Αποδοχή της ιστορίας και άρνησή της, λειτουργική συνέπεια και αμφισβήτηση κάθε τυπολογικής σύμβασης, σχεδιαστική λιτότητα και αποθέωση του high-tech. Η αρχιτεκτονική που παράγεται τις τελευταίες δεκαετίες – κατά κύριο λόγο στο δυτικό κόσμο – είναι πλουραλιστική και πειραματική. Εξαίρεση αποτελεί ο μεταμοντερνισμός της δεκαετίας του ’80, όπου επικράτησε και παρήκμασε ο ιστορικός μανιερισμός – ενόσω παρατηρείται η επιστροφή στην αντίληψη του κτιρίου ως έργου τέχνης που διαλέγεται περισσότερο με τις καλές τέχνες παρά με το περιβάλλον του.
Ωστόσο, η οριστική κριτική αφήγηση της αρχιτεκτονικής της εποχής μας δεν είναι ούτε δυνατή, αλλά ούτε επιθυμητή, ειδικά όταν αφορά το έργο σε εξέλιξη εν ζωή αρχιτεκτόνων. Rolex Learning Centre. Αρχιτέκτονες: SANAA. Οι σχεδιαστικές συμπεριφορές των σύγχρονων (και λιγότερο σύγχρονων) μελετητών δείχνουν να κατατάσσονται σε ορισμένες κύριες κατευθύνσεις, οι οποίες προσανατολίζονται στη γλώσσα του νέου εκλεκτικισμού, του high-tech, της αποδόμησης και της ρασιοναλιστικής αφαίρεσης.
Ενώ η αρχιτεκτονική του νεο-εκλεκτικισμού συναντιέται κυρίως στη δουλειά των παλαιότερων Hans Hollein, Arata Isozaki και James Stirling, στα έργα των οποίων συνενώνονται «ξένες» μεταξύ τους σχεδιαστικές τάσεις, σε ένα ενδιαφέρον όμως σύνολο. Ενάντια στην πολυπλοκότητα της υψηλής τεχνολογίας, οι μινιμαλιστές αντιπαραθέτουν αφαιρετική επεξεργασία και χρήση ουδέτερων υλικών, των απολύτως αναγκαίων. Η αρχιτεκτονική της υψηλής τεχνολογίας επιδιώκει μια εξευγενισμένη, σε σχέση με τις καταβολές της, διατύπωση, διεκδικώντας τη συνέχεια της αρχιτεκτονικής του σιδήρου. Η συνθετική αυτή αντίληψη διαπραγματεύεται το συγκερασμό της τεχνολογίας με την τέχνη, όπως για παράδειγμα μπορεί κάποιος να δει σε πραγματοποιήσεις δημιουργών σαν τον Jean Nouvel.
Αντίστοιχα, η αρχιτεκτονική της αποδόμησης επιστρέφει στον κονστρουκτιβισμό των αρχών του προηγούμενου αιώνα, προτείνοντας ένα υπερβατικό, εξπρεσιονιστικό παιχνίδι του χώρου και της μορφής, όπου στόχος είναι η ίδια η «ιδέα» και όχι ο χρήστης – οι αρχές της διαφοροποίησης και της αποσύνθεσης αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά του συντακτικού της. Akron Art Museum. Αρχιτέκτονες: Coop Himmelb(l)au. Πρόκειται για μια συνθετική προσέγγιση πληθωρική και έντονα γεωμετρική, η οποία ταυτόχρονα ασκεί κριτική στο χάος των μητροπόλεων και στη σύγχρονη κοινωνία.
Σε αυτό το αντιφατικό και μαζί γοητευτικό δημιουργικό πεδίο ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, οι Coop Himmelb(l)au, Frank Gehry, Zaha Hadid, Rem Koolhaas με την ομάδα ΟΜΑ και οι νεότεροι Mecanoo – με αρκετές, ωστόσο, αποκλίσεις μεταξύ τους. Στον αντίποδα της επιλογής της αποδόμησης βρίσκεται η σχεδιαστική αντίληψη της ποιητικής της αφαίρεσης και της λιτής γεωμετρίας: η αρχιτεκτονική του ρασιοναλισμού και του μινιμαλισμού.
Ενάντια στην πολυπλοκότητα της υψηλής τεχνολογίας και στην πληθωρικότητα του νεο-εκλεκτικισμού και της αποδόμησης, οι μινιμαλιστές αντιπαραθέτουν μια αφαιρετική επεξεργασία του ογκοπλαστικού και τη χρήση ουδέτερων υλικών, των απολύτως αναγκαίων. Ενδεικτική της αρχιτεκτονικής αυτής του «κενού» είναι η δουλειά του Alvaro Siza, του Tadao Ando και πιο τελευταία των SANAA. 11th Avenue, Κτίριο Κατοικιών. Αρχιτέκτων: Jean Nouvel. Η επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής ρητορικής – μετά τις καταγγελίες για την αποτυχία του φονξιοναλισμού του μοντέρνου κινήματος – εξασφαλίζεται μέσω της επαναδιατύπωσης μαζικά κατανοητών κλασικών κωδίκων, με τα εργαλεία του «αιχμηρού» σχολιασμού, της μεταφοράς και του συμβολισμού.
Αυτή η επί της ουσίας αντι-μοντέρνα νοσταλγία τροφοδοτεί αντιλήψεις που εγγράφονται σε ένα ευρύτατα ετερογενές φάσμα. Από την άλλη πλευρά, στο επίπεδο της συζήτησης για την πόλη, τα «θραύσματα» των συγκεκριμένων συνθετικών προσεγγίσεων δεν προσφέρονται για έναν ενοποιημένο σχεδιαστικό χειρισμό του αστικού χώρου, σύμφωνα με τις αρχές του μοντερνισμού. Η σύγχρονη πόλη συρράπτεται όχι από το πολεοδομικό ρυθμιστικό σχέδιο, αλλά από τα σχεδόν ανεξέλεγκτα δίκτυα υποδομών. Είναι το μέλλον της αρχιτεκτονικής άδηλο; Ποιος γνωρίζει να απαντήσει; Κάθε άνθρωπος (το ίδιο και ο αρχιτέκτονας) θεωρεί τα όρια του δικού του οπτικού πεδίου ως όρια του κόσμου.
