Η Προσφορά του Καπετάν Πανάγου Κυβέλου και της οικογένειας των Κυβελαίων στην Επανάσταση του 1821.
Η γνώση της Ιστορίας και η αναζήτηση της ρίζας του ήθους και των πράξεων των προγόνων της ιστορικής οικογένειας .
Γράφει η Ντέπη Στενού
Τα Κυβελεια (Μηλια ) εκεί που βρήκε καταφύγιο ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και είχε ταφεί ο πατέρας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Κωνσταντίνος, ο οποίος σκοτώθηκε μετά τα Ορλωφικά, το 1780, είναι οι ρίζες της Μεγάλης Οικογενείας των Κυβελαίων .
Πατριάρχης της ο Πανάγος Κυβέλος .
Ο Πανάγος Κυβέλος ήταν καπετάνιος της Δυτικής Μάνης, αρχηγός μεγάλης οικογένειας, που τα μέλη της κατοικούσαν στα χωριά Μηλέα, Γραμπελέα (Κυβέλεια) και Σελίντσα.
Στις 23 Μαρτίου 1821, επικεφαλής ισχυρού σώματος μπήκε στη Καλαμάτα μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τους άλλους Μανιάτες και την απελευθέρωσαν χωρίς μάχη.
Ο Κυβέλος έμεινε με τον Πετρόμπεη στην Καλαμάτα ενώ οι άλλοι Μανιάτες πήγαν στα μεσσηνιακά φρούρια και ο Κολοκοτρώνης στην Αρκαδία. Το 1826 ο Κυβέλος πρωτοστάτησε στην άμυνα των Μανιατών εναντίον του Ιμπραήμ.
Το 1837 αναφέρεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ως λοχαγός της Λακωνικής φάλαγγας, εκ Μιλέας[1].
Προεπαναστατικά στον 18 αιώνα τρία αδέρφια χωρίστηκαν μετά τον σκοτωμό του πάτερα τους στην κοιτίδα της οικογένειας την Γαρμπελιά (Κυβέλεια). Ο ένας ονόματι Διαμαντής πήγε και εγκαταστάθηκε στην Τρυπη Λακωνίας ο άλλος Δημητράκης πήγε στο Οίτυλο και ξαναήρθε στα Κυβέλεια και ο άλλος ο Θεόδωρος εγκαταστάθηκε στην Επιδαύρου Λιμυρας στο χωριο Δαιμόνια όπου δημιούργησε μεγάλη οικογένεια που τμήμα της πήγε και στο Φοινίκι.
Στις μεγάλες εγκυκλοπαίδειες του 19ου και 20ου αιώνα στο λύμα του ονόματος Κυβέλος διαβάζουμε:
ΚΥΒΕΛΟΣ. Επίθετον εξεχούσης οικογενείας της Μάνης[2], καταγομένης εκ Μηλέας του τέως δήμου Λεύκτρου.Αύτη αναφέρεται ήδη από των πρώτων δεκαετηρίδων του ΙΗ΄αιώνος. Ο Νικήτας Νικηφάκος εν τη εμμέτρω αυτού περιγραφή της Μάνης, η οποία ως φαίνεται , συνετάχθη το 1798 , αναφέρει ως καπετάνιο της Μηλέας τον Κυβέλον, (ούτος άνευ βαπτιστικού) αναγνωρίζοντα ως καθόλου αρχηγόν της Μανης τον Τζανήμπεην Καπετανάκην Γρηγοράκην. Βραχύ προ της Επαναστάσεως αναφέρεται ως αρχηγός της περί ής οικογενείας ο Πανάγος Κυβέλος . Ούτος εν αναγραφή των επαρχιών της Μάνης , την οποίαν συνέταξε περί το 1818 ο Αναγνώστης Παπαγεωργίου, ο επικαλούμενος Αναγνωσταράς, αναφέρεται ως καπετάνιος της Μηλέας και των εις αυτή υποκειμένων χωρίων διαθέτων 500 στρατιώτας. Εν ετέρα αναγραφή των Επαρχιών της Πελοποννήσου, η οποία αναφέρεται εις τας Παραμονάς της Επαναστάσεως, μνημονεύονται οπλαρχηγοί της Επαρχίας Ζυγού της Μάνης ο Χρηστέας και ο Κυβέλος διαθέτοντας 700 άνδρας.
Εκραγείσης, της Επαναστάσεως ο Πανάγος Κυβέλος, περί την 23η Μαρτίου 1821 εισήλθε εις τας υπό των Μανιατών καταληφθείσας Καλάμας, και έμεινεν εκεί μετά του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, και άλλων επισήμων προς διατήρησιν της τάξεως, ενώ οι λοιποί οπλαργηχοί Μανιάται ανεχώρησαν εις διάφορα σημεία της Πελοποννήσου προς ενίσχυσιν του επαναστατικού κινήματος.
Απομνημονεύματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη:Εἰς τὰς 23 Μαρτίου ἐπιάσαμε τοὺς Τούρκους εἰς τὴν Καλαμάτα, τὸν Ἀρναούτογλην, σημαντικόν Τοῦρκον τῆς Τριμπολιτζᾶς. Εἴμεθα 2.000 Μανιάτες, ὁ Πετρόμπεης, ὁ Μούρτζινος, ὁ Κυβέλος, Δυτική Σπάρτη. Ἡ Ἀνατολική Σπάρτη ἐκινήθη τὴν ἴδιαν ὥρα. Οἱ Σπαρτιᾶται ἀφοῦ ἐπῆραν λάφυρα, προχωροῦν καὶ πολιορκοῦν τὴν Μονοβασιά.
Ο Φωτάκος ,αγωνιστής της επανάστασης του 1821 και συγγραφέας, αναφέρει τον Πανάγο Κυβέλο στα ονοματα των ηρώων που εισέβαλαν στην Καλαμάτα 23 Μαρτίου: Ακολούθως ήλθον ο Πανάγος Κυβέλος, Νικόλαος Χριστέας, Ηλίας Χρυσοσπάθης, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Κυριακούλης Κουτράκος, Χριστόδουλος Καπετανάκης, Κωνσταντίνος Πιεράκος, Δημήτριος Πουλικάκος, Θεόδωρος Μεσικλής, Ιωάννης Γρηγοράκης, ο Σκλαβούνος από τον Πύργο της Μάνης και ο Πιέρος Βοϊδής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡ. – Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, Ήλιος, Δομή , Ιστορικαί αλήθειαι συμβάντων τινών της Μάνης (Αθ. 1858, σελ. 47)-Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως(τομ. Α΄Αθ. 1859, σελ. 163, 212, 214, ).-Φ.Χρυστανθοπούλου ή Φωτάκου , Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών (Αθ. 1888 σελ 253 κ.ε. ).-Δ. Αλεξανδράκου, Ιστορία της Μάνης (Αθ. 1890 σελ. 62 , 106).
« Ἡ προφορικὴ παράδοσις διέσωσε περαιτέρω καὶ τὴν ἑξῆς εἴδησιν περὶ τῶν συμβάντων εἰς ἕν τῶν τελευταίων, μετὰ τὴν 17ην Μαρτίου, ἀλλεπαλλήλων συμβουλίων τῶν Μανιατῶν καπεταναίων ἐν Κιτριαῖς, ἥν μεταφέρω ενταῦθα, ἀκούσας ταύτην κατὰ τὴν νεανικήν μου ἡλικίαν παρὰ γερόντων ἐν τῇ ἰδιαιτέρᾳ μου πατρίδι. Εἰς τελευταίαν σύσκεψιν τῶν καπεταναῖων ἐν Κιτριαῖς, εἶχε γίνει προειδοποίησις εἰς τοὺς πέριξ τοῦ πύργου τοῦ Πετρόμπεη συναθροισμένους ἐνόπλους, ὅτι τὸ ἄγγελμα τῆς συμφωνίας τῶν συνεδριαζόντων καπεταναίων τῆς Μανῆς, παρευρισκομένου εἰς τὸν ὀντᾶν καὶ τοῦ Κολοκοτρώνη, θὰ δοθῇ διὰ πυροβολισμοῦ ἐκ τοῦ πύργου συνθηματικῶς, ὅτι ἐπετεύχθη αὕτη ἀρθείσης πάσης διαφωνίας, καὶ πράγματι, ἐν τῇ προόδῳ τῆς συσκέψεως, ἐπεκρότησε τὸ τελικὸν ἀποτέλεσμα τῆς πλήρους συμφωνίας ριφθεὶς πυροβολισμός διὰ πιστόλας, ὑπὸ τοῦ γεροντοτέρου τῶν καπεταναίων Πανάγου Κυβέλου, προβαλόντος εἰς τὸ παράθυρον, διὰ να ἐπακολουθήσουν πανηγυρικοὶ πυροβολισμοι τῶν ἀναμενόντων μαχητῶν ἀποδεξαμένου ὁμοθύμως, κατ΄αὐτὸν τὸν τρόπον, καὶ τοῦ λαοῦ, τὴν προσδοκωμένην χαρμόσυνον ἀπόφασιν διὰ τὴν ἔνοπλον εἰσβολὴν πρὸς ἅλωσιν τῆς Καλαμάτας καὶ κατάλυσιν τῆς Ὀθωμανικής ἐξουσίας».
Πηγή : Βασιλείου Δ. Πατριαρχέα « ΔΙΠΤΥΧΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑΣ», Αθήνα 1971,σελ. Μα΄.[3],
ΟΙ ΚΥΒΕΛΑΙΟΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΥΒΕΛΟΣ ΠΑΝΑΓΟΣ
Από το Βιβλίο του Σταύρου Καπετανάκη ΄¨ Αριστεία του 1821 ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ¨ και σε σχετικό βιβλίο του Κώστα Πίτσιου αναφέρονται οι κάτωθι αγωνιστές του 1821 της οικογένειας :
1.Κυβέλος Δ. Παναγιώτης Στρατηγός 1825, Αργυρό,
2. Κυβέλος Βενετσάνος Υπολοχαγός, αργυρό,
3. Κυβέλος Α. Γεώργιος αργυρό.
4.Κυβέλος Ιω. Γεώργιος εκ Ίσνας, Αργυρό,
5.Κυβέλος Δ. Γιαννάκης, Χιλίαρχος
6. Κυβέλος Ευστράτιος, Αργυρό,
7.Κυβέλος Α. Νικόλαος, Αργυρό,
8. Κυβέλος Χ. Πανάγος, Χάλκινο,
9.Κυβέλος Α. Χριστόδουλος, Χάλκινο,
10. Κυβέλος Δ, Χριστόδουλος, Χιλίαρχος, Αργυρό,
11. Κυβέλος Αναστάσιος, Χιλίαρχος
12. Κυβέλος Παναγιώτης εκ Τρύπης.
ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΣ ΚΥΒΕΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΝΑΓΟΣ
Ο Πανάγος Κυβέλος ήταν η πιο σημαντική μορφή της οικογένειάς του κατά την διάρκεια της επαναστάσεως του 1821 και στα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Ηγέτης των Κυβελαίων και γενικώτερα καπετάνιος της Μηλιάς, παίρνοντας την καπετανία από τον μεγαλύτερο αδερφό του Γιωργάκη, εμφανίζεται στις ιστορικές πηγές από το 1812.Στην επανάσταση συνεργάστηκε άλλοτε με το Μούρτζινο και άλλοτε με τους Μαυρομιχαλέους, ενώ στα χρόνια του Καποδίστρια ήταν θερμός υποστηρικτής του και για το λόγο αυτό ήρθε σε αντιπαράθεση με τους Μαυρομιχαλέους.
Το 1812 ήταν ένας από τους Μανιάτες Οπλαρχηγούς καπετάνιους που πρότειναν την εκλογή του Θεοδώρου Γρηγοράκη ως Μπέη της Μάνης , υπογράφοντας ως καπετάν Πανάγος Στρατάκης.
Το 1819 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και στις 15 Οκτώβρη του 1819 εζήτησε μαζί με άλλους από τους Προύχοντες του Γένους να ιδρύσουν σχολή στη Μάνη, που είχε την έννοια να προωθήσουν την επανάσταση.
Έλαβε μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 ως καπετάνιος της Μηλιάς. Σύμφωνα με τον Πατριαρχέα στη σύσκεψη που έγινε στις Κιτριές, για να αποφασιστεί η έναρξη της επανάστασης, όταν πάρθηκε η απόφαση, ως ο γεροντότερος των άλλων, βγήκε στο παράθυρο και πυροβόλησε, για μα καταλάβουν οι συγκεντρωμένοι πολεμιστές ότι επιτεύχθηκε συμφωνία.
Ο Πανάγος Κυβέλος έλαβε μέρος στην απελευθέρωση της Καλαμάτας. Τόσο από τα Απομνημονεύματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη όσο από το βιβλίο του Φωτάκου αναφέρεται στους πρώτους οπλαρχηγούς που μετείχαν στην απελευθέρωση της Καλαμάτας.
Μετά την απελευθέρωση της πόλης αποτέλεσε ένα από τα μέλη της Μεσσηνιακής Γερουσίας και μαζί με τους γεροντότερους οπλαρχηγούς έμεινε στην πόλη για την τήρηση της τάξης. Οι νεώτεροι της οικογένειας του προωθήθηκαν στα πολεμικά μέτωπα.
Στις 7 Ιουνίου 1822, μετά από πρόταση του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ωρίστηκε από το Βουλευτικό, ως αρχηγός ενός από τα στρατιωτικά σώματα της Μάνης με 100 στρατιώτες. Άλλες αναφορές ανεβάζουν τη δύναμη του στρατιωτικού του σώματος σε 500 στρατιώτες.
Στις 10 Μαΐου 1825 ήταν μαζί με άλλους οπλαρχηγούς στο χωριό Αριστομένη και στις 16 Μαΐου βρισκόταν στη Θουρία για την αντιμετώπιση του Ιμπραήμ, υπογράφοντας ως Πανάγος Στρατάκης αναφορές προς τη Διοίκηση.
Υπήρξε μέλος της Εφορείας της Σπάρτης και στις 21 Ιουνίου 1826, μαζί με τα άλλα μέλη έγραψαν στον καπ. Θωμά Βενετσανάκη και στους κατοίκους της επαρχίας Μελιτίνη να σπεύσουν στη Βέργα.
Μετείχε με μέλη της οικογένειάς του στις μάχες της Βέργας και του Πολυάραβου το 1826 κατά του Ιμπραήμ.
Ως μέλος της Εφορείας της Σπάρτης ( Μάνης) υπέγραψε σωρεία εγγράφων στη διάρκεια των μαχών με τον Ιμπραήμ.
Επίσης υπέγραψε πολλές επιστολές προς τον Κυβερνήτη Καποδίστρια στις οποίες δήλωνε την υποστήριξή του προς το πρόσωπό του και την αντίθεσή του προς τουςΜαυρομιχαλαίους που υπέθαλπαν το έργο του Κυβερνήτη. (Στο από 2006 Τόμο της Εταιρείες Λακωνικών Σπουδών στο αφιέρωμα για τους Κυβελαίους ο Καπετανάκης αναφέρει πολλές τέτοιου είδους αναφορών και επιστολών).
Στην απονομή στρατιωτικών βαθμών που έγινε το 1825 πήρε το βαθμό του Στρατηγού.
Ο Πανάγος Κυβέλος επί Καποδίστρια έγινε μέλος του ταξιαρχικού σώματος 2ας τάξεως με μισθό 200 φοίνικες το μήνα.
Μετά την άφιξη του Βασιλιά Όθωνα ο Πανάγος Κυβέλος τιμήθηκε με το αργυρό αριστείο του αγώνος, αλλά όπως αναφέρεται στο φάκελο στα αρχεία του Κράτους του Βενετσάνου Κυβέλου, δεν πρέπει να τον συγκαταλέγωμε μεταξύ των υποστηρικτών του Όθωνα και αυτό φάνηκε αργότερα που την 1/13 Νοεμβρίου 1837 κατατάχθηκε ως λοχαγός της Φάλαγγας.
Από την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως πληροφορούμεθα ότι στις 30 Ιουλίου 1840 πέθανε ο λοχαγός της Φάλαγγας Πανάγος Κυβέλος από την Γαρμπελιά.
Η επώνυμη αναφορά των Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, αποτελεί ελάχιστη οφειλή μας, στην ιερή μνήμη τους, το μεγαλύτερο παράπτωμα στην ιστοριογραφία (και στις αναφορές στην ιστορία), είναι η αποσιώπηση. Γιατί όπως είπε ο Θερβάντες :”Η ιστορία είναι θεματοφύλακας μεγάλων πράξεων, μάρτυρας του παρελθόντος, παράδειγμα και δάσκαλος για το παρόν και μεγάλος σύμβουλος για το μέλλον”.
Η συμβολή της μεγάλης αυτής οικογενείας της Μάνης απο τις 17 Μαρτίου 1821 υπήρξε συνεχής και αδιάλειπτη σε όλους τους αγώνες του Ελληνικού Έθνους, για την ελευθερία και την ανεξαρτησία του. Στους Βαλκανικούς Πολέμους, στην Μικρασιατική εκστρατεία, στο έπος του 1940, στην εθνική αντίσταση, αλλά και στα ιστορικά δρώμενα της Επταετίας.
Μέλη της οικογένειας στην διάρκεια όλων αυτών των ετών διέπρεψαν και κατέκτησαν ανώτατα κρατικά αξιώματα. Εκλέχθηκαν ως Δημαρχοι στην Τοπικη Αυτοδιοικηση, στην Γερουσία,στην Βουλή, στην Προεδρία Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, ή υπηρέτησαν ως Ανώτατοι Αξιωματικοί και διετέλεσαν Ανώτατοι κρατικοί Υπάλληλοι. Πολλοί ήταν επίσης και οι διακεκριμένοι επιστήμονες κυρίως Ιατροί και Δικηγόροι, δικαστικοί, διπλωμάτες,Καθηγητές Πανεπιστημίου, αλλά και Βιομήχανοι και επιτυχημένοι επιχειρηματίες και επαγγελματίες, που εκπροσωπούν μέχρι σήμερα επάξια την οικογένεια στην ελληνική κοινωνία .
Σήμερα η οικογενειακή παράδοση, συνεχίζεται με τον οικογενειακό Σύλλογο που έχουν ιδρύσει οι απόγονοι του Καπετάν Πανάγου Κυβέλου, και που απαριθμεί πάνω από 500 μέλη, συγγενείς όλοι από την ίδια ρίζα του Πατριάρχη της Οικογένειας. Πρόεδρος του Συλλόγου ειναι ο Δημήτρης Κυβέλλος, Ανώτατο τραπεζικό στέλεχος. Ενώ στο χωριό της καταγωγής τους στην Μάνη, τα “Κυβέλεια” εξακολουθούν να κατοικούν πάντα μόνο απόγονοι του Καπετάν Πανάγου Κυβέλου και φυσικά έχουν όλοι το ίδιο Επίθετο.
Ντέπη Στενού
Πηγές:
-Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικο “Ήλιος” (Τομος ΙΑ, σελ 165),
-Πάπυρος Λαρούς,(Γενική Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια),
-Εγκυκλοπαίδεια Γιοβάνη (Τόμος 12, σελ.297),
-Λεξικό “Ελευθερουδάκη” (Τομος 8ος, σελ.268)
-Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη, (Τόμος 15 σελ. 324), Μηνιαίον Εκκλησιαστικό Περιοδικόν Μητροπ.Μεσσηνίας (Τευχ.231, Μάρτιος 1968),
-Η Ελληνική Επανάστασις Διονυσίου Κοκκίνου (Τόμος 1ος σελ.230,Τόμος 10ος,σελ 146-147)
-Λεξικόν Της Ελληνικής Επαναστάσεως,Χρ.Στασινόπουλου (Τόμος 2ος σελ. 410, Εθν.)
-Εγκυκλοπαίδεια Ήλιου (Τόμος 13ος σελ. 484)
-Δίπτυχον της Εθνεγερσίας, Βασ. Πατριαρχέα, σελ 41
-Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας (σελ. 110 Εθνική Βιβλιοθήκη)
Εφημεριδες : “Αιων” 17/10/1843 “Σημαία”, ”Αλλαγη” Μάρτιος 1886 “Λακωνική Δράσις”, Ανεξάρτητος” Κυριακή 29 Ιουνίου 1986,
-ΨΗΦΙΣΜΑ Β΄,
Η ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑΝ Δ΄ΕΘΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ 27 Ιουλίου 1832
-ΑΡ.11
ΠΡΟΣ ΤΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΣ ΤΡΕΙΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ ΑΥΛΑΣ , Η ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑΝ ΔΙ΄ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ
-Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΟΣ Ως ΒΑΣΙΛΕΩς Της ΕΛΛΑΔΟΣ , ΨΗΦΙΣΜΑ ΑΡ9
ΠΡΟΣ ΤΟΝ Μ.ΒΑΣΙΛΕΑ Της ΒΑΥΑΡΙΑΣ (27 Ιουλίου 1832)
-Η ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΗ ΓΕΡΟΥΣΙΑ Αριθ.719
Προς τον Γενναίον Καπετάν Πανάγον Κυβέλον (12 Ιουνίου 1822, Τρίπολις)
Κυβελαίοι: Ηγετικό Γένος της Μάνης
https://eleftheriaonline.gr/local/politismos/history/item/209442-stayros-kapetanakis-h-symvoli-tis-manis-stin-enarksi-tis-epanastasis-tou-1821
http://www.mani.org.gr/psifories/vouli/nikol.htm
https://kariopoliskontostavlifokades.blogspot.com/2010/02/