«Δεν υπήρξε ποτέ πληκτικός». Η παρατήρηση αυτή δεν κολακεύει μόνο τον Μαλρό, αλλά απηχεί και το πολυσχιδές της προσωπικότητάς του. Ταξιδιώτης στην Απω Ανατολή αλλά και συγγραφέας διανοούμενος αλλά και μαχητής στον Ισπανικό Εμφύλιο ή μέλος της γαλλικής Αντίστασης στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τυχοδιώκτης αλλά και υπουργός Πολιτισμού στο πλευρό του Ντε Γκωλ για μια δεκαετία, από το 1959 ως το 1969. Ηταν, άλλωστε, ο Μαλρό που έδωσε παραδειγματικό νόημα στο αξίωμα του υπουργού Πολιτισμού.
«Η επιθυμία να γίνεις βασιλιάς είναι ανοησία», έλεγε, «όμως ο καθένας οφείλει να αναζητεί ένα βασίλειο». Αναδρομικά, είναι δύσκολο να τον ταυτίσει κανείς, με τρόπο περιοριστικό, με μία από τις ιδιότητές του. Αυτός ο δυναμισμός υποδεικνύει μιαν ουσιαστικότερη αλήθεια. Ο Μπρους Τσάτουιν, που αφιέρωσε στον Μαλρό ένα σύντομο δοκίμιο, γράφει στο τελευταίο του βιβλίο «Ανατομία της ανησυχίας: Επιλογή κειμένων 1969-1989» («Anatomy of Restlessness: Selected Writings 1969-1989», Viking) ότι υπάρχουν δύο τύποι συγγραφέων: «αυτοί που απομονώνονται και αυτοί που κινούνται». Ο Τσάτουιν κατατάσσει στους πρώτους τον Φλομπέρ, τον Τολστόι, τον Ζολά, τον Πόε και τον Μαρσέλ Προυστ «στο μονωμένο με φελλό δωμάτιό του». Στους δεύτερους ανήκουν ο Μέλβιλ, ο Χέμινγκγουεϊ, ο Γκόγκολ και ο Ντοστογέφσκι.
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν, όπως είναι φανερό, τόσο ο Τσάτουιν (που πέθανε το 1989, σε ηλικία 48 ετών, προσβληθείς από μια σπάνια ασθένεια στην Κίνα) όσο και ο Μαλρό. Μόνο που ο δυναμισμός του τελευταίου δεν εκφράζεται μόνο με μια υπαρξιακή ανάγκη για κίνηση, αλλά λαμβάνει τελικά πρωτεϊκή μορφή αλλάζοντας πρόσωπα και ιδιότητες. Περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε άλλον συνάδελφό του τον 20ό αιώνα, ο Μαλρό αποδεικνύει ότι η επιλογή του επαγγέλματος του συγγραφέα δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά αποχώρηση από τη ζωή έστω και με τη μορφή της εισόδου στην Κιβωτό για την οποία κάνει λόγο ο Προυστ. Με αυτό το πνεύμα μπορεί ίσως κανείς να συλλάβει την ουσία της παρατήρησης εκείνης που θέλει την πεζογραφία του να μη συνιστά τόσο μυθοπλασία όσο «ένα είδος φαντασιακής επεξεργασίας της εμπειρίας».
Η ίδια αυτή παρατήρηση ανοίγει τον δρόμο για να αντιληφθεί κανείς την έντονη ευαισθητοποίηση του Μαλρό απέναντι στην Ιστορία, που αντανακλάται στο έργο και τη ζωή του. Από τις αρχαιότητες της Καμπότζης ως την πτήση πάνω από την έρημο της Υεμένης, από την εφημερίδα «L’ Indochine» που ιδρύει στη Σαϊγκόν ως τα «Αντιαπομνημονεύματα», η αναμέτρηση του συγγραφέα με την Ιστορία πραγματοποιείται σε διαφορετικά πεδία και με διαφορετικούς όρους. Τελικά η ζωή και το έργο του Μαλρό είναι καθρέφτης του 20ού αιώνα.
Ελληνικά αφιερώματα
Μια κρυφή Ελλάδα υπάρχει στην καρδιά όλων των ανθρώπων της Δύσης», σημειώνει ο Αντρέ Μαλρό. Τη σχέση του Μαλρό με την Ελλάδα διερευνά το βιβλίο του Τάκη Θεοδωρόπουλου «Οι μεταμορφώσεις της κρυφής Ελλάδας» που κυκλοφορεί σε δίγλωσση έκδοση (μεταφραστής του ελληνικού κειμένου στα γαλλικά είναι ο Gilles Decorvet) από το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Αξιοσημείωτο είναι ότι το βιβλίο περιλαμβάνει και την ομιλία που πραγματοποίησε ο Μαλρό «εξ ονόματος της γαλλικής κυβέρνησης για την πρώτη φωταγώγηση της Ακρόπολης» στις 28 Μαΐου 1959 (η μετάφραση είναι της Μαρίνας Μέντζου, ανήκει δε στη συλλογή «Σελίδες για την Ελλάδα του 20ού αιώνα, Κείμενα Γάλλων Ταξιδιωτών», επιμέλεια Π. Μουλλά, Μαρίνας Μέντζου, εκδόσεις Ολκός).