Γράφει ο Γιώργος Σταφυλάς *
Η Ελληνική αστυνομική λογοτεχνία παρουσιάζει μια ιστορία τουλάχιστον 70 ετών. Από την δεκαετία του πενήντα εκκινούν οι πιονιέροι του είδους, κάνοντας τα πρώτα τους βήματα μέσα από τις σελίδες λαϊκών περιοδικών με σκληρό χαρτί- ακριβώς όπως και στην Αμερική της δεκαετίας του 30 όταν και καθιερώθηκε ο όρος Pulp fiction εξαιτίας ακριβώς αυτού του σκληρού χαρτιού που χρησιμοποιούσαν οι λαϊκέςεκείνες εκδόσεις.- αλλα ακόμα και μέσα από καθημερινά έντυπα ευρείας κλυκλοφορίας που συνήθιζαν τότε να δημοσιεύουν μυθιστόρημα σε συνέχειες( θεσμός που κακώςεγκαταλείφθηκε στην συνέχεια από τον τύπο). Έχοντας λοιπόν, το αστυνομικό αφήγημα, διανύσει εφτά δεκαετίες και γνωρίζοντας σχετική άνθηση τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας, με πληθώρα συγγραφέων και διάφορες υφολογικές τάσεις, θεωρούμε ότι μπορούμε πια να καταρτίσουμε μια λίστα με μερικά απο αυτά που θωρούμε ως τα πλέον κλασικά ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα και αυτό ακριβώς θα επιχειρήσουμε στο παρόν σύντομο άρθρο.
1) “Εγκλημα στο Κολωνάκι” του “Γιάννη Μαρή.
Το πρωτο αστυνομικό μυθιστόρημα του Γιάννη Μαρή δημοσιεύτηκε αρχικά σε συνέχειες στο περιοδικό οικογένεα το 1953. Το περιοδικό έκλεισε και το κοινό δεν πρόλαβε να διαβάσει το τέλος. Ο Μαρής όμως αντιλαμβανόμενος το μεγάλο ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για αστυνομικές ιστορίες διαμόρφωσε την ιστορία και την δημοσιεύσε ενα χρόνο μετα ακολουθώντας την μέθοδο της αυτοέκδοσης. Στην συνέχεια το “Εγκλημα στο Κολωνάκι” εκδόθηκε από τις εκδόσεις “Ατλαντίς” ενώ ο Μαρής ήδη δημοσίευε σε συνέχεεις στην “Απογευματινή” το “Εγκλημα στα Παρασκήνια”.
Το “Εγκλημα στο Κολωνάκι” γυρίστηκε σε ταινία και προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1960 με πρωταγωνιστές τον Χρήστο Τσαγανέα, τον Αλέκο Αλεξανδράκι και την Μάρω Κοντού. Σε αυτό το βιβλίο εμφανίζεται για πρώτη φορά ο εμβληματικός ήρωας του Μαρή, ο αστυνόμος Μπέκας. Από πολλούς το Εγκλημα στο Κολωνάκι θεωρείται ως το καλύτερο έργο του Μαρή. Το βέβαιο ειναι ότι η ιστορία αποπνέει ακόμα αυτό το άρωμα Αθηναϊκης, μεταπολεμικής αστικής πολυτελείας αλλά και μυστηρίου που χαρακτηρίζει ολο το έργο του Γιάννη Μαρή.
2) “Ο πράσινος πιγκουϊνος” του Νίκου Μαράκη.
Ο Μαράκης είναι ελάχιστα γνωστός στο Ελληνικό αναγνωστικό κοινό ακόμα και στους φανατικούς αναγνώστες αστυνομικών. Ωστόσο ο συγραφέας υπήρξε πολυγραφότατος δημοσιεύοντας κυρίως σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής πληθώρα ιστοριών κάθε λογοτεχνικού είδους.
Το έργο αυτό είναι ένα καθαρόαιμο Hardboiled στα πρότυπα των παλιών αμερικάνικων αστυνομικών με τους σκληροτράχηλους ντεντέκτιβς, τις συμμμορίες των κακοποιών και τα παραστρατημένα κορίτσια. Η ιστορία ειναι δοσμένη με χιούμορ ενώ ο τρόπος γραφής σε πρωτο ενικό και ενεστώτα χρόνο θυμίζει έντονα Πήτερ Τσένεϋ. Ο ήρωας του Μαράκη εδώ και σε ακόμα δυο έργα του είναι ο Τζιμ Κάρβας ένας ιδιόρρυθμος επιθεωρητής του ανθρωποκτονιών που ακολυθεί τις δικές του ανορθόδοξες μεθόδους στην επίλυση των υποθέσεων που αναλαμβάνει. Δυστυχώς ο Μαράκης δεν έγραψε πολλές ιστορίες με τον Κάρβα. Τα βιβλια αυτά σήμερα ειναι δυσεύρετα. Ο αναγνώστης σε όποια ανασκαφή κατά τυχόν εξόρμηση του στα παλαιοβιβλιοπωλεια, ανακαλύψει κάποιο βιβλίο από αυτά της κόκκινης σειράς των “Εκδόσεων Πεχλιβανίδη” είτε του Μαράκη, είτε του Ανδρόνικου Μαρκάκη είτε του Χρήστου Χαιρόπουλου( Τα καλιστεία του θανάτου), οφείλει να το αποκτήσει αυτοστιγμεί με την πεποίθηση πως κρατά ευλαβικά στα χέρια του την ιστορία της Ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας
3) “Το μεγάλο δίλημμα” του Τζίμη Κορίνη.
Ο Τζίμης Κορίμης και αυτός σχετικά άγνωστος στο ευρύ κοινό (γνωστός όμως στους φανατικούς της αστυνομικής λογοτεχνίας) είναι ο μοναδικός απο τους πιονιέρους της δεκαετίας του πενήντα που βρίσκεται ακόμα εν ζωή εξακολουθώντας μάλιστα όντας ερωτευμένος με το είδος crime να γράφει και να δημοσιεύει. Ξεκινησε να δουλεύει γράφοντας για τα φτηνα λαίκά περιοδικά της εποχής απο την ηλικία των δεκαέξι ετών μιμούμενος το στυλ γνωστών ξένων συγγραφεων. Εκτός όμως απο τις ιστορίες αυτες που κατα κυριο λόγο δημοσεύονταν στα περιοδικά Μάσκα και Μυστήριο ο Κορίνης εξέδωσε και αμιγώς δικά του έργα με δυο ξεχωριστούς ήρωες: τον υπαστυνόμο Γιαννίδη και τον ντεντέκτιβ Πλάτων Καρτέση.
Οι ιστορίες του Καρτέση είναι καθαρόιαμο Hardboiled εν αντιθέση με αυτες του Γαννίδη που ακολουθούν το μοτίβο του whodunit. “To μεγάλο δίλημμα” γραμμένο σε πρώτο ενικό και παρωχημένο χρόνο ακριβώς όπως επέλεγαν να αφηγούνται τις ιστορίες τους οι Αμερικάνοι κλασικοί του είδους, είναι αντιπροσωπευτική ιστορία του νετέκτιβ Πλάτων Καρτέση με δράση που δεν θα αφήσει παραπονομένο κανένα θιασώτη του σκληροτράχηλου Αμερικάνικου αστυνομικού. Αρκετά απο τα βιβλια του Κορίνη ειναι σήμερα σπάνια και αρα ισχύει και γι αυτά η προτροπή προς τον αναγνώστη που δώσαμε πιο πάνω.
4) “Νυχτερινό δελτίο” του Πέτρου Μάρκαρη.
Ο Μάρκαρης είναι ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της αμέσως επόμενης, από, τους πατριάρχες του είδους, γενιάς καθώς και ενας από τους πιο γνωστούς Έλληνες συγγραφεις στο εξωτερικό με μεταφράσεις σε πολλές γλώσσες. Ο ήρωας του αστυνόμος Χαρίτος εμφανίζεται για πρωτη φορά σε αυτό το έργο που για πολλούς ειναι και το καλύτερο του. Το Νυχτερινό δελτίο θίγει το ζήτημα της εμπορίας βρεφών και οργάνων μεταμοσχέυσεων. Γυρίστηκε σε σήριαλ που προβλήθηκε στην τηλεόραση στα τέλη της δεκαετίας του 90 σε σκηνοθεσία Πάνου Κοκκινόπουλου.
5) “Το χαμόγελο της Τζοκόντας” του Φίλιππου Φιλίππου.
Ο Φίλιππος Φιλίππου ανήκει κι αυτός στην επόμενη μετά τους πατριάρχες γενιά και διετέλεσε για χρόνια πρόεδρος της Ελληνικής Λέσχης Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Θεωρείται ειδήμων στην ιστορία της Ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Το “Χαμόγελο της Τζοκόντα” ειναι ενα έργο με κοινωνικόπολιτικές αναφορές και όμορφη αποτύπωση του Αθναϊκού τοπίου. Εδω το αστυνομικό μυστήριο περνάει σε δεύτερο φόντο καθώς την ερεύνα διεξάγει ενας δημοσιογράφος και οχι ο κλασικός ντεντέκτιβ.
6) “Κάσκο” του Σέργιου Γκάκα.
Ο Σεργιος Γκάκας είναι συγγραφέας και σκηνοθέτης και ιδρυτικό μέλος της ΕΛΣΑΛ ενω από το 2017 εως το 2019 διετέλεσε και πρόεδρος της. Εχει συμμετάσχει με διηγήματα του σε διάφορες συλλογές αστυνομικών ιστοριών. Το Κάσκο που εκδόθηκε από τον Καστανιώτη το 2001 είναι ενα αυθεντικό νουάρ με εκείνη τη μαύρη ατμόσφαιρα, το πικρό χιούμορ,τους αποτυχημένους ήρωες και την βαριά οσμή καπνού και αλκοόλ που χαρακτηρίζουν τα κλασικά ξένα έργα του είδους. Ίσως ειναι το πιο αντιπροσωπευτικό έργο του είδους αυτού στην Ελληνική αστυνομική λογοτεχνία.
7) “Φίδια στον Σκορπιό” του Κώστα Μουζουράκη.
Αλλο ενα μαύρο μυθιστόρημα από τις εκδότης Καστανιώτη και από εναν συγγραφέα της νεότερης γενιάς. Έργο που θυμίζει ταινία του Τραντίνο η του Πέκινπα με αρκετή ένταση, δυναμικές σκηνές και μαύρους χαρακτήρες και έντονο κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο.
8) “Παλιοί λογαριασμοί” του Γρηγόρη Αζαριάδη.
Ακόμα ενα κοινωνικοπολιτικό αστυνομικό μυθιστόρημα απο τον σημαντικότερο ίσως συγγραφέα της νεότερης γενιάς της Ελληνικής αστυνομικής λογετεχνίας. Οι παλιοί λογαριασμοί με σαφείς επιρροές απο το μεσογειακό αστυνομικό(πχ Μονταλμπαν) και το Γαλλικό νεοπολάρ(Μανσέτ) ειναι το πλέον αντιπροσωπευτικό έργο μιας κατηγορίας μυθιστορημάτων στα οποία η πλάστιγγα ανάμεσα στο αστυνομικό και το κοινωνικό στοιχείο συχνά γέρνει προς το δεύτερο.
9) “Tο φάντασμα του μετρό” του Ανδρέα Αποστολίδη.
Δεν θα μπορούσε να λείπει απο αυτή την λίστα ο Ανδρέας Αποστολίδης σκηνοθέτης μεταφραστης και συγγραφέας με πολές συμμετοχές σε συλλοικούς τόμους και πολλά δημοσιευμένα έρα.Το φάντασμα του μετρό είναι έργο που αποδίδει άριστα την ατμόσφαιρα της ευμάρειας που επικρατούσε στα μέσα της δεαετίας του 90 όταν η προοπτική της ΟΝΕ και του ρέοντος απο τις τραπεζικές κάνουλες χρήματος είχε συνεπάρει την Ελληνική κοινωνία.
Ι) “Δεύτερη φορά νεκρός” του Πέτρου Μαρτινίδη.
Μυθιστόρημα που εκδόθηκε το 2002 απο εναν συγγραφεα με σταθερή για μια εικοσαετία παρουσιά στην σκηνή της Ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Το συγκεκριμένο έργο συμπεριλαμβάνεται στον παρόν αφιέρωμα διότι ο προσεκτικός αναγνώστης μπορεί να δικρίνει στοιχεία από το ύφος και την θεματολογία του μετρ του Θρίλερ Τζέϊμς Τσαίηζ. Αποτελεί το τελευταίο βιβλίο μιας σειράς που ξεκινάει με το ”Κατα συροήν” το πρώτο δημοσιεύμενο έργο του συγγρφέα.
Εν κατα κλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε πως παρα τις αδυναμίες της οι συχνότερες εκ των οποίων ειναι η μίμηση ξένων προτύπων και το μονοδιάστατο -σχεδόν στρατευμένο κάποιες φορές – κοινωνικό σχόλιο, η Ελληνική αστυνομική λογοτεχνία, δεν έχει κάτι να ζηλέψει από την αντίστοιχη παραγωγή του εξωτερικού. Υπάρχουν ακρετοί αξιόλογοι συγγραφείς και εκπροσωπούνται επαξίως όλες οι τάσεις και τα υποείδη του crime fiction, με αρκετούς αξιόλογους νέους συγγραφείς. Ενδεικικά αναφέρουμε τα ονόματα των Σίμου, Γιαννίση, Κρητικού, Γκόλτσου, Ευτυχίας Γιαννάκη. Οι παλιοί, οι πιονιέροι και πατριάρχες του είδους, άνοιξαν τον δρόμο και θα αποτελούν πάντοτε σημείο αναφοράς. Εντούτοις η ζωή προχωράει, αλλάζει και το μυθιστόρημα προσαρμόζεται στις νεες απαιτήσεις. Γι αυτό αξίζει κανείς να γνωρίσει και τους καινούργιους .
- Ο Γιώργος Σταφυλάς γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και αρθρογραφεί τακτικά σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Εχει εκδώσει τρια βιβλία crime fiction. “Συγκάλυψη” (Οσελότος 2018), “Το Κύκλωμα” ( Όστρια 2019) “Προσωπική υπόθεση” (2020) και το “Outlaw” (Οστρια 2021), ενα μυθιστόρημα δυστοπίας.
