Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Τα πρωιμότερα αλλά και σε εξαιρετικό και συνάμα ασυνήθιστο βαθμό περίπλοκα οικοδομήματα με βάση όσα αρχαιολογικά ευρήματα έφεραν στο φως οι μέχρι τώρα ανασκαφικές έρευνες είναι εκείνα της περιόδου Λέρνα ΙΙΙ κατά την πρωτοελλαδική εποχή.
Ιδιαίτερα οι << οικίες με τους διαδρόμους>> αποτελούν ένα οικιστικό πρότυπο το οποίο ήταν ευρύτατα διαδεδομένο. Χαρακτηριστικά δείγματα του οποίο εντοπίζονται σε μία εκτεταμένη γεωγραφική περιοχή που καλύπτει την Βοιωτία και την Μεσσηνία αλλά και την Αίγινα.
Χαρακτηριστικό είναι πως οι << οικίες με διαδρόμους>> έχουν κατά βάση ευθύγραμμο σχέδιο, το οποίο πολύ συχνά έχει σαφώς ορθογώνιο σχήμα, στο οποίο μία σειρά μεγάλων δωματίων παρατάσσεται αξονικά. Αξίζει να σημειωθεί πως τα δωμάτια πλαισιώνονται από στενούς διαδρόμους, οι οποίοι μερικές φορές περιλαμβάνουν κλιμακοστάσια που οδηγούν σε επάνω όροφο και μπορούσαν να αποτελούν τις πλευρές ανοιχτών στοών.
Είναι πολύ πιθανό για τον σχεδιασμό τους να είχε χρησιμοποιηθεί μία σταθερή μονάδα μέτρησης.
Ενώ η αρχαιολογική σκαπάνη έχει καταδείξει πως το κύριο υλικό των τοιχών ήταν η ωμή πλίνθος στηριγμένη σε πολύ σταθερά λίθινα θεμέλια.
Είναι προφανές πως τα μεγάλα δωμάτια απαιτούσαν ανθεκτικά ξύλα για να στηριχτούν οι οροφές.
Η οικία των κεραμών στην Λέρνα, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα δείγματα που έχει διαστάσεις 25Χ12 μέτρα και περιλαμβάνει και άλλα στοιχεία υψηλής αισθητικής που φανερώνουν ένα πολύ υψηλό πολιτισμό. Χαρακτηριστικά είναι τα θυρώματα με επένδυση ξύλου και τοίχους με γυψοκονίαμα στα δωμάτια που είχαν ξεχωριστή χρήση. Τόσο στην Οικία των Κεραμών όσο και στην Λευκή Οικία στην Κολώνα της Αίγινας, ένα στενό ισόγειο δωμάτιο ανάμεσα σε δύο μεγάλους αποτελεί οπαίο, δηλαδή φωταγωγό.
Είναι σαφές πως και τα δύο κτήρια αλλά και τα υπόλοιπα του τύπου Λέρνα ΙΙΙ είχαν στέγες οι οποίες πιθανώς να ήταν ελαφρά επικλινείς από ψημένα πήλινα κεραμίδια. Η αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε ακόμα και κεραμίδια από σχιστόλιθο, που πιθανώς να τοποθετούνταν εκεί που η κλίση θα ήταν μεγαλύτερη. Τέτοια κεραμίδια βρίσκουμε σε ευρήματα της περιόδου Λέρνα ΙΙΙ, ιδιαίτερα στην Αργολίδα με πλέον χαρακτηριστική εκείνη του Αγίου Δημητρίου της Τριφυλίας. Ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί και στην στέγη του << Κυκλικού Οικοδομήματος>> της Τίρυνθας, όπου ένα ακόμα πιο εμφανής μία σημαντική εμπειρική κατασκευαστική γνώση. Αξίζει να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο οικοδόμημα είχε μεγάλες διαστάσεις με διάμετρο 28μ και πάχος εξωτερικού τοίχου 1,8 μ). Το εξωτερικό τείχος που είχε την μορφή οδοντωτού προμαχώνα. Είχε δύο ορόφους και οι διαχωριστικοί τοίχοι του είχαν μορφή ομόκεντρων κύκλων και οι εγκάρσιοι τοίχοι σχημάτιζαν μία σειρά μακρών διαμετρημάτων που περιέβαλαν έναν εσωτερικό πυρήνα.
Αρκετές οχυρώσεις βρέθηκαν σε αρχαιολογικές θέσεις εκείνης της περιόδου. Αν και μόνο στα ευρήματα της Λέρνας εντοπίζονται χαρακτηριστικά εξειδικευμένης τεχνικής.
Είναι γεγονός πως αυτά τα κτίσματα εμφανίζουν λίγες ομοιότητες με αντίστοιχα του αιγιακού χώρου.
Παρόλα αυτά και στην Τροία όπως και σε πολλές αρχαιολογικές ανασκαφές στην Κρήτη, έχουν βρεθεί μεγάλα και περίπλοκα ευθύγραμμα οικοδομήματα από τα οποία τα πλέον καλοδιατηρημένα αποτελούν εκείνα της Βασιλικής.
Ωστόσο τα χαρακτηριστικά μεγάλα δωμάτια που πλαισιώνονται από διαδρόμους απουσιάζουν εντελώς. Ενώ και τα μνημειώδη οικοδομήματα της Εγγύς Ανατολής δεν προσφέρουν ιδιαίτερα ικανοποιητικά παράλληλα. Επομένως είναι προτιμότερο να τα θεωρήσουμε ως μία εξέλιξη που είχε τοπικά χαρακτηριστικά, η πορεία της οποίας στον χρόνο παραμένει ασαφής.
Είναι σαφές άλλωστε πως στην διάρκεια των αναταραχών που οδήγησαν στο τέλος της εποχής του Χαλκού, η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική παράδοση εξαφανίστηκε.
Ακόμα και στην Αίγινα η Λευκή Οικία δεν είχε διάδοχο και η τέχνη της κατασκευής κεραμιδιών χάθηκε οριστικά από το προσκήνιο.
