Η ηθοποιός Δήμητρα Δερζέκου συνομιλεί με τον Κωνσταντίνο Μανίκα με αφορμή την παράσταση “Το Πίσω Σπίτι” στην οποία πρωταγωνιστεί.

Πρωταγωνιστείτε στην παράσταση “Το Πίσω Σπίτι”. Πείτε μας κάποια παραπάνω στοιχεία για το έργο;

Το «Πίσω σπίτι», όπως αναφέρει και  η εμπνεύστρια του , Κατερίνα Αναστασίου-η οποία συνσκηνοθετεί την παράσταση μαζί με τον Τάκη Κτενά-είναι μια συνάντηση του Μπρεχτ με το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ.Τα κείμενα του ημερολογίου της, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι πλέον ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα, πλέκονται δραματουργικά με το συνταρακτικό θεατρικό έργο του Μπρεχτ ,«Η Εβραία», ενώ ενδιάμεσα ο Κώστας Γκερμπεσιώτης στον ρόλο του «Λαού» ενώνει νοηματικά τους δύο ουσιαστικά μονολόγους με αποσπάσματα της ποίησης του Μπρεχτ. Η Ιουδήθ  την οποία υποδύεται η Κατερίνα αλλά και η Άννα Φρανκ είναι δύο ηρωίδες διαφορετικής ηλικίας μεν που όμως βιώνουν την ίδια σκοτεινή ιστορική περίοδο της ανόδου του ναζισμού και υφίστανται τις διώξεις αυτές, χωρίς να φταίνε σε τίποτα, μόνο και μόνο λόγω της φυλετικής τους καταγωγής. Όταν αυτές οι δύο ηρωίδες συναντιούνται επί σκηνής ο ένας ρόλος ουσιαστικά συμπληρώνει τον άλλο. Η Ιουδήθ, σαν να βάζει σκέψεις στην Άννα,που η ίδια η Άννα ποτέ δεν θα προλάβει να φτάσει στην ηλικία της Ιουδήθ για να τις βιώσει και από την άλλη πλευρά τα λόγια της Φρανκ ακούγονται σαν εσωτερική παιδική κραυγή της ώριμης γυναίκας, της Ιουδήθ, που βρίσκεται σε απόγνωση. Αν προσθέσεις και την τραγική ειρωνεία, δηλαδή το ότι ο σύγχρονος θεατής γνωρίζει το τέλος αυτών των ηρωίδων που θα καταλήξουν σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, τότε το έργο αποκτά μεγάλο μεταφυσικό βάρος.

Ποιος είναι ο δικός σας ρόλος σε αυτό το σκηνικό;

Υποδύομαι την Άννα Φρανκ όπως την γνωρίζουμε μέσα από τις σελίδες του Ημερολογίου της. Όπως είπα πριν, η Άννα είναι ένα παιδί που δεν θα προλάβει ποτέ να μεγαλώσει αλλά ταυτόχρονα ωριμάζει απότομα, βίαια λόγω των ιστορικών συνθηκών που ζει. Μπορούμε μέσα από τα γραπτά της να φανταστούμε, αν όχι πώς θα ήταν αν μεγάλωνε αλλά τουλάχιστον βλέπουμε τα όνειρά της, τους στόχους και τις προσδοκίες της για ένα όμορφο μέλλον το οποίο περιμένει μέχρι τελευταία στιγμή ότι θα έρθει. Τα γραπτά της σαφώς και αποτυπώνουν τους φόβους ενός κυνηγημένου κοριτσιού αλλά πρέπει να τονίσουμε ότι ταυτόχρονα είναι γεμάτα αισιοδοξία, πίστη και δυναμισμό. Εκεί ίσως να βρίσκεται και η δυσκολία στον ρόλο, το ότι εγώ πρέπει να καταφέρω να ισορροπήσω ανάμεσα σε αυτά τα δύο.

Πώς συνδυάζεται ο Μπρεχτ με την Άννα Φρανκ και πώς “δένει” με τα σημερινά δεδομένα;

Καταρχήν το κοινό τους βίωμα, η δίωξη. Ακόμα και αν την βίωσαν με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, το συναίσθημα του να νιώθεις ανεπιθύμητος ξαφνικά και μάλιστα στον ίδιο σου τον τόπο είναι κάτι που καθόρισε την ζωή και των δύο. Αυτό το κοινό τους βίωμα το έζησαν σε μια τόσο βίαιη εποχή που δεν όριζες εσύ ο ίδιος καθόλου την τύχη σου , μια εποχή χωρίς λογική, τόσο που θα μπορούσε να έχει συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή ο Μπρεχτ να πεθάνει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και η Άννα Φρανκ να ζούσε όλη την ζωή εξόριστη. Κάτι τέτοιο δυστυχώς έχει μεγάλη συνάφεια με την εποχή μας. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τις ειδήσεις. Δηλαδή τόσο εύκολα, μια κοινωνική κατάσταση κι ένα πρόγραμμα ζωής που θεωρούμε δεδομένο, μπορεί να ανατραπεί μέσα σε μια νύχτα και ξαφνικά να θεωρηθείς κοινωνικά ανεπιθύμητος, επικίνδυνος , να απομονωθείς ή ακόμα και να κινδυνεύει η ζωή σου και να βρεθείς όπως η Άννα Φρανκ να φοράς όσα περισσότερα ρούχα μπορέσεις από την ντουλάπα σου γιατί δεν προλαβαίνεις καν να φτιάξεις βαλίτσες. Θυμάμαι πόσο με είχε συγκλονίσει αυτή η λεπτομέρεια που έγραφε η Άννα Φρανκ όταν διάβασα για πρώτη φορά το κείμενο το οποίο ερμηνεύω.

Ποιο μήνυμα θέλετε να λάβει ο θεατής, σε μια εποχή που ο πόλεμος επανέρχεται στην καθημερινότητάς μας;

Ακούγεται νομίζω ξεκάθαρα μέσα στο έργο από τον λόγο του Μπρεχτ: «Καιρό πολύ, προτού τα βομβαρδιστικά φανούν από πάνω μας, ήτανε κιόλας οι πολιτείες μας ακατοίκητες. Από την βρωμιά δεν μπορούσε κανένας οχετός να μας ξεπλύνει. Καιρό πολύ πριν σκοτωθούμε σε μάχες άσκοπες, όταν οι πολιτείες ήταν όρθιες ακόμα, οι γυναίκες μας ήταν κιόλας χήρες και τα παιδιά ορφανά.» 

Είναι αλήθεια ότι ο πόλεμος δεν ξεκινάει πάντα όταν πέσουν οι πρώτες σφαίρες και δεν γίνεται πάντα με σφαίρες;

Λείπουν από το ελληνικό θέατρο οι παραστάσεις που αγγίζουν ευαίσθητα κοινωνικά θέματα ή εμπεριέχουν κοινωνικοπολιτικό μήνυμα;

Ίσως και να λείπουν, ίσως και να μην ανεβαίνουν σε ικανοποιητικό βαθμό, ίσως πάλι ο τρόπος που ανεβαίνουν να μην θίγει την ουσία των κοινωνικών προβλημάτων. Το θέατρο είναι μια ζωντανή τέχνη και ενδεχομένως μοιραία επηρεάζεται από τις κοινωνικές τάσεις κάθε εποχής γιατί και οι καλλιτέχνες είμαστε μέρος της κοινωνίας και πολύ συχνά αντί να διαμορφώσουμε την κοινωνία, μας διαμορφώνει εκείνη. Πολλές φορές πάλι πιστεύουμε ότι δίνουμε ένα ανατρεπτικό μήνυμα ενώ στην πραγματικότητα είναι τόσο ανατρεπτικό όσο μας επιτρέπεται.

Παρόλα αυτά είτε ανεβαίνουν σε κάποια σκηνή είτε όχι, τα κλασικά έργα συνεχίζουν να υπάρχουν και να μεταφέρουν διαχρονικά μηνύματα που ισχύουν σε κάθε κοινωνία και αργά ή γρήγορα εκεί θα ανατρέξουμε. Έχουν κερδίσει την μάχη με τον χρόνο. Άλλωστε κι αυτή την στιγμή μπορεί να γράφονται τα κλασικά έργα του μέλλοντος. Ας μην χάνουμε την ελπίδα μας 

Υπάρχει δίλημμα, για έναν ηθοποιό, ανάμεσα σε θέατρο, κινηματογράφο και τηλεόραση;

Υπάρχει δίλημμα για ένα συγγραφέα αν θα γράψει για θέατρο, για κινηματογράφο ή για τηλεόραση;  Υπάρχει δίλημμα για έναν μουσικοσυνθέτη αν θα γράψει μουσική για θέατρο, κινηματογράφο ή τηλεόραση; Για να απαντήσω στο πνεύμα της Άννας Φρανκ, οι άνθρωποι και το ταλέντο τους είναι που διαμορφώνουν τις τέχνες και όχι το αντίθετο.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο καλλιτεχνικό σας όνειρο;

Καλλιτεχνικά αλλά και ηλικιακά βρίσκομαι ακόμα σε ένα σημείο που κάθε επόμενη δουλειά μοιάζει ή μπορεί να είναι για μένα ένα μεγάλο καλλιτεχνικό όνειρο. Δεν ξέρω ακόμα αν είμαι σε θέση να προσδιορίσω τί σημαίνει κάτι τέτοιο όμως και για να επανέλθουμε στον Μπρεχτ, θα ήθελα τα μελλοντικά μου καλλιτεχνικά όνειρα, να μην μοιάζουν με εκείνο το όνειρο της μικρούλας καμαριέρας που έγραψε κάποτε σε ένα έργο του. Με άλλα λόγια θα ήταν ευτυχία για μένα, τα μελλοντικά μου όνειρα να μην πηγάζουν τουλάχιστον από απωθημένα και πικρίες αλλά από ενθουσιασμό. Για μένα ο ενθουσιασμός πρέπει να είναι η κινητήριος δύναμη του επαγγέλματος του ηθοποιού.

Αν διαλέγατε μια πενταμελή παρέα με καλλιτέχνες από κάθε ιστορική περίοδο, ποιους θα περιλαμβάνατε σε αυτή;

Θα μπορούσα να αναφερθώ σε δεκάδες σπουδαίες ιστορικές περιόδους της ανθρωπότητας και εκατοντάδες εμβληματικές προσωπικότητες της τέχνης, των γραμμάτων και του πολιτισμού γενικότερα. Είναι πραγματικά πολύ μεγάλη η λίστα ανθρώπων που θα ευχόμουν να είχα γνωρίσει από κοντά και να έκανα παρέα. Βέβαια το ερώτημα που μοιραία προκύπτει εδώ είναι, πόσοι από αυτούς θα ήθελαν να κάνουν παρέα μαζί μου.