Η συγγραφέας Σοφία Νικοαλαΐδου απαντά στις ερωτήσεις του Κωνσταντίνου Μανίκα, με αφορμή τα σεμινάρια του ΙΑΝΟΥ για την πεζογραφία τα οποία έχει αναλάβει και την κυκλοφορία του νέου της βιβλίου “Vor. Πέρα από τον νόμο”.

Γιατί αποφασίσατε να αναλάβετε το σεμινάριο του ΙΑΝΟΥ για την πεζογραφία;

Η δημιουργική γραφή είναι κάτι που αγαπώ. Τη διδάσκω εδώ και είκοσι χρόνια σε μεταπτυχιακά και προπτυχιακά μαθήματα στο Πανεπιστήμιο αλλά και σε σεμινάρια και κάθε φορά τη νιώθω σαν κάτι καινούριο. Στην παρέα του Ιανού βρίσκομαι από την ίδρυση των σεμιναρίων: τα πρώτα χρόνια ζωντανά, γύρω από το μεγάλο τραπέζι που ήταν πάντα γεμάτο χαρτιά, βιβλία, υπολογιστές και χαμόγελα και τα τελευταία χρόνια της πανδημίας στο ΖΟΟΜ, όπου έχουμε την ευκαιρία να συναντιόμαστε άνθρωποι από διαφορετικές περιοχές της χώρας αλλά και από το εξωτερικό. Είναι το σταθερό μας ραντεβού, κάθε Τρίτη με το τμήμα «Γράφω το δικό μου βιβλίο» και κάθε Πέμπτη με το τμήμα «Πώς γίνεται η αρχή», το απογευματινό τρίωρο που θα περάσουμε όλη η ομάδα μαζί, συζητώντας και γράφοντας. Ένας φάρος που φωτίζει την μέρα.

Οι συμμετέχοντες, τι να περιμένουν να αποκομίσουν από το σεμινάριο;

Η δημιουργική γραφή είναι «πολυεργαλείο». Ένα παράθυρο στον κόσμο, τους ανθρώπους και την αφήγηση των ιστοριών τους. Οι συμμετέχοντες μπορούν να αποκομίσουν πολλά και διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με τις αναζητήσεις τους. Στις συναντήσεις μας θα εμβαθύνουν στη δύναμη της αφήγησης και τη δραστικότητα των λέξεων. Θα δουν εκ των έσω πώς χτίζεται μια ιστορία ή ένα βιβλίο. Θα πειραματιστούν με πολλές διαφορετικές τεχνικές. Θα ανακαλύψουν, σιγά σιγά μέσα από μια πορεία που περιλαμβάνει αρκετά στάδια, τη δική τους φωνή. Θα ζήσουν την εμπειρία της συζήτησης των κειμένων τους στην ομάδα, αλλά και την εμπειρία της ανοιχτής συζήτησης για τα θέματα που τους ενδιαφέρουν με ανθρώπους που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες – παρόλο που είναι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους.

Πόσο διάστημα θα διαρκέσει και ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις τους;

Και στα δύο τμήματα, στο «Πώς γίνεται η αρχή» αλλά και στο «Γράφω το δικό μου βιβλίο» ο εαρινός κύκλος διαρκεί για 10 τρίωρα μαθήματα, ένα τρίωρο την εβδομάδα. Ας μη χρησιμοποιήσουμε τη λέξη «υποχρέωση» που δε συνάδει με την ελευθερία της συγγραφικής πράξης. Ας πούμε ότι θα δοκιμάσουμε να γράψουμε ιστορίες, θα παίξουμε με τις τεχνικές της αφήγησης και θα συζητήσουμε για τα κείμενά μας όλοι μαζί. Στο τμήμα «Γράφω το δικό μου βιβλίο», όπως λέει και ο τίτλος, οι συμμετέχοντες έρχονται με ένα συγγραφικό πρότζεκτ. Το παρακολουθούμε να αναπτύσσεται και το συζητάμε σε όλα τα συγγραφικά στάδια. Και η μεγαλύτερη χαρά είναι όταν κάποιος από την ομάδα εκδίδει το βιβλίο του και είμαστε όλοι μαζί κερκίδα στην βιβλιοπαρουσίαση. Την τελευταία διετία, παρά τις δυσκολίες της πανδημίας, ζήσαμε έξι εκδόσεις βιβλίων της ομάδας μας και τις γιορτάσαμε μαζί.

Μπορεί να διδαχθεί η συγγραφή ή είναι κάτι πηγαίο που δεν μπαίνει σε “κουτάκια”;

Αυτό που δε διδάσκεται είναι, φυσικά, το ταλέντο. Και το ταλέντο είναι προϋπόθεση, η φωτιά που σε καίει. Άλλωστε η τέχνη δεν μπαίνει σε κουτάκια – και ευτυχώς! Αυτό που διδάσκεται είναι η τεχνική. Σκεφθείτε έναν ταλαντούχο αθλητή χωρίς προπόνηση. Ή έναν εμπνευσμένο πιανίστα που δε μελετά… Το ταλέντο από μόνο του διαθέτει χαμηλό ταβάνι κι αυτό νομίζω πως μπορεί να σας το βεβαιώσει κάθε άνθρωπος που εμβαθύνει σε ένα αντικείμενο. Όπως σε όλα τα πράγματα που αξίζουν τον κόπο, η συγγραφή χρειάζεται υπομονή, επιμονή και ενασχόληση.

Τι το ιδιαίτερο χρειάζεται η δόμηση των χαρακτήρων ενός πεζογραφήματος;

Αυτό που χρειάζεται κάθε ιστορία που συναρπάζει: να σκύψει ο συγγραφέας βαθιά, να αναδείξει την ορυκτή αλήθεια των ηρώων του. Ένας λογοτεχνικός χαρακτήρας είναι ο τρόπος που μιλά, τι σκέφτεται, τι λέει, τι κρύβει από τους άλλους, το πώς αντιδρά. Ο συγγραφέας, όπως και ο αναγνώστης, βιώνουν τη ζωή των ηρώων της αφήγησης. Η λογοτεχνία μας παίρνει από το χέρι και μας πηγαίνει σε μέρη που δεν μπορούμε να πάμε. Μας περνάει μέσα από τη φωτιά, χωρίς να καούμε. Όταν το ζήσει αυτό κανείς, την καταβύθιση στη ζωή του λογοτεχνικού ήρωα, πιστεύω πως δεν έχει επιστροφή: θα θέλει να το ξαναζήσει.

Ποια θεωρείτε τα τρία απαραίτητα στοιχεία για τη δημιουργία ενός ενδιαφέροντος πεζογραφικού έργου;

Κάθε αναγνώστης αναζητά διαφορετικά πράγματα από την αφήγηση: άλλοι αναζητούν βαθιές ανθρώπινες αλήθειες, άλλοι το παιχνίδισμα μιας γλώσσας που δημιουργεί εικόνες και ξυπνά τις αισθήσεις, άλλοι ζητούν να ζήσουν μια ολόκληρη ζωή στις σελίδες ενός βιβλίου. Θα σας έλεγα ότι ένα ωραίο βιβλίο είναι σαν το καλό κρασί, αφήνει επίγευση. Το σκέφτεσαι και αφού διαβάσεις την τελευταία σελίδα.

Τι να περιμένουμε λογοτεχνικά από εσάς, το επόμενο διάστημα;

Το τελευταίο μου μυθιστόρημα το “Vor. Πέρα από τον νόμο” κυκλοφόρησε πρόσφατα. Βρίσκομαι στο γλυκό μεσοδιάστημα που μεσολαβεί μέχρι τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου. Μαζεύω ιστορίες, ακούω τους ανθρώπους γύρω μου προσεκτικά, κρατώ σημειώσεις, κάνω μεγάλες βόλτες και αφήνω τα πράγματα να κυλήσουν, μέχρι να ανάψουν πάλι τα φώτα του μυαλού και να πέσω με τα μούτρα στη συγγραφή.