Γράφει η Βαρβάρα Ηλιοπούλου, Πολιτισμολόγος – Κοιν. Επιστήμονας
Η Μήδεια είναι μια εγκαταλελειμμένη γυναίκα που νιώθει έντονα την προδοσία του συζύγου της, μιας και εκείνη στο παρελθόν είχε θυσιάσει τα πάντα για χάρη του. Είχε αφήσει πίσω της την οικογένειά της, τους φίλους της, την πατρίδα της.
Για να τον βοηθήσει μάλιστα δε δίστασε να διαπράξει εγκλήματα, τα οποία της δημιούργησαν πολλούς εχθρούς. Είναι απόλυτα λογικό, επομένως, να μισεί τον άντρα εκείνον που την απομάκρυνε πρώτα από όλους και έπειτα την άφησε για μια άλλη γυναίκα. Η Μήδεια παρουσιάζεται με το γήινο πρόσωπο της γυναίκας όπως πραγματικά είναι και όχι όπως θα έπρεπε να είναι. Η παρουσία προκαλεί βαθύ ρήγμα στα γυναικεία δεδομένα συμπεριφοράς στην κλασική Ελλάδα, όπου η γυναίκα έπρεπε να περιορίζεται στα του οίκου της, δίχως ιδιαίτερη παρουσία ή ρητορικές δυνατότητες.
Εκείνη υψώνει το κεφάλι της μπροστά σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, στην οποία ο άντρας ορίζει το μέλλον της γυναίκας.
Δεν υποτάσσεται αδιαμαρτύρητα στην άδικη μοίρα της, όπως θα έκανε ίσως κάθε Αθηναία της εποχής και φαίνεται να λειτουργεί με το πρωτόγονο ένστικτό της, χωρίς σύνεση ή δεύτερη σκέψη. Είναι μια γυναίκα που δεν συγχωρεί τις αθετημένες υποσχέσεις, παρορμητική και ασυγκράτητη, μια γυναίκα ικανή για κάθε ακραία πράξη. Μια τρομακτική φόνισσα που οργάνωσε το φόνο του Πελία με τον πιο φρικιαστικό τρόπο, δηλαδή εμπλέκοντας σε αυτόν τις ίδιες του τις κόρες.
Σκοπός της τώρα είναι η εκδίκηση προς τον άντρα που αγάπησε και μίσησε με τόσο πάθος. Η οργή της είναι ασυγκράτητη και θυελλώδης και αυτό μας προετοιμάζει για σκληρές πράξεις. Στον αγώνα λόγων, όμως, προβάλλει και την πλευρά της τρυφερής μητέρας που αγωνιά για την τύχη των παιδιών της. Αυτό δείχνει πως περιφρονεί τον Ιάσονα και θέλει να τον βγάλει εντελώς από τη ζωή τη δική της και των παιδιών. Είναι μια γυναίκα απόλυτη που δε δίνει περιθώρια συμβιβασμού.
Από την άλλη ο Ιάσονας προσπαθεί με την ψυχραιμία του να πείσει πως εκείνος έχει δίκιο. Χρησιμοποιεί σοφιστείες και γενικεύσεις για να δικαιολογηθεί για τις πράξεις του, ενώ κάθε λέξη του είναι διαλεγμένη με προσοχή, γεγονός που μας αποδεικνύει πόσο καλός ρήτορας είναι.
Ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον Ιάσονα απογυμνωμένο από την αίγλη του μυθολογικού ήρωα.
Συμπεριφέρεται ως καιροσκόπος και ορθολογιστής που δίνει μεγάλη σημασία στην πρακτική αξία των πραγμάτων. Γι αυτό και όσο καιρό τον εξυπηρετούσε η αγάπη του για τη Μήδεια έμενε μαζί της. Αντίθετα, τη δεδομένη στιγμή τον συμφέρει ο γάμος του με μια νέα αρχοντοπούλα. Παρουσιάζεται, επομένως, απόλυτα υπολογιστής και ωφελιμιστής. Ένας άνθρωπος ατομιστής, με επιφανειακά συναισθήματά, κομψός στις εκφράσεις του, αλλά αγοραίος στους στόχους του. Θυσιάζει κάθε ηθική αρχή στο βωμό του συμφέροντός του. Γι’ αυτόν, σε αντίθεση με τη Μήδεια, έχει μεγαλύτερη αξία η ασφάλεια της κοινωνικής καταξίωσης, παρά η πίστη στις ηθικές αρχές.
Δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τα παιδιά τους ως δικαιολογία της απιστίας του. Για τη Μήδεια τα παιδιά είναι ο ιερός συνδετικός κρίκος του ζευγαριού, ενώ για τον Ιάσονα φαίνεται να είναι μια φτηνή δικαιολογία για να βελτιώσει ο ίδιος τη ζωή του. Τα χρησιμοποιεί στην ουσία, γιατί δεν έχει το θάρρος να παραδεχθεί την αλήθεια.
Είναι άδικος, γιατί κατηγορεί τη Μήδεια για τη φλυαρία της και την ερωτική της ζηλοτυπία. Μοιάζει να μην σκέφτεται καθόλου τα συναισθήματά της, καθώς απαιτεί από εκείνη ψυχραιμία, τονίζοντας πως η άσχημη συμπεριφορά της απέναντι στην εξουσία είναι υπαίτια για την εξορία της. Αν και ο ίδιος, λοιπόν, είναι επίορκος, αφού σπάει τους όρκους της αγάπης τους, ψέγει εκείνη που δε δείχνει κατανόηση. Στον αγώνα λόγων ο Ιάσων και η Μήδεια παρουσιάζουν δύο διαφορετικές ιδέες για το γάμο. Ο Ιάσων θεωρεί το γάμο ως κοινωνική και οικονομική σύμβαση, καθώς μιλά με όρους υλικής ευημερίας και ασφάλειας. Η Μήδεια μιλά με ιδεαλιστικό τρόπο, αναφέροντας όρκους και αμοιβαιότητες. Ο Ιάσων όλα αυτά τα παραμερίζει και χαρακτηρίζει τη Μήδεια παράλογη.
Ο Ευριπίδης με τον αγώνα λόγων των δύο πρωταγωνιστών φιλοδοξεί να αναδείξει τον χαρακτήρα και το ήθος τους.
Ο ποιητής αναδεικνύεται σε γνώστη της ανθρώπινης ψυχής, καθώς αποτυπώνει με ρεαλιστική χροιά και με κάθε λεπτομέρεια, πως αντιδρούν οι άνθρωποι κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες ψυχολογικής πίεσης. Οι πρωταγωνιστές απέχουν πολύ από τα ιδεώδη πρότυπα των μέχρι τότε ηρώων της τραγωδίας. Είναι πλάσματα ζωντανά, καθημερινά, με αρετές, ελαττώματα και αδυναμίες. Η Μήδεια έρχεται σε σύγκρουση με τον άπιστο άντρα της, ο οποίος προσπαθεί να ξεφύγει όσο πιο ανώδυνα γίνεται από έναν γάμο που δεν τον συγκινεί πια. Ο έρωτας μετατρέπεται σε μίσος, αναδεικνύοντας την αρχετυπική αντίθεση μεταξύ αρσενικού και θηλυκού. Μια σύγκρουση μεταξύ της δέσμευσης μέσω του όρκου για αιώνια πίστη και του στεγνού ορθολογισμού του Ιάσονα, που φαίνεται να στοχεύει στην υλική ευημερία.
Ο Ευριπίδης προβάλλει έντονα μια σύγκρουση φύλων, σύγκρουση κοινωνική και ιδεολογική.
Με αφορμή αυτή τη σύγκρουση δημιουργεί ένα ψυχολογικό πορτραίτο για τους ανθρώπους της εποχής του και ιδίως αποκαλύπτει κοινωνικές ανισότητες προβάλλοντας το μοτίβο γυναίκα – άνδρας. Θίγονται θέματα όπως ο γάμος και η αιώνια πίστη στους όρκους του ζευγαριού, αλλά και η θέση της γυναίκας στον έγγαμο βίο. Η Μήδεια, φαίνεται να διαφέρει ως προς την τόλμη από τις υπόλοιπες γυναίκες της εποχής, καθώς τολμά να σηκώσει το κεφάλι και να υπερασπιστεί τη θέση της στην δημοκρατική κοινωνία.
