Σήμερα η Ελένη Καραϊνδρου γίνεται 82 χρονών. Όσα χρόνια, όμως, κι αν περάσουν οι ευαίσθητες μελωδίες της θα μας συντροφεύουν πάντα. Ας διαβάσουμε μια παλαιότερη συνέντευξή της όπου αναφέρεται στην πορεία της, τις συνεργασίες της και πολλά άλλα ενδιαφέροντα.
Αισθάνεστε πως είστε κάτι διαφορετικό μουσικά για την Ελλάδα;
Εγώ αισθάνομαι πως είμαι ο εαυτός μου. Ξεκίνησα κάποτε να γράφω μουσική. Όταν ξεκίνησα μικρή, αυτοσχεδίαζα. Έκανα έναν δίσκο με τη Φαραντούρη, τη «Μεγάλη αγρυπνία» που κυκλοφόρησε το 1975. Ερχόταν τότε η φίλη μου η Μαρία στο σπίτι μου στο Παρίσι και μου έλεγε να της γράψω, με παρακινούσε. Μετά δε ξανάκανα άλλα τραγούδια. Μου φάνηκε δύσκολο. Έπρεπε να έχω επαφή με πολλούς στιχουργούς, συνέχεια χτυπούσαν τη πόρτα μου. Έπαθα πανικό τότε. Θα σου πω πως εγώ πιστεύω πολύ σε αυτούς που γράφουν μόνοι τους στίχους. Οι τραγουδοποιοί έχουν μία αλήθεια σε αυτό που κάνουν. Ένα παράδειγμα είναι ο Διονύσης Σαββόπουλος. Εγώ κατάλαβα πως δε μπορούσα να ζήσω μέσα σε αυτή τη κατάσταση των εταιριών, με τα συμβόλαια, που έπρεπε να βγάζω τραγούδια… άπαπα έπαθα πανικό σου λέω και έκανα πολύ καιρό να ασχοληθώ με δισκογραφία. Έγραψα όμως πολλές μουσικές για τηλεόραση, άρχισα τότε να γράφω για το σινεμά, για το θέατρο και κάποια στιγμή το ‘82 που πήρα το βραβείο για τη «Ρόζα», ήταν η χρονιά που παραιτήθηκα και από το Τρίτο Πρόγραμμα επειδή παραιτήθηκε και ο Μάνος. Τότε λοιπόν άνοιγα τα φτερά μου κι επειδή είχα γράψει πολύ ωραία μουσική για τη «Ρόζα», αναζήτησα κι εγώ μια εταιρία να μου το βγάλει και είδα πως δεν υπήρξε προθυμία. Εκεί λοιπόν κατάλαβα πως είμαι κάτι αλλιώτικό, κάτι διαφορετικό…
Τι ωραίο αυτό που θα κάνετε στο Ηρώδειο φέτος, γιατί άργησε τόσο;
Δε προλάβαινα νωρίτερα Γιώργο. Ήμουν συνεχώς υπ’ ατμόν. Είχα συνεχώς κάτι να ετοιμάσω, θεατρικά, κινηματογραφικά. Είχα τον Αγγελόπουλο που ήταν απαιτητικός λόγω της ίδιας της φύσης της δουλειάς και όποτε μου είχαν προτείνει, τουλάχιστον 4 -5 προτάσεις τις είχα στο διάστημα αυτό, δε γινόταν, δεν προλάβαινα.
Κάπως έτσι υποθέτω βγήκε και η φήμη πως είναι πιο πολλές οι αρνήσεις από τα «ναι» που λέτε
Σε σχέση με τις συναυλίες, πρέπει να έχεις τον απαιτούμενο χρόνο στη διάθεση σου για να το κάνεις. Εγώ ήμουνα συνεχώς εν ενεργεία, δηλαδή ας πούμε αυτή η συναυλία μου είχε προταθεί από το Φεστιβάλ Αθηνών και πέρυσι – παραλίγο να γίνει- αλλά μετά προέκυψε η Γαλλία, το Εθνικό Θέατρο, η συνεργασία μου με τον Wajdi Mouawad για το «Tous des oiseaux». Ήμουν στο Παρίσι οπότε δε μπορούσα να κάνω κι αυτό… Οπότε τα όχι αναγκαστικά λέγονται όταν δεν έχεις τον απαιτούμενο χρόνο για να ανταποκριθείς σωστά. Τα άλλα όχι που είναι ακουστά ας πούμε ότι έχω πει αφορούν ταινίες, σενάρια… Αν δε νιώθω πως είναι πολύ κοντά μου, πως με εκφράζουν δεν τα κάνω. Κάνω κάτι όταν υπάρχει αγάπη γι’ αυτό, όταν υπάρχει έρωτας, όταν υπάρχει χημεία. Μόνο τότε κάνω κάτι.
Σας ενδιαφέρει να νιώθετε και καλλιτεχνικά ασφαλής σε αυτό που θα πείτε ναι;
Ασφαλής αισθάνομαι επειδή εξαρτώμαι από τον εαυτό μου. Δηλαδή μπορώ να σου πω πως δεν είναι εκεί το θέμα μου γιατί αμέσως μυρίζομαι κάτι αν δεν είναι του επιπέδου μου ή δεν είναι στον πήχη που έχω βάλει. Δε μπαίνω ποτέ σε ανασφαλή πράγματα.
Αυτό το είχατε πάντα ή το δουλέψατε με τα χρόνια και την εμπειρία;
Πάντα το είχα. Επιλέγω πάντα αυτά που με εμπνέουν, που τα ερωτεύομαι και που αισθάνομαι πως έχουμε μια συγγένεια με αυτά. Που μιλάνε στη καρδιά μου.
Πώς να το πω… δεν το βλέπω ως επαγγελματίας, δε λέω καν τη λέξη ψυχρός. Ούτε καν επαγγελματίας… Οτιδήποτε κάνω δηλαδή αφορά κάτι πολύ βαθύ, δικό μου και πρέπει να με εκφράζει απόλυτα. Να είναι ειλικρινείς, αυθεντικοί και να μην υποκρίνονται.
Αυτό να υποθέσω πως σας έχει στοιχίσει και στη ζωή σας και οικονομικά ενδεχομένως;
Αδιαφορώ για τα οικονομικά. Ας πούμε την έκφραση «μου στοιχίζει οικονομικά» δεν την έχω χρησιμοποιήσει ποτέ στη ζωή μου.
Εμένα θα μου στοίχιζε κάτι ψυχικά αν έκανα κάτι που δεν το πίστευα, δηλαδή αν ξεπούλαγα κάποιες αξίες, βαθιά ριζωμένες μέσα σε εμένα.
Τότε θα αισθανόμουν πως υπάρχει κάτι που πραγματικά με στεναχωρεί. Τα οικονομικά ουδέποτε με απασχόλησαν. Βεβαίως θα μπορούσα να είχα βγάλει πάρα πολλά χρήματα αλλά αυτό αξίζει στη ζωή ή μήπως να σε αγαπάει και να σε εκτιμάει ο κόσμος; Να σε αγαπάει η οικογένεια σου, οι άνθρωποι που πιστεύεις. Αυτό βαθιά μέσα μου με ικανοποιεί και τίποτα άλλο. Μόνο αυτό αλλά δόξα τω θεώ, η δουλειά μου με έχει ανταμείψει και οικονομικά αφού οι δίσκοι μου κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο, η μουσική μου παίζεται από τα ραδιόφωνα επομένως παίρνω κάποια δικαιώματα και με αυτόν τον τρόπο, αυτό που έχω πετύχει μη ξεπουλώντας τις αξίες μου, είναι ήδη αρκετό και ζω καλά. Μου φτάνει αυτό.
Έχω την αίσθηση πως είστε σε μια πολύ καλή περίοδο
Κι εγώ το νομίζω. Είμαι σε πάρα πολύ καλή περίοδο και θα έλεγα πως και αυτός ο καινούριος δίσκος («Tous des oiseaux») έχει το στίγμα ενός ξεκινήματος. Κι αυτό μου αρέσει πάρα πολύ. Και μουσικά και σαν ύφος, είναι μια δουλειά που έχει τροφοδοτηθεί, έχει προκύψει από την έμπνευση που είχα από τη συνάντηση μου με δυο πολύ σπουδαίους, νέους καλλιτέχνες. Αυτός ο δίσκος προέρχεται από τη συνάντηση μου με δυο ανθρώπους που είναι στη γενιά των σαραντάρηδων.
Αυτό μου έχει δώσει πολύ δύναμη επειδή τα θέματα τους είναι καταπληκτικά και είναι θέματα που όταν εγώ ήμουν 20 χρονών με απασχολούσαν επίσης. Δηλαδή, στο «Tous des oiseaux» που έχω κυκλοφορήσει με την ECM, το πρώτο μέρος είναι από τη θεατρική παράσταση που παίζεται με τεράστια επιτυχία δύο χρόνια στη Γαλλία και τώρα που μιλάμε παίζεται στον Καναδά. Δε σταματάει να παίζεται, την έχει λατρέψει ο κόσμος επειδή είναι πολύ ωραία η γραφή του Wajdi Mouawad, είναι ένας συγγραφέας συγκλονιστικός που έχει γράψει 15 θεατρικά έργα και τον καίνε τα ίδια πράγματα που καίγανε τον Αγγελόπουλο, δηλαδή η ταυτότητα, τα σύνορα, το ξερίζωμα των ανθρώπων, η συμφιλίωση, η ειρήνη… όλα αυτά τα θέματα που καίγανε κι εμάς όταν ήμασταν νέα παιδιά και αγωνιζόμασταν για έναν καλύτερο κόσμο.
Κι εγώ υπήρξα και 20αρα και 25αρα και όλοι σε αυτά τα χρόνια πιστεύαμε σε μια κοινωνική δικαιοσύνη, πιστεύαμε σε έναν δίκαιο κόσμο. Πράγματα που δυστυχώς έχουν διαψευστεί αλλά βλέπω πως νέοι άνθρωποι όπως ο Wajdi Mouawad όπου στο έργο του, έχει τοποθετήσει την ιστορία του, που είναι ερωτική, μια ιστορία Ρωμαίου και Ιουλιέτας που διαδραματίζεται με φόντο την κρίση στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Δεν είναι τρομακτικά σύγχρονο και παγκόσμιο αυτό το θέμα; Στο δεύτερο μέρος, η μουσική που έγραψα για τον άλλον σπουδαίο καλλιτέχνη, τον Payman Maadi, ο οποίος έκανε την ταινία του και με πήρε τηλέφωνο με συγκίνηση και μου ζητούσε να του γράψω τη μουσική…
Κι αυτός μου έχει εξομολογηθεί πως τα σενάρια του τα γράφει ακούγοντας τη μουσική μου! Γιατί, ταινίες άλλες δεν έχει κάνει αλλά είναι σπουδαίος ηθοποιός, έχει παίξει στις ταινίες του Asghar Farhadi, μάλιστα μία ταινία που προφανώς θα έχεις δει είναι το «A Separation» που πήρε και βραβείο στο Βερολίνο. Το θέμα λοιπόν της ταινίας του, είναι μια ιστορία αγάπης, πάλι μια ιστορία ανθρώπινη, πολύ ζεστή και συγκινητική, την εποχή που βομβαρδίζεται η Τεχεράνη από τον Σαντάμ Χουσεΐν. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται, όπως την οδύνη ενός λαού που βομβαρδίζεται στα καλά καθούμενα και οι σχέσεις που διαμορφώνονται ανάμεσα στους ανθρώπους σε μια τέτοια, επώδυνη στιγμή.
Επομένως, και αυτό το παιδί, τα λέω παιδιά επειδή ανήκουν σε νεότερη γενιά, το «καίνε» τα ίδια θέματα που λέγαμε πριν. Αυτή η ταινία λέγεται «Bomb, A Love Story». Επομένως, για να επανέλθω, αυτοί οι δύο καλλιτέχνες είχαν μια τρομακτική «συγγένεια», γι’ αυτό ο παραγωγός μου εδώ και τριάντα χρόνια, ο Manfred Eicher (σ.σ. ιδρυτής και διευθυντής της μακροβιότερης και επιτυχέστερης ανεξάρτητης δισκογραφικής εταιρίας, της ECΜ), είπε θα τα βάλουμε τα έργα και τα δύο μαζί σε έναν δίσκο.
Μα είναι πολύ έξυπνα ενωμένα στον δίσκο…
Μα είναι έξυπνος ο άνθρωπος! (ο Eicher). Δεν είναι τυχαίο που έχει φτιάξει αυτή την τρομερή εταιρεία και που θριαμβεύει επί πενήντα χρόνια. Φέτος, είναι τα 50 χρόνια της ECM…
Μιλάμε για έναν εξαιρετικό δίσκο. Όταν τον άκουσα ένιωσα μια ιδιαίτερη ενέργεια. Νομίζω πως είναι ένας ύμνος για την ανθρώπινη ύπαρξη, κι αν όχι διορθώστε με…
Μπράβο, αυτό που είπες είναι υπέροχο και με καλύπτει απολύτως. Αυτή τη πρώτη μουσική που ξεκινάει ο δίσκος, που είναι ο «Άνεμος του πολέμου» θα σου ομολογήσω πως εγώ το ακούω και ανατριχιάζω. Χωρίς τίποτα ιδιαίτερο, απλώς επειδή μέσα σε όλο αυτή την υποψία χαλασμού που υπάρχει, ακούγεται μια φωνή σαν νανούρισμα, αυτή της Σαβίνας Γιαννάτου. Αυτό λοιπόν, μόλις το ακούς, μου ξυπνάνε όλες οι εικόνες αυτού του έργου και όλα τα συναισθήματα και με ταράζουν, είναι μια μουσική που βγήκε μέσα από τα σπλάχνα της ψυχής μου αν μπορώ να το πω αυτό. Το άλλο έχει πιο τρυφερή μουσική και έχει και ελπίδα μέσα γι’ αυτό και το βαλς που έγραψα, μου ήρθε η έμπνευση όταν έβλεπα την εικόνα της ταινίας όπου οι άνθρωποι του κτιρίου, όταν σφυρίζουν οι σειρήνες των βομβαρδισμών, τρέχανε όλοι κάτω, γυναικόπαιδα, ηλικιωμένοι, στο υπόγειο του κτιρίου, όχι δηλαδή σε κάτι πιο ασφαλές κι εγώ όλη αυτή τη «κατεβασιά» τους την έκανα ένα βαλς που το ονόμασα «της ελπίδας» γιατί ήταν απίστευτες όλες αυτές οι φυσιογνωμίες των ανθρώπων, πώς κατέβαιναν κάτω με λαχτάρα και μετά τους βλέπαμε κάτω να συνεχίζουν τη ζωή τους, τα παιδιά είχαν τα βιβλία τους και διάβαζαν τα μαθήματα τους, οι ηλικιωμένοι παίζανε τάβλι, κάνανε τις προσευχές τους…
Η ζωή πρέπει να συνεχίζεται πάντα και παντού. Αυτό είναι ένα μήνυμα…
Συνεχίζεται αγόρι μου, αλλά πως συνεχίζεται; Δεν είναι κάτι το τρομακτικό να βλέπουμε αυτό το πράγμα που συμβαίνει; Και είναι πολύ άσχημο να έχουμε εξοικειωθεί με κάτι τέτοιο. Θυμάμαι και τον Θόδωρο που είχε κάνει το «Λιβάδι που δακρύζει», μια απίστευτη ελεγεία στον ξεριζωμό αλλά και με τι τρόπο φτιαγμένη! Διότι αυτοί που ερχόταν ξεριζωμένοι από τη Ρωσία ήταν Έλληνες και ήρθαν στη μάνα πατρίδα να ακουμπήσουν τις ζωές και τα όνειρα τους και τους δώσαν έναν χώρο, με εκείνο το φοβερό σκηνικό που είχε κάνει ο Πάτσας, και ξέρανε πως θα ανοίξει το φράγμα και φύγανε πάλι… Η Ελλάδα έχει ζήσει πολλούς ξεριζωμούς. Ήρθαν αυτοί, έχουν έρθει άλλοι, ήρθαν από τη Σμύρνη. Ο Θόδωρος έλεγε πως είναι ο αιώνας των ξεριζωμών, μα έλα που και ο καινούριος αιώνας τα ίδια έχει… Και τώρα το ίδιο δε γίνεται; Όλοι αυτοί που έρχονται από την υπέροχη Συρία που έχει γίνει «οικόπεδο», που χάθηκε ο πολιτισμός τους… τρομακτικά πράγματα και συμβαίνουν στην εποχή μας. Με όλους αυτούς τους τρελούς που υπάρχουν ανά τον κόσμο.
Ήταν δύσκολο να γράψετε για τον κινηματογράφο, μετά από αυτά τα χρόνια που πέρασαν;
Δεν ήταν πάρα πολλά τα χρόνια αν και η αλήθεια είναι πως μετά την απώλεια του Θόδωρου δεν είχα όρεξη να κάνω ταινία αμέσως. Το ’12 έφυγε ο Θόδωρος και το ’18 έγραψα αυτές τις μουσικές για τον Maadi. Στα χρόνια αυτά είχα προτάσεις που δε μου κάθισαν. Προτάσεις που, μετά την απώλεια του Θόδωρου, αισθανόμουν πως έπρεπε αυτό που θα έκανα να είναι ενός επιπέδου. Από την άλλη, είμαι συνεχώς σε επαφή με τον κινηματογράφο διότι, θα σου πω πως ο Terrence Malick επικοινωνεί μαζί μου, ακόμα και πριν φύγει ο Θόδωρος, και έχει βάλει μουσικά μου θέματα και στις δύο τελευταίες ταινίες του. Με τίμησε με αυτή του τη κίνηση… Τώρα, υπάρχει μια πολύ σοβαρή περίπτωση να συνεργαστώ μαζί του, απλώς αυτά θέλουνε χρόνο, δε γίνονται από τη μία μέρα στην άλλη. Επίσης, ο George Miller με τίμησε, επειδή χρησιμοποίησε στη ταινία του «Mad Max”, θέματα μου από παλιά, από την «Ρόζα» και από το «Μετέωρο βήμα του πελαργού». Ταινία ιδιαίτερη βέβαια αλλά κι αυτός έχει ένα κοινωνικό μήνυμα, ήταν μια ταινία που αφορούσε την έλλειψη του νερού. Θέλω λοιπόν να πω πως η επαφή μου δε σταμάτησε ποτέ με το σινεμά. Αλλά και στο θέατρο όταν δουλεύω είναι σαν να δουλεύω στον κινηματογράφο. Τα βλέπω κάπως παρόμοια τα πράγματα.
Η άποψη σας για την Σαβίνα Γιαννάτου;
Την λατρεύω την Σαβίνα! Είναι ένα «ξωτικό» όπως τη λέω εγώ. Έχει μια υπέροχη υπερευαίσθητη φωνή, είναι ένα όργανο μουσικό η φωνή της! Και κάπως έτσι την είδα και στο «Tous des oiseaux». Την είδα ως ένα νανούρισμα της παλαιστίνιας μάνας όσο είχε το μωρό της στην αγκαλιά της.
Θα είναι μαζί σας και στο Ηρώδειο…
Ναι, θα είναι μαζί μου! Όλοι θα είμαστε!
Πείτε μου για αυτή τη συναυλία
Προηγήθηκαν δυο συναυλίες στο Παρίσι που με κάλεσε το Παρισινό Εθνικό Θέατρο La Colline να παρουσιάσουμε τη μουσική που έγραψα για το θεατρικό, μαζί με όλη μου την ομάδα! Οι άνθρωποι που πήραν μέρος στην ηχογράφηση ήταν 20. Πήγαμε όλοι… και είχε τρομακτική επιτυχία, ήταν πάρα πολύ συγκινητικό. Στο τέλος, κι ενώ ήταν παρών και ο Eicher, αποφάσισα να πάρω όλο αυτό και να προσθέσω και μερικούς ακόμα και να κάνουμε κάτι υπέροχο στο Ηρώδειο! Καταρχήν, είμαι με όλους αυτούς τους υπέροχους μουσικούς, όλοι Έλληνες, που έλαβαν μέρος στις ηχογραφήσεις των έργων μου. Δηλαδή, ένα σύνολο εγχόρδων με πρώτο βιολί την Ηρώ Σειρά που είναι καταπληκτική! Μέσα στο σύνολο εγχόρδων, έχω ξεχωρίσει το πρώτο τσέλο που είναι ο Αλέξανδρος Μποτίνης, μεγάλο ταλέντο και νεότατος. Πρόσθεσε σε αυτούς τον φοβερό Σινόπουλο με ένα team με παραδοσιακά όργανα, όπως κανονάκι, νέι, κρουστό. Έχουμε και τη Σαβίνα Γιαννάτου… Εκτός όμως από τα νέα παιδιά και τους νέους μουσικούς υπάρχουν και βετεράνοι που τους λατρεύω και τους έχω πάντα μαζί μου, όπως ο Βαγγέλης Χριστόπουλος, η Στέλλα Γαδέδη και πολλοί άλλοι! Στο πρώτο μέρος λοιπόν, θα παρουσιάσω τον δίσκο με όλους αυτούς.
Στο δεύτερο μέρος θα παρουσιάσω τα πιο γνωστά μου θέματα από όλη μου τη διαδρομή και βεβαίως δε θα λείπουν τα θέματα από τις 8 ταινίες του Αγγελόπουλου, θέματα από την Μαργκαρέτε φον Τρόττα, από την Τόνια Μαρκετάκη, από τον Χριστόφορο Χριστοφή και εκεί η Σαβίνα θα τραγουδήσει πέντε τραγούδια που ο κόσμος αγαπάει. Θα τραγουδήσει την «Τιμή της αγάπης», το «Ταξίδι στα Κύθηρα», την «Άρια της Ρόζας», το «Τραγούδι της λίμνης»… Στο δεύτερο μέρος αυξάνω τα μουσικά όργανα και παίζω κι εγώ πιάνο βέβαια και στα δύο μέρη. Για τέλος σου κρατάω τον υπέροχο David Lynch που έρχεται ως σολίστ στο δεύτερο μέρος της συναυλίας και θα παίξει θέματα που έχω γράψει για σαξόφωνο όπως το «θέμα του αποχαιρετισμόυ» και το «Adagio” και το «βαλς της Λάουρας» που είχα γράψει για το θέατρο, για τον «Γυάλινο κόσμο». Τους έχω όλους εκεί! Είναι όλοι αγαπημένοι μου και έχουμε όλοι όρεξη να δημιουργήσουμε μια ωραία ατμόσφαιρα.
Είστε ενθουσιασμένη…
Εντελώς! Κοίταξε, δεν είχα καταφέρει να το κάνω τόσα χρόνια. Σκέψου, ούτε που είχα καταλάβει πως περάσανε 30 χρόνια που είχα να πάω στο Ηρώδειο! Επίσης, πρέπει να σου πω πως ποτέ δεν έχω κάνει αιτήσεις για να πάω κάπου. Μου είχανε προτείνει αλλά δε μπορούσα τότε. Ήταν πολλές και οι συναυλίες που έδινα τότε στο εξωτερικό μετά από πρόσκληση μεγάλων ορχηστρών. Ρώμη, Αγγλία, Πολωνία, πολλές συναυλίες στη Γερμανία. Μάλιστα μία τρομακτικά σημαντική συναυλία ήταν θυμάμαι το 2008 σε ένα φεστιβάλ που έκανε η ECM στη Φρανκφούρτη στη Παλιά όπερα. Συμμετείχε ο Γκαρμπάρεκ, συμμετείχε ο Κασκασιάν, η Καμεράτα, όλοι οι σολίστ μου. Είμαι λοιπόν ενθουσιασμένη επειδή η Ελλάδα έχει πολλά ταλέντα και σε αυτή τη συναυλία θα αναδείξω τα μεγάλα ταλέντα της χώρας. Μπορούσα να φέρω ξένους αλλά είπα όχι, ήθελα να έχω μαζί μου αυτούς που σταθήκανε δίπλα μου, αυτούς που είχα και στην ηχογράφηση. Πιστεύω πως είναι πολύ ωραίο να υπάρχει ένα αγκάλιασμα ανάμεσα σε παλιούς σπουδαίους σολίστες και τους νεότερους. Κι ελπίζω να έρθει ο κόσμος να μας ακούσει…
