Οι λάτρεις της αστυνομικής λογοτεχνίας συχνά επιλέγουν να διαβάσουν μυθιστορήματα της κατηγορίας “κλειδωμένου δωματίου”. Για όσους δεν έχουν ασχοληθεί με αυτό το είδος λογοτεχνίας, να σημειώσω ότι παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Το συναρπαστικό σε αυτά τα μυθιστορήματα είναι ότι η δολοφονία διαπράττεται μέσα σε ένα κλειστό δωμάτιο, το οποίο είναι κλειδωμένο από την μέσα πλευρά, ενώ η είσοδος από άλλα σημεία του σπιτιού φαίνεται αδύνατη, καθώς τα παράθυρα είναι επίσης κλειστά ή δεν υπάρχουν. Συνεπώς, το μυστήριο που καλείται να ανακαλύψει ο αναγνώστης είναι διττό: ποιος είναι ο δράστης, αλλά και πώς κατάφερε να μπει στο κλειδωμένο δωμάτιο, να διαπράξει το φόνο και να ξεφύγει, χωρίς κανείς να τον αντιληφθεί.

Μάλιστα, στα μυθιστορήματα του “κλειδωμένου δωματίου” η έμφαση δίνεται στον τρόπο με τον οποίο ο δράστης μπήκε στο δωμάτιο που αποτελεί έναν πραγματικό γρίφο όχι μόνον για τον ντετέκτιβ που αναλαμβάνει την επίλυση της υπόθεσης, αλλά και για τον αναγνώστη. Στα πολύ επιτυχημένα και ευφάνταστα μυθιστορήματα αυτής της κατηγορίας, ο αναγνώστης μέχρι τελευταία στιγμή διαβάζει με κομμένη την ανάσα και αδυνατεί ή τουλάχιστον προβληματίζεται πολύ ως προς την ανακάλυψη του ενόχου και κυρίως του τρόπου δράσης του, ενώ το τέλος είναι συνήθως ανατρεπτικό και η εξιχνίαση της υπόθεσης αποκαλύπτει το δυνατό μυαλό και τη ζωηρή φαντασία του συγγραφέα.

Αναζητώντας στοιχεία για την συγκεκριμένη κατηγορία αστυνομικού μυθιστορήματος, διάβασα στο site proustandkraken.blogspot.gr τα εξής στοιχεία: “Την πρώτη αναφορά σε τέτοιου είδους μυστήριο τη βρίσκουμε στον Ηρόδοτο, ο οποίος έγραψε για ένα αποκεφαλισμένο πτώμα που βρέθηκε σε χώρο με μόνο μία έξοδο, η οποία μάλιστα φρουρούνταν. Το πρώτο, ωστόσο, σύγχρονο μυστήριο «κλειδωμένου δωματίου» είναι «Οι φόνοι της οδού Μόργκ» του Edgar Allan Poe (1841) και ακολουθεί ο Willkie Collins με τη «Φεγγαρόπετρα» (1868). Στη συνέχεια έρχεται ο Leroux με το «Mυστήριο του κίτρινου δωματίου» και επηρεάζει με το βιβλίο αυτό τη γαλλική αστυνομική λογοτεχνία, όσο ο Poe την αμερικανική”.

Η σύντομη αυτή ιστορική αναδρομή επιβεβαιώνει ότι το μυστήριο του κλειστού και απομονωμένου χώρου, ανέκαθεν, απασχολούσε τη λογοτεχνία, λόγω των ιδιαιτεροτήτων που κρύβει η επίλυση ενός ανάλογου μυστηρίου. Όπως εύκολα διαπιστώνουμε, πάντως, πρόκειται για πολύ απαιτητικό λογοτεχνικό είδος, δεδομένου ότι ο συγγραφέας δεν ξεδιπλώνει απλώς μια υπόθεση φόνου, αλλά μια υπόθεση που έχει διαπραχθεί εντός ενός μικρού και απομονωμένου από το υπόλοιπο περιβάλλον χώρου.

“Ο ασώματος άνθρωπος” του John Dickson Carr που διάβασα το περασμένο καλοκαίρι είναι, αναμφισβήτητα, ένα από τα πιο επιτυχημένα μυθιστορήματα του είδους. Αξίζει να το διαβάσετε, η πλοκή του είναι απίστευτα συναρπαστική! Βέβαια, κορυφαίο βιβλίο της κατηγορίας θεωρείται από τους καλούς γνώστες του είδους “το Μυστήριο του Κίτρινου Δωματίου” του Gaston Leroux, το οποίο μόλις ξεκίνησα να διαβάζω και η αλήθεια είναι ότι δεν μπορώ να αφήσω από τα χέρια.

Για να σας δώσω μια εικόνα σχετικά με το πώς εξελίσσεται η υπόθεση: μετά από μια κουραστική μέρα σημαντικών πειραμάτων του Καθηγητή Στάνγκερσον και της κόρης του, δεσποινίδας Ματίλντ Στάγκερσον, σχετικά με τη νέα θεωρία του Καθηγητή για τη διάσπαση της ύλης, η δεσποινίς Στάγκερσον αποσύρεται στο υπνοδωμάτιο της για να ξεκουραστεί, όταν ξαφνικά ακούγονται αγωνιώδεις κραυγές, ήχοι πάλης, εκκλήσεις για βοήθεια και πυροβολισμοί. Η κλειδωμένη πόρτα δεν ανοίγει, παρά μόνον όταν με βιαιότητα την σπρώχνουν ο πατέρας με τη βοήθεια του οικονόμου του και έντρομοι βρίσκουν την κοπέλα στο πάτωμα, σοβαρά τραυματισμένη και πλημμυρισμένη στα αίματα. Το παράδοξο, ωστόσο, είναι ότι κανείς άλλος δεν βρίσκεται στο δωμάτιο. Δεν υπάρχει απολύτως καμία έξοδος και το μοναδικό παράθυρο του κίτρινου δωματίου είναι ασφαλισμένο από μέσα!! Πώς μπόρεσε, λοιπόν, να μπει μέσα ο δράστης και, στη συνέχεια, πώς κατόρθωσε να αποδράσει; Προκαλεί τόση μεγάλη έκπληξη, σχεδόν δέος, ότι κάποιος μπήκε και βγήκε από το κλειδωμένο δωμάτιο, χωρίς δυνατότητα διαφυγής, ώστε η εφημερίδα την επόμενη μέρα μιλάει για “ένα υπερφυσικό έγκλημα”.

Ένας δαιμόνιος δημοσιογράφος θα καταφέρει να εξιχνιάσει την σκοτεινή υπόθεση που καταλήγει να είναι μια ιστορία φόνου, απάτης, προδοσίας και πάθους, η οποία αν και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά πριν από έναν αιώνα, κεντρίζει το ενδιαφέρον του σύγχρονου αναγνώστη και αποτελεί ορόσημο της αστυνομικής λογοτεχνίας και πηγή πολύτιμης έμπνευσης για τους νεότερους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας.

Τα βιβλία αυτού του είδους με συναρπάζουν, γιατί αποδεικνύουν τον ευρηματικό νου του συγγραφέα και την εμβάθυνση, την οποία απαιτείται να κάνει ώστε να παρουσιάσει στο αναγνωστικό κοινό μια πολύ σκοτεινή υπόθεση σε μορφή δύσκολου γρίφου. Εντυπωσιακό επίσης είναι ότι τα ερωτήματα που τίθενται είναι καίρια και μπορούν να απαντηθούν μόνο μετά από συστηματική έρευνα, ανάλυση της ψυχοσύνθεσης και του εγκληματικού προφίλ του δράστη και παρατηρητικότητα ακόμα και των πιο ασήμαντων -φαινομενικά- στοιχείων. Εδώ ακριβώς έγκειται η συσχέτιση με τον αστυνομικό συντάκτη που καλύπτει δημοσιογραφικά μια σκοτεινή υπόθεση, με πολλά αναπάντητα ερωτήματα.

Ο καλός αστυνομικός συντάκτης δεν πρέπει να μένει στην επιφάνεια, αλλά να έχει την τόλμη και την διεισδυτικότητα να αναζητήσει την αλήθεια και τις σκοτεινές πλευρές μιας υπόθεσης. Για να φτάσει όμως στην αλήθεια, πρέπει να καταστεί ικανός, κατ’ αντιστοιχία με τον έξυπνο ντετέκτιβ της λογοτεχνίας, να θέτει φλέγοντα ερωτήματα που θα οδηγήσουν στην άκρη του νήματος και θα ξετυλίξουν σιγά σιγά το κουβάρι. Εξίσου όταν απεικονίζει το προφίλ του θύτη, να μη μένει στα τετριμμένα αλλά να προσπαθεί να αναζητήσει τα βαθύτερα κίνητρα δράσης και να επιχειρήσει να αποκρυπτογραφήσει -αναλύοντας τον τρόπο διάπραξης του εγκλήματος- σημαντικά στοιχεία για το προφίλ του δράστη και τη σχέση θύτη-θύματος.

Σε αυτό το σημείο, συνεπώς, το αστυνομικό ρεπορτάζ συναντά την εγκληματολογία αλλά και την αστυνομική λογοτεχνία. Και τα τρία για να είναι επιτυχημένα, απαιτούν βαθιά γνώση του αντικειμένου, συστηματική διερεύνηση, εξέταση και ανάλυση της υπόθεσης, τεκμηρίωση και εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων, τα οποία μπορούν να επιβεβαιωθούν και επαληθευτούν.

Συνοψίζοντας, ο επιτυχημένος αστυνομικός συντάκτης πρέπει να μάθει να “διαβάζει πίσω από τις γραμμές” και να αναζητεί τις βαθύτερες διαστάσεις μιας υπόθεσης, κάνοντας ουσιαστική έρευνα. Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό να κατανοήσει ότι σε αρκετές περιπτώσεις η ζωή “δανείζεται” στοιχεία από τη λογοτεχνία ή ακόμα ξεπερνάει τα πιο ευφάνταστα λογοτεχνικά έργα. Η ανάλυση, ωστόσο, κάθε υπόθεσης δεν πρέπει να γίνεται παρορμητικά, αλλά βάσει στοιχείων και με τρόπο οργανωμένο και συστηματικό.

Αγγελική Καρδαρά, Δρ. Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ