Η Έφη Αγραφιώτη μιλά στον Κωνσταντίνο Μανίκα με αφορμή την κυκλοφορία από την Irida Music του δίσκου “Music for two pianos in classical and jazz colours” σε συνεργασία με τον Γιώργο Κοντραφούρη.

Νέο άλμπουμ με τίτλο “Music for two pianos in classical and jazz colours”. Πώς θα το χαρακτηρίζατε;

Μεταξύ αστείου και σοβαρού θα έλεγα ότι ήταν για εμάς κοινή επιθυμία να γιορτάσουμε τη πολυετή συνεργασία μας απολαμβάνοντας παγωτό με δυο γεύσεις, σε κλασικούς και τζαζ ήχους.

Αν το δούμε καλλιτεχνικά, είναι μια ωραία στιγμή, μας βοήθησε να εκτιμήσουμε την μέχρι εδώ πιανιστική αναζήτηση μας και να θυμίσουμε αυτό που πάντα λέγαμε: η τζαζ και η κλασική είναι αδερφικές εκφράσεις. Ο Τελόνιους Μονκ είχε πει ότι η τζαζ είναι ελευθερία που περπατάει πάνω στη γνώση και την εμπειρία. Πρέπει να γνωρίζει καλά ο μουσικός την αρμονία και την τεχνική για να κατευθύνει σωστά τα δάχτυλα και να απελευθερώσει ιδέες. Άρα, μπορεί να μιλάει για άλλες κλίμακες και άλλα ρυθμικά και αρμονικά υλικά, αλλά αυτά δεν δυσκολεύουν την αδελφική σχέση των ειδών. Θα προσθέσω ότι αρχίζει να αρέσει σε όλο τον κόσμο η μίξη αυτή. Από έξι -εφτά ντουο που έκαναν μέχρι πριν δύο τρία χρόνια στην Ευρώπη συναυλίες με κλασικό και τζαζ ρεπερτόριο, με μεγάλη χαρά ανακαλύπτουμε πλέον πολλές δεκάδες εκλεκτά ντουέτα.

Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή των κομματιών και πώς συνεργαστήκατε με τον Γιώργο Κοντραφούρη για την απόδοσή τους;

Είμαστε συνεργάτες τριών δεκαετιών κι έχουμε μελετήσει πολλά έργα τζαζ και κλασικής ταυτότητας, που τα περισσότερα τα παίξαμε και στο κοινό. Είναι σαφές ότι έχουμε συζητήσει ατέλειωτες ώρες σχετικά με την ερμηνεία και την τεχνική. Το σιντι αυτό ήταν μια πολύ παλιά σκέψη μας. Η πρόταση της δισκογραφικής μας εταιρίας, της Irida, μας ενθουσίασε κυριολεκτικά και μπήκαμε στη διαδικασία της ηχογράφησης.

Θεωρείτε ότι εκφράζεστε καλύτερα μέσα από ένα συγκεκριμένο μουσικό είδος ή είστε ανοιχτή σε διαφορετικές επιρροές;

Ίσως φανώ υπερβολική αλλά, ό,τι και να παίξω ξεκινάει με την αφιέρωση μου σε αυτό. Κυριολεκτώ. Από παιδί έμαθα από την οικογένεια μου να ακούω με σεβασμό ελαφρά και παραδοσιακή μουσική, τζαζ και κλασική. Μεγάλωσα μέσα στις συναυλίες, έμαθα να ορίζω τη μουσική σαν κομμάτι της ψυχής. Για τον μουσικό η αρμονία των ήχων είναι ιδανικός, αιώνιος σύντροφος. Δεν πρόκειται λοιπόν για καμία δεσμευτική επιρροή η οποία παρασύρει χωρίς σκέψη. Επικοινωνώ με τη μουσική.

Είναι η ορχηστρική μουσική ο χώρος που θέλετε κυρίως να υπηρετείτε;

Στην σταδιοδρομία των 47 ετών ως πιανίστα, απόλαυσα πολλές υπέροχες ορχήστρες και υπέροχους μαέστρους, έπαιξα δεκάδες φορές κοντσέρτα για πιάνο, συχνά όχι του πολύ γνωστού ρεπερτορίου, αυτό είναι επιλογή μου. Συγκινούμαι από τον ορχηστρικό ήχο. Τα χρώματα των ήχων ζουν με αυτόν. Στα έγχορδα ο ήχος παράγεται από δονήσεις χορδών τεντωμένων πάνω σ’ ένα ηχείο. Τα πνευστά μιλούν με το φύσημα, χάρη στην εκπνοή του αέρα από τους πνεύμονες. Στην παραγωγή των ήχων τους διαπιστώνουμε πόση σημασία έχουν τα χείλη μας στην επικοινωνία. Κι όσο για τα κρουστά, είναι μαγεία! η απόλαυση του ήχου, όταν ο μουσικός τον προσφέρει με τον πιο αυτονόητο τρόπο: το χέρι ή ένα κρουστικό μέσο. Δίνει απίστευτη ψυχική δύναμη το να το ζεις. 

Η ορχήστρα διδάσκει ανθρώπους που είναι μη μουσικοί και μουσικοί. Είναι οδηγός ζωής με προεξέχον το πώς κινούμαστε από τη σύλληψη μιας ερμηνευτικής γραμμής, στην εφαρμογή της. Ασκεί πολύπλευρα η ορχήστρα.
Το μεγαλύτερο κομμάτι της επαγγελματικής μου προσπάθειας βέβαια στηρίχτηκε μέχρι τώρα στη σόλο μουσική για πιάνο. Αυτό είναι σύνηθες. Την επόμενη σαιζόν πάντως, θα έχω και δυο πολύ όμορφα συμφωνικά κοντσέρτα στην Αθήνα. 

Πώς αντιμετωπίζει τη τζαζ μουσική το ελληνικό κοινό;

Κατά τη γνώμη μου αντιδρά πιο φυσικά με τη τζαζ μουσική. Στις τζαζ συναυλίες μπορεί ο ακροατής να κινηθεί, να πιει ένα ποτό και να χειροκροτεί όταν εκείνος αποφασίζει. Έχει τον μουσικό δίπλα του, στην ίδια απόσταση με τον διπλανό ακροατή, μπορεί να πλησιάσει πολύ κοντά τους μουσικούς κλπ. Στην κλασική συναυλία επανέρχεται υποσυνείδητα η παλαιά άποψη ότι η κλασική είναι αυταρχική και ματαιόδοξη κατάσταση, είναι για… τους μεγαλοαστούς. Ο μέσος άνθρωπος να διχάζεται και να την στερείται. Στην αποδοχή της τίθενται όντως οι λεγόμενοι συντηρητικοί και απόλυτοι κανόνες γιατί δεν γινεται αλλιώς. Σαν μουσική είναι πολύ δύσκολο να απελευθερωθεί από την ανάγκη του μέτρου, την δόκιμη αισθητική, την απόλυτη λεπτομέρεια, την ησυχία που δίνει και χώρο στις λεπτεπίλεπτες εκφραστικές στιγμές. Οι ταυτότητες του ύφους και των ερμηνευτικών λεπτομερειών προϋποθέτουν απόλυτη συγκέντρωση και αφιέρωση. Θέλουμε πολύ χρόνο να τα εξηγήσουμε βέβαια, συγχωρείστε μου που δεν μπορώ να επεκταθώ με λίγα λόγια.

Ποιο είναι το πιο μεγάλο καλλιτεχνικό σας όνειρο;

Να μη στερηθώ τη μουσική μέχρι το τέλος, ως μουσικός και ως ακροάτρια. Να χειροκροτήσω όσο γίνεται περισσότερους συναδέλφους και να παίξω μαζί τους.

Είναι οι ζωντανές εμφανίσεις αυτές που καταξιώνουν έναν καλλιτέχνη στη συνείδηση του κοινού;

Η ζωντανή συναυλία είναι μεγάλη ευτυχία. Επικρατεί βέβαια κάτι που βλάπτει τη μουσική και στερεί την περισσότερη ευτυχία: μέγα πλήθος ακροατών επιλέγουν μόνο συναυλίες με μουσικά έργα που αναγνωρίζουν γιατί συνήθισαν να ακούν. Αν δεν ακούσεις όμως πολλή μουσική δεν μαθαίνεις να ακούς. Μαθαίνεις να χαίρεσαι αυτό που έχεις αγαπήσει και συνήθως είναι αυτό που… βγάζει το κόστος της συναυλίας. Από την εργογραφία της κλασικής λεγόμενης μουσικής, γνωρίζουμε ελάχιστα έργα. Είναι λογικό να μη γράφτηκαν άλλα εξαιρετικά μουσικά κομμάτια; Ασφαλώς όχι. Γιατί να μην αναζητήσουμε τη μουσική; Στους άνδρες συνθέτες έχουμε ακούσει το τριάντα τοις εκατό της εργογραφίας τους. Στις γυναίκες συνθέτριες ίσως ούτε καν το πέντε τοις εκατό. Κι όμως και οι γυναικείες συνθέσεις παίρνουν σιγά σιγά θέση στα προγράμματα: εκ πείρας θα πω ότι το ακροατήριο στην κεντρική Ευρώπη μεγαλώνει αλλά οι άνδρες ακροατές είναι κι εδώ περισσότεροι. Ίσως οι νέοι μουσικολόγοι πρέπει να μπουν στην έρευνα τέτοιων θεμάτων.

Τι ρόλο έχει πλέον η μουσική, στην ψηφιακή εποχή μας, όπου σχεδόν όλα κινούνται μέσω YouTube;

Η μουσική είναι ανεικονικό κομμάτι της καθημερινότητάς αλλά και υψηλή τέχνη. Είναι μέσο ψυχαγωγίας αλλά και βαθιά έκφραση της συμπαντικής γλώσσας. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο καθηγητής φιλοσοφίας Καρλ Στουμπφ έκανε… επανάσταση περιγράφοντας τη μουσική σαν ενδόμυχη μόνιμη έκφραση των μουσικών ανακλαστικών! η μουσική ως εκ τούτου ορίζεται ως δημιουργός της επικοινωνίας των ανθρώπων. Ας δούμε σοβαρά το ότι τίποτα δεν αντικαθιστά την ζώσα γλώσσα του καλλιτέχνη την ισορροπία της αναπνοής του και το μοίρασμα του συναισθήματος. Δεν υποτιμώ τις κατακτήσεις της τεχνολογικής προσπάθειας , αλλά αυτές είναι εφήμερες και εντελώς χρηστικές. Θυμάμαι ότι ο δίσκος βινυλίου μετέφερε όνειρα και σε έπαιρνε μαζί του! Ακούστε κάτι που αγαπήσατε στα χρόνια του βινυλίου σήμερα από το youtube και άλλα συναφή με αυτό. Σας μεταφέρει κάτι; Πολλά άλλαξαν στη ζωή μας βέβαια, άλλα εντελώς, άλλα αρκετά.

Σε όσα αφορούν την επικοινωνία δια μέσω της μουσικής, ένα είναι το ευεργετικό: Να μην υποτιμήσουμε ποτέ τη συναυλιακή μουσική επικοινωνία. Θα χάσουμε περισσότερα από όσα νομίζουμε. Αυτό βέβαια θέλει και δασκάλους, θέλει και ανθρωπιστική παιδεία. Ας ελπίσουμε όμως να έχουμε πεισματάρηδες παιδαγωγούς στα σχολεία και στα ωδεία, ή, κάποια στιγμή, να ξαναποκτήσουμε.