Η εκδημία του Ευάγγελου Μουτσόπουλου
Του Φίλιππου Νικολόπουλου, Δρα Κοινωνιολογίας – πρ. Επίκ. Καθηγ. Φιλοσοφικής Σχολής Παν/μίου Κρήτης, πρ. Α/τή Καθηγητή Παν/μίου Ινδιανάπολης, Γραμ. των Σχολών του Φιλολογικού Συνδέσμου «Παρνασσός»
Πριν από μερικές ημέρες με μεγάλη θλίψη αποχαιρετήσαμε έναν κορυφαίο καθηγητή φιλοσοφίας και Ακαδημαϊκό, τον Ευάγγελο Μουτσόπουλο. Καθηγητής πολυγραφότατος με συγγράμματα ήδη από την δεκαετία του 1950 και πάντα με πλούσια δραστηριότητα σ’ επίπεδο ακαδημαϊκής διδασκαλίας τόσο στα ελληνικά πανεπιστήμια (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αρχικά και μετά Πανεπιστήμιο Αθηνών), όσο και σε ξένα, ιδιαίτερα στο γαλλικό πανεπιστήμιο της Aix-en-Proveuce. Είχε δώσει πολλές διαλέξεις σε ευρωπαϊκά και αμερικάνικα πανεπιστήμια, ενώ είχε διεξαγάγει, κατόπιν προσκλήσεων και ερευνητικά προγράμματα στον τομέα του σε πανεπιστήμια επίσης του εξωτερικού. Επιπλέον είχε γίνει αρκετές φορές επίτιμος διδάκτορας ξένων πανεπιστημίων.
Είχε ασχοληθεί με ένα μεγάλο σύνολο φιλοσοφικών ζητημάτων, όπως με την αισθητική και ευρύτερα την αξιολογία, ως κλάδο της φιλοσοφίας, την μουσική στο έργο του Πλάτωνα, και ευρύτερα με τη φιλοσοφία της μουσικής, με τον Πλατωνισμό και τον Νεοπλατωνισμό, με τη φιλοσοφία του Αρμένη-Βραΐλα, με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, με τη σχολαστική διανόηση κ.ά. Εφ’ όλων αυτών των ζητημάτων είχε γράψει αντίστοιχα συγγράμματα και πολλά επιστημονικά άρθρα.
Ιδρυτής και εκδότης της Επιθεωρήσεως Φιλοσοφικής Ερεύνης «Διοτίμα», που αποτελούσε περιοδικό της Ελληνικής Εταιρείας Φιλοσοφικών Μελετών, που επίσης αυτός είχε ιδρύσει και ήταν πρόεδρός της, είχε αναπτύξει μεγάλη δράση στην οργάνωση φιλοσοφικών συνεδρίων, συμποσίων και σεμιναρίων, ανακοινώσεις των οποίων δημοσιευόντουσαν στο παραπάνω περιοδικό. Επίσης ο ίδιος συμμετείχε με δικές του ανακοινώσεις και σε άλλα αναρίθμητα συνέδρια και σεμινάρια οργανωμένα από πολλούς φορείς τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.
Τον γνώρισα σχεδόν από φοιτητής στο πλαίσιο του Ελεύθερου Διεπιστημονικού Σεμιναρίου Φιλοσοφικής Ερεύνης, το οποίο επίσης ο ίδιος ίδρυσε και για το οποίο ήταν περήφανος. Ήδη από τις πρώτες συνεργασίες που είχα μαζί του κατάλαβα την ανοικτοσύνη του πνεύματός του, χαρακτηριστικό του που διευκόλυνε τη συνεργασία με άλλους επιστήμονες, ακόμη κι αν είχαν διαφωνίες μαζί του: «Ας δούμε και την άλλη άποψη, ας συζητήσουμε για θέσεις με τις οποίες αρχικά διαφωνούμε. Ας ανοίξουμε την προβληματική μας κι ας προσφέρουμε τις γνώσεις μας σ’ ένα ευρύτερο ακροατήριο, ακόμη κι αν δεν περιλαμβάνει ειδικούς».
Αυτό που χαρακτηριστικά θυμάμαι απ’ τις συζητήσεις που είχα μαζί του ήταν η ταπεινή του θέση σχετικά με το έργο του ως φιλοσοφούντος «Ο φιλόσοφος, έλεγε, δεν είναι σοφός, αλλά φίλος της σοφίας, προσπαθεί να την προσεγγίσει. Κι εμείς απλοί φίλοι του φίλου της σοφίας, κατά κάποιο τρόπο φιλο-φιλοσοφούντες», πράγμα που δεν ακούς εύκολα από διακεκριμένο καθηγητή φιλοσοφίας.
Η φιλοσοφική θεωρία όμως για την οποία είναι κυρίως γνωστός στον επιστημονικό κόσμο της Ελλάδας και του εξωτερικού είναι η λεγόμενη «φιλοσοφία της καιρικότητας» (βλ. και το έργο του «Η Φιλοσοφία της Καιρικότητας», Αθήνα, εκδ. Καρδαμίτσας). Πρόκειται για θεωρία συνδεδεμένη με την έννοια και τη δυνατότητα επέμβασης της συνείδησης στον κόσμο. Η «εντατικοποίηση της συνείδησης», που σημαίνει, όπως ο ίδιος γράφει, «εντατικοποίηση της ύπαρξης», αφορά σ’ όλους τους τομείς της συνειδησιακής δραστηριότητας είτε σ’ επίπεδο γνώσης και σύλληψης του «Είναι» είτε σ’ επίπεδο πράξης. Η καιρικότης συνδεδεμένη με την προθετικότητα της συνείδησης, αποτελεί ένα «άνοιγμα προς τον κόσμο», ενώ παράλληλα μπορεί ως ερμηνευτική κατεύθυνση να θεωρηθεί η ίδια ως «πλέον-είναι»!
Όσοι συμμετείχαμε δραστήριο στο Ελεύθερο Διεπιστημονικό Σεμινάριο Φιλοσοφικής Ερεύνης πέρα απ’ τους πιο συγκινητικούς αποχαιρετισμούς και την ενασχόληση με το έργο του, του οφείλουμε κάτι παραπάνω: Να μετατρέψουμε, τη βαθειά μας θλίψη, στο μέτρο των δυνάμεών μας, σε πνεύμα πάντα «εν εγρηγόρσει», σε αγρυπνούσα συνείδηση και σε ανοικτούς ορίζοντες φιλοσοφικής αναζήτησης.
