Γράφει η Βαρβάρα Ηλιοπούλου, Πολιτισμολόγος – Κοιν. Επιστήμονας

Η αναφορά στην ελεύθερη βούληση αντικατοπτρίζει την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος επιλέγει ελεύθερα τις ενέργειές του, ενώ από την άλλη ο ντετερμινισμός είναι η πεποίθηση ότι οι ενέργειες του επηρεάζονται αποκλειστικά από τη βιολογία και το περιβάλλον. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες και έρευνες έχει υιοθετηθεί η προσέγγιση ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στο ενδιάμεσο, μεταξύ ελεύθερης βούλησης” και “ντετερμινισμού”. Από τη μία το περιβάλλον παίζει ουσιαστικό ρόλο κι από την άλλη οι επιλεκτικές ενέργειες του κάθε ατόμου.

Έχει αποδειχτεί επιστημονικά από πρόσφατες μελέτες ότι η πίστη έστω και μερική, στην ελεύθερη βούληση παίζει σημαντικό ρόλο στη ψυχολογία και στην ψυχική υγεία του ανθρώπου.

Όταν κάποιες φορές αποδυναμώνεται η πεποίθηση του ατόμου στην ελεύθερη βούληση, τότε οδηγείται σε μείωση του αυτοελέγχου. Επίσης η πίστη στην ελεύθερη βούληση βοηθά στην βέλτιστη επαγγελματική στάση και καλύτερη επαγγελματική απόδοση. Από την άλλη η δυσπιστία απέναντι της είναι κακός σύμβουλος και μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της επιθετικότητας, της βίαιης συμπεριφοράς και της μειωτικής στάσης απέναντι στους συνανθρώπους μας. Η αποδυνάμωση της πίστης προς την ελεύθερη βούληση οδηγεί σε μεγαλύτερη ανεντιμότητα καθώς και σε εξαπάτηση.

Το άτομο που πιστεύει στην ελεύθερη βούληση προτάσσει τη δύναμη της θέλησης αλλά και την κοινωνικοποίηση και κυρίως την αλληλεγγύη.

Η κινητήρια δύναμη του μυαλού εργάζεται λιγότερο αυτοματοποιημένα γιατί εμπεριέχει δυναμικά στοιχεία που του δημιουργούν την αίσθηση της εγρήγορσης. Η πίστη στην ελεύθερη βούληση μόνο θετικά μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά κάθε ατόμου και να του επιφέρει πρακτικά οφέλη.

Όσοι δεν αναγνωρίζουν τη δυναμική της ελεύθερης βούλησης και δεν ασκούν έλεγχο στις καταστάσεις, τότε δεν υπάρχει και κίνητρο για την εκτέλεση θετικών ενεργειών ή πράξεων που επιφέρουν αλλαγές. Η αποστασιοποιημένη στάση και η παρακολούθηση των γεγονότων χωρίς τη συμβολή του καθενός επιτρέπει τη ροή αυτών σε αυτόματο πιλότο χωρίς καμία ουσιαστική σημασία. Η έλλειψη της ελεύθερης βούλησης και η αδυναμία διαχείρισης των καταστάσεων που προκύπτουν μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο.

Τέλος η πίστη σε αυτή είναι πολύ σημαντική διότι επιτρέπει την ανάληψη ευθύνης, την αναγνώριση της προσωπικής δύναμης και ελέγχου που διαθέτει το κάθε άτομο ώστε να τοποθετηθεί ως κύριο υπεύθυνο για την αποτελεσματικότητα των πράξεων του καθόλη τη διάρκεια της ζωής του.