θέτει θεμέλια για την διάκριση των εξουσιών σε νομοθέτες, δικαστική και εκτελεστική.
Όμως ο Μοντεσκιέ δεν επιδιώκει την ανατροπή της μοναρχίας. Αντίθετα επιδιώκει την διατήρηση του θεσμού περιορίζοντας τις αυθαιρεσίες της μοναρχικής εξουσίας. Στο πεδίο της εφαρμοσμένης πολιτικής εισάγει την έννοια της θεσμικής-συνταγματικής συγκρότησης του κράτους προτείνοντας ως κατάλληλο πολίτευμα την συνταγματική μοναρχία που βασίζεται όπως αναφέραμε στις παραπάνω γραμμές στην διάκριση των εξουσιών και τον κοινοβουλευτικό έλεγχο αλλά και τον έλεγχο της αριστοκρατίας. Άλλωστε ο ίδιος ανήκε στην τάξη των ευγενών.
Παρά το έντονα συντηρητικό πνεύμα του συγγραφέα η φιλοσοφική του πρόταση άνοιξε νέους δρόμους για την πολιτική φιλοσοφία και την εφαρμοσμένη πολιτική. Καθώς είναι το πρώτο που άσκησε συστηματική κριτική στους θεσμούς της εποχής απορρίπτοντας ταυτόχρονα την Ελέω Θεού μοναρχία.
