Η συγγραφέας Ελένη Σβορώνου * απαντά στις ερωτήσεις που τις θέτει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, με αφορμή το σεμινάριο δημιουργικής γραφής του ΙΑΝΟΥ για εφήβους.
Γιατί αποφασίσατε να αναλάβετε το σεμινάριο του ΙΑΝΟΥ για την δημιουργική γραφή που απευθύνεται σε εφήβους 11+ ετών;
Γιατί αγαπάμε την ιδιαίτερη ματιά των εφήβων! Η εφηβεία είναι η επανάσταση! Είναι η αμφισβήτηση της αυθεντίας, το αναποδογύρισμα της καθεστηκυίας τάξης, η βεβήλωση του ιερού…Αλλά είναι και τα μεγάλα υπαρξιακά και φιλοσοφικά ερωτήματα, που βασανίζουν τους εφήβους και καθοδηγούν τις αναζητήσεις τους. Είναι και μεγάλη λαχτάρα για περιπέτεια έξω από τα όρια της οικογένειας. Από κοντά και η μοναξιά, η μελαγχολία, η αγωνία να βρεις τη θέση σου στον κόσμο…Γι αυτό το διάβασμα και η γραφή έχουν ξεχωριστή θέση στη ζωή του εφήβου. Όποια παιδιά ανακαλύψουν και ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο είναι τυχερά. Βρίσκουν πραγματικά έναν δρόμο που ανοίγεται σε χίλιους άλλους, σε άπειρες δυνατότητες αναδιαμόρφωσης του κόσμου. Όλες οι εμπειρίες που είναι αδύνατο να ζήσει ο έφηβος στην πραγματική ζωή προσφέρονται μέσα από τις ιστορίες των συγγραφέων. Κι αυτές γεννούν, στο νου του αναγνώστη, άλλες ιστορίες που αναζητούν να πάρουν σχήμα και μορφή.
Αυτή η διαδικασία πλουτίζει και εμάς που ενορχηστρώνουμε το δεύτερο μέρος της, τη γραφή, και τους νέους που συμμετέχουν.
Οι συμμετέχοντες, τι να περιμένουν να αποκομίσουν από το σεμινάριο;
Μια διαδρομή με σταθμούς στην κλασική και σύγχρονη εφηβική λογοτεχνία (που δε γραφόταν πάντα για τους εφήβους, αλλά αγαπήθηκε από αυτούς) που δίνει ερεθίσματα για γραφή. Ένα σύντομο θεωρητικό μέρος –περίπατος σε χρυσές σελίδες λογοτεχνίας και ένα δεύτερο πρακτικό μέρος κατά το οποίο δίνεται η άσκηση, οι κάμερες κλείνουν για λίγο, και οι συμμετέχοντες γράφουν. Επιστρέφουμε στην ομάδα για αναγνώσεις και συζήτηση.
Πόσο διάστημα θα διαρκέσει και ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις τους;
Είναι δέκα δίωρα διαδικτυακά μαθήματα που ξεκινούν Παρασκευή 25 Νοεμβρίου. Μόνη υποχρέωση Παρασκευές 17.30-19.30 οι συμμετέχοντες να είναι εκεί με διάθεση να επικοινωνήσουν, να απολαύσουν, να γράψουν, να ακούσουν, να συζητήσουν. Δείτε και το βίντεο εδώ.
Εκπαιδευτικά, σε τι διαφέρει η διδασκαλία δημιουργικής γραφής από ένα οποιαδήποτε άλλο μάθημα;
Δεν είναι καν μάθημα αυτό που κάνουμε. Είναι ένας ανοιχτός χώρος συζήτησης και γραφής. Εδώ οι «μαθητές» έχουν τον πρώτο λόγο. Εμείς δίνουμε τα ερεθίσματα. Είναι εργαστήριο έκφρασης αλλά και κριτικής αποτίμησης των κλασικών έργων. Περιλαμβάνουμε και τους μοντέρνους που έγιναν κλασικοί και βέβαια τις σύγχρονες τάσεις και αναζητήσεις στην εφηβική λογοτεχνία. Μαθαίνουμε να κλέβουμε δημιουργικά τους λογοτεχνικούς τρόπους για να στήσουμε δικές μας ιστορίες. Όλα αυτά δε μοιάζουν σε τίποτα με τα κλασικά μαθήματα λογοτεχνίας στο σχολείο. Επίσης εμείς λοξοδρομούμε και σε άλλες μορφές τέχνης, κινηματογράφο, βίντεο, θέατρο κ.α.
Πόσο εξαρτάται από τη γνώση των τεχνικών η καλλιτεχνική δημιουργία ή είναι κάτι πηγαίο;
Και τα δυο. Πηγαία είναι η τάση να δημιουργήσεις τη δική σου ιστορία που ωστόσο κι αυτή προέρχεται συνήθως από τη συστηματική ανάγνωση. Πηγαία είναι η σπίθα. Αλλά για να γίνει φωτιά θέλει την τεχνική της. Η τεχνική, ο τρόπος που θα πεις την ιστορία, μεταμορφώνει και το περιεχόμενό της. Κι αυτές οι δοκιμές είναι ένα θαυμάσιο ταξίδι. Ως μικροί θεοί οι νεαροί συγγραφείς πλάθουν τους δικούς τους κόσμους και τους εμφυσούν πνοή. Μα επειδή υπήρξαν τόσοι και τόσοι θεοί πριν από αυτούς, θέλει να μάθουνε από αυτούς, να κρατήσουνε ό,τι θέλουνε, να πετάξουνε ό,τι δε θέλουνε, ή και τα πάντα, και να τα ιστορήσουν τελικά με τον δικό τους τρόπο. Μπορούν να επαναστατήσουνε, μέσα από τη γραφή τους, όλα να τα γκρεμίσουν! Αλλά να ξέρουν τι γκρεμίζουν και τι θα βάλουν στη θέση των ερειπίων!
Τα παιδιά συνήθως μαθαίνουν από το εκπαιδευτικό σύστημα να λειτουργούν με “κουτάκια”. Πόσο εύκολο είναι να ξεκλειδώσουν την έμπνευση τους;
Η αποκλίνουσα σκέψη, η δημιουργική σκέψη έξω από τα κουτάκια, βρίσκεται στο απόγειό της στην προσχολική ηλικία. Στη συνέχεια ακολουθεί καθοδική πορεία. Η συγκλίνουσα σκέψη, η σκέψη της λογικής και του ρεαλισμού. επικρατεί. Δε φταίει μόνο το σχολείο γι αυτό, ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελίσσεται με αυτόν τον τρόπο. Είναι η εκπαίδευση λοιπόν που θα κινήσει πάλι τη δημιουργική, αποκλίνουσα σκέψη που είναι θαμμένη κάπου βαθιά σε όλους τους νέους και τους ενήλικες, σε όλους μας. Ποια εκπαίδευση όμως; Όχι του σχολείου όπως είναι σήμερα. Γι αυτό οργανώνουμε κι εμείς τέτοια εργαστήρια, για να προφέρουμε πολλά κι ωραία κλειδιά για να ξεκλειδώσει ο καθένας το δικό του δωμάτιο όπου κοιμάται ο εαυτός του της νηπιακής ηλικίας που μεταμόρφωνε σπιρτόκουτα σε τρένα, που λέει και το τραγούδι.
Ποιες είναι οι τρεις βασικές συμβουλές που θα δίνατε σε ένα νέο παιδί που θέλει να ασχοληθεί με τη συγγραφή; Ποια βήματα θα πρέπει να ακολουθήσει;
Να διαβάζει τα βιβλία που αγαπά αλλά και να δοκιμάζει αυτά που εκ πρώτης όψεως τον απωθούν. Να φυλάξει ως πολύτιμο θησαυρό αυτή την ώρα που κλείνουν όλα (ή ανοίγει η οθόνη, δεν έχει σημασία) και αρχίζει το βιβλίο. Κι ύστερα, όταν έρχονται οι ιδέες, μολύβι και χαρτί (σχήμα λόγου, τώρα είναι οθόνη και ποντίκι) και γραφή! Χωρίς αυτολογοκρισία. Αυτή θα έρθει αργότερα, στη δεύτερη και τρίτη ανάγνωση της ιστορίας.
Να περιμένουμε από εσάς κάτι άλλο δημιουργικό μέσα στο επόμενο διάστημα;
Πάντα υπάρχει κάτι στα σκαριά! Αυτή τη φορά σε κυπριακή ντοπιολαλιά! Σχήμα λόγου. Έχει σχέση με το νησί της Κύπριδος. Αλλά ακόμη είναι πολύ στα σκαριά. Ώσπου να γίνει πλοίο έτοιμο να ταξιδέψει θέλει δρόμο και κόπο.
* Η Ελένη Σβορώνου είναι απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, με μεταπτυχιακή ειδίκευση στη Διαχείριση Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο του Birmingham. Είναι υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο WWF Ελλάς. Παράλληλα, γράφει για παιδιά και νέους. Δύο έργα της απέσπασαν Εύφημο Μνεία (2014-15) από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, ενώ πολλά από τα βιβλία της έχουν συμπεριληφθεί στις βραχείες λίστες των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων, του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και του περιοδικού Διαβάζω. Το βιβλίο της Σκληρό Καρύδι απέσπασε τη διάκριση White Raven (ένα από τα 200 καλύτερα παγκοσμίως βιβλία του 2016). Γράφει κριτική παιδικής λογοτεχνίας στον Αναγνώστη. Το 2016 και 2017 ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής των βραβείων του Αναγνώστη (κατηγορία παιδική λογοτεχνία). Διδάσκει δημιουργική γραφή σε σεμινάρια για μικρούς και μεγάλους και εμψυχώνει παιδαγωγικά εργαστήρια για τη φύση και τον πολιτισμό.
