Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Ο Θεοδόσιος ο Α αναγορεύτηκε Ρωμαίος Αυτοκράτορας μετά την μάχη της Ανδριανούπολης στις 9 Αυγούστου του 378 μ.Χ όπου ο προκάτοχος του Βάλης, ένας λαμπρός Ρωμαίος Αύγουστος έπεσε ηρωικά μαχόμενος.
Είναι σαφές πως οι συνέπειες της μάχης της Ανδριανούπολης ήταν δραματικές. Καθώς αποδείχτηκε πως η αναχαίτιση των Γότθων με στρατιωτικές επιχειρήσεις ήταν πλέον ανέφικτη. Επομένως η πολιτική ειρηνικής συμβίωσης με το γοτθικό στοιχείο αποτελούσε πλέον μονόδρομο για τους Ρωμαίους.
Αυτή την πολιτική ακολούθησε ο Θεοδόσιος που αφού κατόρθωσε να απωθήσει τους Γότθους πέρα από τον Αίμο επιδίωξε συμβιβασμό και δεν συνέχισε τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον τους αλλά επιδίωξε να συνάψει μαζί τους συνθήκη ( foedus).
Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης εγκαταστάθηκαν Οστρογότθοι στην Πανονία περιοχή που ταυτίζεται περίπου με τα όρια της σημερινής Ουγγαρίας και των Βησιγότθων στην κεντρική Μοισία, δηλαδή την Βουλγαρία. Οι γοτθικοί πληθυσμοί που εγκαταστάθηκαν σ αυτές τις χώρες είχαν πλήρη αυτονομία και φορολογική ατέλεια. Παράλληλα οι ηγεσίες τους λάμβαναν από το ρωμαϊκό κράτος, τακτικές χρηματικές παροχές. Με αντάλλαγμα οι Γότθοι να έχουν την υποχρέωση να συμμετέχουν ως φοιδεράτοι ( foederati) στην άμυνα της αυτοκρατορίας στις περιοχές όπου είχαν εγκατασταθεί συμβάλλοντας στην απάνθρωπη πιθανών εχθρικών επιδρομών.
Με αυτή την πολιτική ο Θεοδόσιος απότρεψε προσωρινά τον κίνδυνον βίαιας διείσδυσης των Γότθων στα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα οι μέχρι πρόσφατα εχθροί των Ρωμαίων εντάχθηκαν στην υπηρεσία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τα ρωμαϊκά στρατεύματα ενισχύθηκαν σημαντικά με αξιόμαχους άνδρες.
Η φιλογοτθική πολιτική του Θεοδοσίου επικρίθηκε από νεότερους ιστορικούς όπως ο A. Piganol που την χαρακτήρισε ως σταδιακή υποδούλωση του ρωμαϊκού κράτους στους Γότθους. Όμως οι σύγχρονοι του Θεοδοσίου είχαν τελείως διαφορετική αντίληψη καθώς διέκριναν στην Θεοδοσιανή πολιτική δύο πτυχές. Την ηθική και υλική βελτίωση των Γότθων επιδρομέων και τα ταυτόχρονα κέρδη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που έφερε η μετατροπή των αγρίων επιδρομέων σε ειρηνικούς γεωργούς.
Σύμφωνα με τον ρήτορα και πολιτικό θεμίστιο το 383 << Δεν πρέπει να δυσανασχετεί κανένας επειδή δεν εξολοθρεύτηκαν πρόρριζα οι Γότθοι. Γιατί το λογικό και η φιλανθρωπία επιβάλλουν ώστε οι νίκες να μην καταστρέψουν, αλλά να βελτιώσουν τους εχθρούς. <<Τι τάχα, θα ήταν καλύτερο να γεμίσουμε την Θράκη με νεκρούς και όχι με γεωργούς, να την παρουσιάσουμε γεμάτη από τάφους και όχι από ζωντανούς ανθρώπους; Να την βλέπουμε γη χέρσα και άγρια και όχι καλλιεργημένη; Να μετράμε πτώματα και όχι αγρότες καλλιεργητές; Όσοι έρχονται από τις περιοχές; Όσοι έρχονται από τις περιοχές αυτές μου λέγουν ότι οι Γότθοι τώρα χρησιμοποιούν το μέταλλο των ξιφών και των θωράκων τους για να φτιάξουν δικέλλες και δρεπάνια και ότι έχοντας πει αντίο στον πολεμοχαρή Άρη, λατρεύουν τώρα την Δήμητρα και τον Διόνυσο>>.
Όπως και στην πολιτική του έναντι των Γότθων έτσι και στην πολιτική του έναντι των μη Χριστιανών ακόμα και έναντι των μη ορθοδόξων, ο Θεοδόσιος φέρθηκε τελείως διαφορετικά από τους προκατόχους του . Σε πλήρη αντιδιαστολή με την πολιτική ήπιας και ειρηνικής προσέγγισης που επιδίωξε με τους Γότθους. Ζηλωτής ορθόδοξος ο Θεοδόσιος ήταν αποφασισμένος να επιβάλλει στους υπηκόους το ορθόδοξο δόγμα. Το αληθινό δόγμα όπως υποστήριζε έλεγε και ο ίδιος σε νόμο το 380 μ.Χ που κήρυξαν ο Απόστολος Πέτρος, ο πάπας Δαμάσιος και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος. Κάθε υπήκοο που δεχόταν την διδασκαλία και το δόγμα ο Θεοδόσιος τον ονόμαζε καθολικό εισάγοντας για πρώτη φορά τον όρο καθολικός εισάγοντας για πρώτη φορά τον όρο καθολικός στην εκκλησιαστική και ευρύτερα στην θεολογική ορολογία. Παράλληλα όσους δεν αποδεχόταν το δόγμα ήταν υποχρεωμένοι όχι μόνο από την εκκλησία αλλά από την ίδια την αυτοκρατορική εξουσία να αποδεχτεί ως ατιμία το γεγονός ότι υποστήριζε αιρετικά δόγματα.
Με σκοπό να αναχαιτίσει την αίρεση των Μακεδονιανών ο Θεοδόσιος συγκάλεσε το 381 μ.Χ στην Κωνσταντινούπολη την Β΄οικουμενική σύνοδο. Σ αυτή συμπληρώθηκε και επικυρώθηκε το σύμβολο της πίστεως που αναγνωρίστηκε ως μέσο αληθινό και έγκυρο. Ενώ αξίζει να σημειωθεί πως εκ των προτέρων καταδικάστηκε κάθε πιθανή απόκλιση από αυτό.
Μετά την σύνοδο του 381 μ.Χ ο Θεοδόσιος ανακήρυξε την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία και μόνο ως επίσημη θρησκεία και δόγμα του κράτους θεσπίζοντας αυστηρά μέτρα όχι μόνο εναντίον των οπαδών των παλαιότερων θρησκειών αλλά και των μη ορθοδόξων λαών.
Ο Θεοδόσιος και η Θεσσαλονίκη
Ο Θεοδόσιος ο Μέγας χρησιμοποίησε την Θεσσαλονίκη ως έδρα στους πολέμους που διεξήγε με επιτυχία εναντίον των Γότθων τους οποίους όπως αναφέραμε στις παραπάνω γραμμές . Αργότερα ενσωμάτωσε ως μισθοφόρους στα ρωμαϊκά στρατεύματα. Όμως η παρουσία του στην πόλη συνδέεται με την εν ψυχρώ δολοφονία 7000 Θεσσαλονικέων στον ιππόδρομο της πόλης το 390 μ.Χ.
Ο Θεοδόσιος με έδρα την Θεσσαλονίκη ξεδίπλωσε τα διοικητικά και στρατιωτικά του προσόντα με κύριο μέλημα την οργάνωση του κράτους.
Μετά την νίκη του επί των Γότθων και αφού ασπάστηκε τον Χριστιανισμό. Με προτροπή του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης ενίσχυσε συστηματικά την οχύρωση της πόλης, αναθέτοντας την κατασκευή ισχυρών κάστρων και ενός δικτύου πύργων στον Ορμίσδα γιο Πέρση ηγεμόνα που κατάφυγε στην πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου μετά τη εκστρατεία του τελευταίου κατά των Περσών το 337 μ.Χ. Ο Ορμίσδας, ειδικός σε οχυρωματικά έργα και διέπρεψε σ αυτόν τον τομέα και ηλικιωμένους πλέον μετά από εντολή του Θεοδοσίου ανέλαβε την οχύρωση της συμβασυλεύουσας Θεσσαλονίκης.
Μάλιστα σε πύργο των ανατολικών τειχών της Θεσσαλονίκης υπήρχε επιγραφή που μαρτυρούσε την παρουσία του στην πόλη << τείχεσιν ορρηκτοις Ορμίσδας εξεκέλευσε την δε πόλιν>>.
Υπέρμαχος του Χριστιανισμού και του ορθοδόξου δόγματος ο Θεοδόσιος εξέδωσε από την Θεσσαλονίκη το ειδικό διάταγμα με το οποίο ο Χριστιανισμός γινόταν επίσημη θρησκεία του κράτους. Ταυτόχρονα καταδίωξε με σφοδρότητα τους αιρετικούς μονοφυσίτες, έκλεισε τους ειδωλολατρικούς ναούς των ειδωλολατρικών θεοτήτων κατάργησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 394 μ.Χ και λίγα χρόνια αργότερα τις γιορτές των Καβείρων στην Θεσσαλονίκη.
Η αυστηρότητα, η βαναυσότητα και η σκληρότητα του Θεοδοσίου, έμεινε γνωστή στην ιστορία με την σφαγή 7000 Θεσσαλονικέων που διέταξε ο ίδιος το 390 μ.Χ. Ο Θεοδόσιος, μετά τη νίκη του κατά των Γότθων, όπως αναφέραμε στις παραπάνω γραμμές, έκρινε σκόπιμο να τους εντάξει στο στράτευμα επανδρώνοντας μάλιστα με αυτούς καίριες θέσεις ( foderatos). Αυτό το γεγονός προκάλεσε την οργή και θύελλα διαμαρτυριών από τους Θεσσαλονικείς, στους οποίους νωπές ήταν ακόμα οι μνήμες από τις βιαιότητες των βαρβάρων Γότθων. Όταν ο Θεοδόσιος έφυγε από την Θεσσαλονίκη για μία εκστρατεία αφήνοντας πίσω του ως διοικητή της φρουράς της πόλης, τον αρχηγό των Γότθων Βουτέριχο. Οι κάτοικοι κάτω από την ηγεσία των Δήμων του ιπποδρόμου, εξεγέρθηκαν εναντίον των Γότθων με αφορμή την φυλάκιση από τον διοικητή ενός δημοφιλούς αρματοδρόμου.
Ταραχές και αιματηρά επεισόδια ξέσπασαν σε ολόκληρη την πόλη. Πλήθος λαού εισέβαλε στα δημόσια κτήρια σκοτώνοντας πολλούς άρχοντες μεταξύ αυτών και τον Γότθο διοικητή Βουτέριχο καθώς και πολλούς από τους στρατιώτες του. Ο Θεοδόσιος εκδικήθηκε με πρωτοφανή αγριότητα τον θάνατο των Γότθων. Κάλεσε στον ιππόδρομο τους Θεσσαλονικείς για αγώνες και διέταξε την φοβερή σφαγή τους. Γότθοι στρατιώτες επιτέθηκαν με μίσος και αγριότητα εναντίον του ανυπεράσπιστου πλήθους, σφάζοντας δίχως διάκριση άνδρες, γυναίκες και παιδιά δολοφονώντας τουλάχιστον 7000 Θεσσαλονικείς.
Η απάνθρωπη ενέργεια του Θεοδοσίου συγκλόνισε και σύγκινησε βαθιά ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Ο επίσκοπος Μεδιολάνων Αμβρόσιος αρνήθηκε στον Θεοδόσιο την << Θεία Μετάληψη>> και τον υποχρέωσε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη.
