Γράφει ο Δημοσθένης Δαββέτας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής

Το διάστημα της πεντηκονταετούς περίπου παραμονής των εκ νεου διωγμένων Ελληνων απο την Παόμια στο Αισκείο της Κορσικής, στην οικογένεια Βοναπάρτε ,γεννήθηκε ο Μέγας Ναπολέων. Ο πατέρας του Charles ηταν δικηγόρος. Μητερα του ήταν η Laetizia ,πασίγνωστη για τον δυναμικό χαρακτήρα της και για την ομορφιά της. Το ονομα Βοναπαρτε στα ελληνικά μεταφράζεται Καλο- μερος. Σε επίπεδο προσώπου γένους αρσενικού γίνεται Καλόμερος, ή αν θέλετε μπορείτε να το δείτε κι ως Καλημέρης ,μιας και τ’ ονομα αυτό υπάρχει σήμερα ως τετοιο ακριβώς στην Μάνη.

Συνάντησα προσωπικά όταν βρέθηκα εκει πολλούς τέτοιους κυρίους και τους κοίταξα με έκπληξη και ελαφρό μειδίαμα. Θυμήθηκα την ιστορια και τις “φήμες” για τις πιθανές ελληνικές ρίζες του Μ.Ναπολέοντα. Θυμήθηκα και το ποίημα που ειχε γράψει τοτε τα χρόνια της Ελληνικής επανάστασης ο ποιητης Σούτσος επίσης για την ελληνική ριζα του Ναπολέοντα, τον οποιον οι επαναστατημένοι Ελληνες περίμεναν πάντα ως ελευθερωτή. Σας περιγάφω λοιπον την “ιστορία” αυτη.

Θα’ ταν πολυ εύκολο ν’ αρκεστώ στην εύκολη άποψη οτι ο Ναπολέοντας ειναι Έλληνας. Οχι δεν θα παγιδέψω την συλλογιστική μου σε τέτοιες κλισέ ευκολιες. Θα μείνω στα λογικά και μονο ερωτήματα. Ο Ναπολέοντας γεννήθηκε και πέρασε τα πρωτα χρόνια της ζωης του στην Κορσική και μετά στο Παρίσι. Ειχε Γαλλο-κορσικανή ταυτότητα. Ομως υπάρχει κάτι που δινει μια αλλη βαρύτητα στον ιδιαίτερο ,γεμάτο θέληση κι αποφασιστικότητα χαρακτήρα του. Πρόκειται για μια δεύτερη αγωγή, μια δεύτερη κουλτούρα ,πιο κρυφή ,πιο μυστική που ειχε και που οι δικοί του αλλα κι ο ιδιος απέφευγαν πολυ προσεκτικά να εκδηλώσουν δημόσια. Ας δούμε ποια ήταν αυτη και τι στοιχεία μπόρεσα να συλλέξω χωρίς να’ χω ακομη οριστικοποιήσει την έρευνα μου.

Με βάση τα ντοκουμέντα της Άννας Κομνηνής ,της δουκίσσης Ντ’ Αμπράντες, του υπουργού της Γαλλίας στην Βενετία Henin , του Λ.Κωνσταντινίδη ,αλλα και το αρχειο της οικογένειας Στεφανόπουλων, , οταν ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος-Κομνηνός ,βρεθηκε ως επικεφαλής της Ελληνικης κοινότητας το 1676 στην Κορσική, ειχε μαζι του αρκετά παιδι’α του. Ενα από αυτα ηταν το αγόρι που ονομαζοταν Καλόμερος. Αυτο στάλθηκε απο τον πατέρα του στην Φλωρεντία , σε μια έμπιστη αποστολή κοντά στον μεγαλο Δούκα της Τοσκάνης ,τον Cosma des Medicis τον τριτο (III). Η οικογένεια των Μεδίκων ( των γιατρών) ειχε Μανιάτικη ρίζα κι ακομη κι αν οπως ηδη έγραψα ήταν η αιτία που οι Κκομνηνοί έφυγαν απο την Μάνη ,εν τούτοις ο πριν πολλά χρόνια εγκαταστημένος στην Ιταλια. Δούκας Cosma ηταν διαφορετικός . Ηταν ο πιο ιδιαίτερα φιλόξενος προς τους Ελληνες και μάλιστα τους Μανιάτες. Οπως ηδη διαπιστώσατε το όνομα “ιατρός” ιταλοποιήθηκε κι εγινε medicis. Ηταν κατι που και συνηθιζόταν κι επιβαλλόταν τον καιρό εκείνο στην καθολική Ιταλια που ιταλοποιούσε τα παντα ώστε να ενσωματώνει κυριως τους σπουδαίους ” ξένους” σε δικα της πρότυπα. Αν ανατρέξετε θα δειτε πολλά τέτοια παραδείγματα ακόμα και σήμερα.

Οταν λοιπoν τελείωσε η αποστολή του Καλόμερου στην Τοσκάνη ,ηρθε η ώρα της επιστροφής στην Κορσική. Ομως λίγο πριν επιστρέψει ο πατέρας του πέθανε . Κι ετσι αποφάσισε να μένει κοντά στον μεγαλο Δούκα στην Τοσκάνη.

Μετα απο χρόνια ομως ενας απόγονος της οικογένειας του Καλόμερου ,οπως λενε τα κείμενα που σας ανέφερα, θέλησε να γυρίσει στην Κορσική να βρει τους συγγενείς του. Ηταν ο Charles που παντρεύτηκε την Laetitia Ramolino . Γεννήθηκαν σ’ αυτην την οικογένεια 8 παιδιά ενα των οποίων ηταν ο Ναπολέων. Ηταν 15 Αυγούστου του 1769..

Κι εδω αρχίζουν τα δύσκολα ερωτήματα : Πως είμαστε βεβαιοι οτι το ονομα Βοναπαρτης ειναι η μεταφραση αυτου του Καλομερος που ηταν Στεφανοπουλος και πηγε στην Τοσκανη; Μηπως το Βοναπαρτης ειναι ενα ονομα συνηθες στα ιταλικα και ισως και να προυπηρχε της αφιξης των Στεφανοπουλων-Κομνηνων; Ας δουμε λοιπον πιο κοντα αυτα τα ερωτηματα.
Η λογικη κι ο κοινος νους ,ακομη κι αν δεχτουμε τις ενστασεις οτι το ” bonaparte ” ειναι κοινο ιταλικο ονομα, ακομη κι αν λειπουν καποιες ( εντεχνα ηθελημενα;) πρωτογενεις ιστορικες πηγες,αναρωτιεται ευκολα για το γιατι οι δυο οικογενειες ,αυτη των Στεφανοπουλων-Κομνηνων και του Βοναπαρτε να μιλουσαν οι πατεραδες μεταξυ τους Ελληνικα; Ενας ιταλος Buonaparte θα μιλουσε μονο Ιταλικα οσο φιλελληνας και ναταν. Ιδιαιτερα για θεματα καθημερινοτητας.Κι ακομη : μια ιταλική οικογενεια bonaparte, δεν θα χρησιμοποιουσε στις μεταξυ τους αναφορες με την οικογενεια Στεφανοπουλων-Κομνηνων τον χαρακτηρισμο ” εμεις οι καλομεριανοι”. Το “καλομεριανοι” δεν το αναφερει μονο η αμφιλεγομενη Δουκισα Ντ’Αμπραντες, η οποια ομως εγραψε τ’απομνημονευματα της υπο την επιβλεψη του σπουδαιου συγγραφεα Μπαλζακ. ( θα δεχοταν ποτε ο Μπαλζακ να εμπλακει σ’ενα κειμενο που δεν θα περιειχε ιστορικες αληθειες; Τι λετε); Αλλα το διαβαζουμε επισης και στ’αρχεια ( οπως αναφερει ο κ.papas) που αφορουν τον αδικοχαμενο ανηψιο του Μ.Ναπολεοντα ,τον Παυλο-Μαρια Βοναπάρτη. Αυτος ο τελευταιος παντα κατα τον κ.Papas ,( στο κειμενο του που γραφτηκε ενα αιωνα πριν) αναφεροταν συνεχεια στην οικογενεια του ( ηταν γυιος του αδελφου του Ναπολεοντα του Λουσιαν) ως ” εμεις οι καλομεριανοι”.

Επισης υπαρχει και το βιλιο του M.le chevalier d’Henin, ο οποιος ηταν το 1789 υπουργος της Γαλλιας σε θεματα που αφορουσαν την δημοκρατια της Βενετιας. Ο κυριος Henin, ειδικος σε ζητηματα γενεαλογιας, στο βιβλιο του ,” Coup d’oeil historique sur la maison imperiale de Comnene ” με καθαρο τροπο ιχνηλατει το γενεαλογινο δεντρο της οικογενειας μιλωντας για το Calomeros (Καλομερος). Κι οταν εγραψε ολ’αυτα ακομη ο Ναπολεων δεν ηταν τιποτα περισσοτερο παρα ενας απλος λοχαγος του Γαλλικου στρατου. Συνεπως δεν ηταν απο καποιο προσωπικο συμφερον. Τιποτα δε δεν προμηνυε την φοβερη και γιγαντιαια εξελιξη του Βοναπαρτη σε παγκοσμια ιστορικη μορφη.

Η λογικη λοιπον κι ο κοινος νους μας λενε οτι αυτος ο Βοναπαρτης της Κορσικης ειχε μαλλον μια ιδιαιτερη σχεση με το Καλομερος.

Υπαρχουν κι αλλα πολλα λογικα στοιχεια. Θ’αναφερθω σε μερικα ακομη ενδεικτικα.

Ναι πραγματικα οι οικογενειες των Στεφσνοπουλου-Κομνηνου και του Βοναπαρτη ηταν γειτονες. Ναι ηταν πολυ φιλοι με καθημερινη επαφη. Ομως οσο πολυ φιλοι και ναναι καποιοι , θαταν αρκετο μονο γι’αυτον τον λογο ωστε οταν στα 15 του ο Ναπολεοντας βρεθηκε στην σχολη ευελπιδων στο Παρισι (ecole militaire) ,κηδεμονας του οπως διαβαζουμε στα επισημα εγγραφσ να ηταν ο Δημητριος Στεφανοπουλος-Κομνηνος;. Ουτε παλι στο πρωτο του επισημο αρθρο στην στρατιωτικη σχολη ο Ναπολεοντας ,λογω φιλιας, θα εγραφε περι της στρατιωτικης αγωγης των Σπαρτιατων -Μανιατων ,προτεινοντας μαλιστα στον τοτε Γαλλο υπουργο να γυμνασει με αυτο το προτυπο τον Γαλλικο στρατο. Μπορουσε να γραψει τοσα αλλα θεματα . Οχι για το λιγοτερο γνωστο ,τοσο ιδιαιτερο ,για τους Μανιατες Κι ακομη : πηρε τους δυο Στεφανοπουλους τον Δημο ( Dimo) και Νικολο (Nicolo), ως συμβουλους του και τους εστειλε στην Μανη για να ερευνησουν τις συνθηκες πιθανης εξεγερσης των Ελληνων κατα των Τουρκων. Σε μια μαλιστα συζητηση τους ,οπως αναφερεται στο γραμμενο ελληνικα κι ιταλικα ταξιδιωτικο κειμενο των δυο Στεψανοπουλων, μπροστα σε Γαλλους στρατιωτικους ο Ναπολεων μιλωντας εμπιστευτικα στον Dimo του ειπε” zio” που μεταφραζεται ελληνικα “θειο”. Δεν σταματουσε δε ο Ναπολεων ανα πασα στιγμη , να μιλα για τους Μανιατες ως τους ελεύθερους ,αυτους που δεν κατακτηθηκαν απο τους Τουρκους, αυτους που ηταν κατευθειαν οπως συχνα ελεγε απογονοι των Αρχαιων Σπαρτιατων.

Ακομη: για να γινει δεκτος ο Μ. Ναπολεοντας στην ecole militaire ,επειδη ακριβως δεν θεωρειτο η οικογενεια του παρσ “ξεπεσμενοι” ευγενεις βοηθησε ο Δημητριος -Στεφανοπουλος- Κομνηνος ,ετσι ωστε να εισαχθει στην στρατιωτικη σχολη. Ο Δημητριος Στεφανοπουλος -Κομνηνος ειχε ηδη παρει πριγκιπικο βαθμο απο τον Louis IVI ,ο οποιος ειχε αναγνωρισει την γενεαλογικη ιστορικη αξια της οικοενειας Κομνηνων ως εχουσα καταγωγην κατευθειαν απο τον αυτοκρατορα της Τραπεζουντας Δαυιδ Κομνηνο ,τον οποιο μαζι με την οικογενεια του σκοτωσε ο Μωαμεθ. ( γλυτωσε μονο ο Νικηφορος οπως ηδη εχω γραψει κι εγκατασταθηκε στην Μσνη).. Θα μπορουσα να συνεχισω με πολλα ακομη τετοια περιστατικα ” φιλιας” μεταξυ των οικογενειων Βοναπαρτη και Στεφανοπουλων-Κομνηνων. .Λιγο ασυνηθιστη δεν ειναι αυτη η φιλια; Τι λετε εσεις οι αναγνωστες με τον κοινον νου; Υπαρχει η οχι μαλλον κατι περισσοτερο απο στενη φιλια μεταξυ τους; Παντως και για φιλια νατσν ηταν τοσο ασυνηθιστσ στενη που ξεπερνουσε τα φυσιολογικα συνηθη πλαισια.

Η επιδραση των Στεφανοπουλων ,οπως θα δουμε στο επομενο αρθρο,ηταν καθοριστικη στην εξελιξη της προσωπικοτητας του Μ. Ναπολεοντα. Μηπως λοιπον θαταν σωστο για του λογου το αληθες να λαβουμε υπ’οψη μας τα στοιχεια που αναφερουν τα προαναφερθεντα ιστορικα βιβλια ; Κι αν ναι τοτε γιατι ο Βοναπαρτης προσπαθουσε να μην ανσφερει το γεγονος,αποφευγοντας τα ερωτηματα οταν του τιθεντο με τον α η β τροπο ,χωρις ομως ποτε ( τουλαχιστον σε τοσα βιβλια που διαβασα ) ν’αρνηθει ευθεως το γεγονος της διπλης του κουλτουρας; Τους λογους αυτους,αλλα και περιστατικα που τονιζαν ακομη περισσοτερο την ιδιαιτερη σχεση Βοναπαρτη – Στεφανοπουλων( Κομνηνων) θα τα εξετασουμε στο επομενο αρθρο ,οπως επισης. και τον καθοριστικο ρολο που επαιξε στην απροβλεπτη και αινιγματικη προσωπικοτητα του Μ.Ναπολεοντα η διπλη του κουλτουρα: η φανερη ,η Γαλλοκορσικη κι η διακριτικη, η ελληνικη.

Βινλιογραφια: Memoires de madame la duchesse d’Abranres, Lambis G. Constantinides ( conference de Chypre, Cargese ,une colonies greque en Corse, Spyridon Pappas, Un Napoleonide mort pour la Grece.