/Ιχνηλατώντας τον αμερικανικό φιλελληνισμό

Ιχνηλατώντας τον αμερικανικό φιλελληνισμό

Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης

Ίσως η επέτειος της συμπλήρωσης 200 ετών από την επανάσταση του 1821, να στερήθηκε λόγω των περιοριστικών μέτρων που επέβαλε η πανδημία την λάμψη και την δημοσιότητα που της άρμοζε. Όμως κατόρθωσε να επιτελέσει έναν ακόμα πιο σημαντικό εθνικό σκοπό καθώς ενίσχυσε θεαματικά την επιστημονική έρευνα καθώς νέες πηγές και αρχεία αξιοποιήθηκαν βοηθώντας τους ιστορικούς και όχι μόνο να εμβαθύνουν στην ανάλυση γεγονότων.

Παράλληλα η ψηφιοποίηση αρχείων και εκθέσεων επέτρεψε την πρόσβαση στη γνώση αλλά και στο ταξίδι των εκτυπώσεων σε ακόμα ευρύτερο κοινό.

Πιο συγκεκριμένα σπάνιες εκδόσεις, φυλλάδια, απομνημονεύματα, εφημερίδες, έργα περιηγητών, ποιήματα, χάρτες, σχολικά βιβλία συνθέτουν ένα πρωτογενές ιστορικό υλικό που δεν αξιοποιήθηκε όσο θα έπρεπε ή ενδεχομένως δεν αξιοποιήθηκε καθόλου.

Ο Αμερικανικός φιλελληνισμός και ο ελληνικός πυρετός

Οι Αμερικάνοι φιλέλληνες προσπάθησαν και μάλιστα με αξιοσημείωτη επιτυχία να πείσουν την κοινή γνώμη των Ηνωμένων Πολιτειών πως η Ελλάδα υπήρξε η γενέθλια γη του δυτικού πολιτισμού όφειλε να απελευθερωθεί και να ανασυγκροτηθεί ως ελεύθερο και Δημοκρατικό κράτος.

Η θέρμη με την οποία οι Αμερικάνοι φιλέλληνες συγκέντρωσαν χρήματα, ιματισμό, τρόφιμα και άλλα εφόδια σπεύδοντας ακόμα και να στρατολογηθούν στις γραμμές των επαναστατημένων Ελλήνων πρόσφερε πολλαπλά στην εμπόλεμη Ελλάδα και λίγα χρόνια αργότερα στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος ονομάστηκε ελληνικός πυρετός.

Αδαμάντιος Κοραής και Τόμας Τζέφερσον

Ένας από τους εμβληματικότερους στοχαστές του κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού ο Αδαμάντιος Κοραής οραματίστηκε μία Δημοκρατική Ελλάδα που θα ανακτούσε την δόξα της κλασικής Αθήνας και της χρυσής εποχής του Περικλή.

Με στόχο να βρει την πολιτική εφαρμογή των οραμάτων του ο Κοραής συνάντησε το 1823 έναν από τους πατέρες του Αμερικανικού έθνους τον Τομας Τζέφερσον όταν εκείνος ήταν πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στο Παρίσι.

Ο κλασικιστής Τζέφερσον γνώριζε τον Κοραή καθώς είχε στην βιβλιοθήκη του πολλά έργα αλλά και μεταφράσεις αρχαίων συγγραφέων του κορυφαίου Ελληνα διαφωτιστή.

Η πνευματική σχέση των δύο ανδρών συνεχίστηκε και μετά την επιστροφή του Τζέφερσον στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στην αλληλογραφία τους, οι δύο άνδρες αντάλλασαν απόψεις για τον πόλεμο της ελληνικής ανεξαρτησίας όπως ονόμαζαν την επανάσταση του 1821 και το σύνταγμα του υπό ίδρυση ελληνικού κράτους. Τα κείμενα προσφέρουν μία σπάνια καταγραφή των συμβουλών που έδωσε ένας από τους συνιδρυτές του κράτους των Ηνωμένων Πολιτειών στον Ελληνα στοχαστή που οραματίστηκε την αναγέννηση της Ελλάδας.

Σάμιουελ Γκρίντελι Χάου

Ο νεαρός γιατρός από την Βοστόνη Σάμιουελ Γκρίντλει Χάου, φανατικός πολέμιος της δουλείας υπήρξε η πλέον εμβληματική μορφή του Αμερικανικού φιλελληνισμού.

Μετά την αποφοίτηση του από την ιατρική σχολή του Haravard το 1824 έφτασε στην Ελλάδα και στρατολογήθηκε στον στρατό των επαναστατημένων Ελλήνων άλλοτε ως απλός στρατιώτης στο πεδίο της μάχης και άλλοτε ως επικεφαλής χειρουργός.

Το 1831 μετά την λήξη του πολέμου της ελληνικής ανεξαρτησίας και την συγκρότηση του πρώτου ελληνικού κράτους επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες αναλαμβάνοντας την διεύθυνση της σχολής τυφλών Πέρκινς. Όμως έμεινε για πάντα αφοσιωμένος στην ιδέα της ελευθερίας και της Ελλάδας. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες κατόρθωσε να συγκεντρώσει 60.000 δολάρια, ένα Κολοσσιαίο για την εποχή ποσό, το οποίο διέθεσε για την αγορά ιματισμού και εφοδίων. Στην συνέχεια ίδρυσε στα εξαμίλια της Κορινθίας μια πρόταση για την εποχή αγροτική κοινότητα την Ουασινγκτόνια ενώ παράλληλα με δικά του χρήματα κατόρθωσε να χρηματοδοτήσει την κατασκευή αποθήκης για τα τρόφιμα που παραγόταν για να στηρίξει τους πρόσφυγες του πολέμου.

Χαρακτηριστικό ότι το 1866 επέστρεψε για μία ακόμα φορά στην Ελλάδα συνδράμοντας στην Κρητική επανάσταση.

Ο Χίραμ Πάουερς και η Ελληνίδα Σκλάβα

Ο Χίραμ Πάουερς ( 1805-1873) υπήρξε ένας από τους πρώτους Αμερικάνους γλύπτες και ευρύτερα εικαστικούς καλλιτέχνες που απόκτησαν αναγνώριση σε διεθνές επίπεδο.

Πολλοί ιστορικοί της τέχνης υποστηρίζουν πως η διεθνής του φήμη έφτασε στο απόγειο της στα τέλη της δεκαετίας του 1840 με το μαρμάρινο γλυπτό Ελληνίδα σκλάβα. Ένα γλυπτό φυσικού μεγέθους, αναπαράσταση μίας αλυσοδεμένης γυμνής γυναίκας.

Ο Χίραμ Πάουερ γεννήθηκε σε ένα αγρόκτημα του Οχάιο. Την περίοδο καλλιτεχνικής του ωριμότητας μετανάστευσε στην Φλωρεντία, με την σύζυγο του και τα παιδιά τους για να εξελίξει την τέχνη του δημιουργώντας ένα στούντιο όπου κατάνειμε την εργασία ανάμεσα στους πολλούς βοηθούς του χρησιμοποιώντας τις πλέον σύγχρονες για την εποχή του τεχνολογίες και τεχνικές όπως το εργαλείο μέτρησης για την ακριβή αντιγραφή και αναπαραγωγή των πιο δημοφιλών του έργων.

Η Ελληνίδα σκλάβα εξελίχτηκε στο διασημότερο και πλέον δημοφιλές έργο του 19ου αιώνα δίνοντας επιπρόσθετη φήμη στον Αμερικανό καλλιτέχνη.

Ο ίδιος φρόντισε να δώσει ιστορική χροιά στο έργο του λέγοντας πως αυτό απεικονίζει ιστορικά γεγονότα και συγκεκριμένα μία Ελληνίδα που αιχμαλωτίστηκε από τους Οθωμανούς στην διάρκεια της επανάστασης προκειμένου να πουληθεί στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης. Το εμβληματικό καλλιτέχνημα συνδέθηκε σχεδόν αμέσως με τον αγώνα κατά της δουλείας στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου οι υποστηρικτές της κατάργησης του απάνθρωπου καθεστώτος χρησιμοποίησαν εικόνες του αγάλματος προκειμένου να προωθήσουν τις θέσεις τους.

Αργότερα ο γλύπτης δημιούργησε έξι μαρμάρινα αντίγραφα φυσικού μεγέθους της Ελληνίδας σκλάβας θεωρήθηκαν πρωτότυπα έργα της τέχνης διευρύνοντας την δημοφιλία τόσο του αρχικού έργου όσο και του Χίραμ Πάουερς.