Γράφει η Βίκυ Δασκαλάκη, Ψυχολόγος, M.Sc.

Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης μπορεί να είναι το κλειδί για την κατανόηση του συνδρόμου μετά το Covid !

Οι επιζώντες από οξείες κρίσεις του Covid-19 αντιμετωπίζουν μια σειρά από επίμονα ιατρικά ζητήματα – μερικά διαρκούν για εβδομάδες ή ακόμα και μήνες – που περιλαμβάνουν βαθιά εξάντληση, προβλήματα σκέψης ή ανάμνηση, μυϊκό πόνο, πονοκεφάλους και άλλα. Ένας επιζών το περιέγραψε σαν να αισθάνεται ότι ‘σαν να έπεσε πάνω σε τροχαίο στη στροφή του δρόμου’

COVID-19 και σύνδρομο χρόνιας κόπωσης: Είναι το χειρότερο που αναμένουμε.

Υπήρξε ανησυχία για πιθανές μακροχρόνιες συνέπειες που μοιάζουν με μυαλγικό εγκεφαλομυελίτιδα / σύνδρομο χρόνιας κόπωσης σε ασθενείς με COVID-19.

Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, ΣΧΚ, Μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα, Μυαλγική εγκεφαλοπάθεια, Σύνδρομο-ΜΕ (Chronic Fatigue Syndrome/ CFS) Παρουσιάζεται μι Το τακτικό ωράριο στην καθημερινή ζωή, όσο αφορά την εργασία/ τη δραστηριότητα, τον ύπνο, την ξεκούραση, έχει ιδιαίτερη σημασία.

Η φυσική άσκηση είναι σημαντική (βλέπε παραπάνω), αλλά η πολύ έντονη άσκηση μπορεί να προκαλέσει αύξηση του πόνου και αίσθημα νόσησης, περιορισμός των ερεθισμάτων (π.χ. ήχος, χρήση υπολογιστή).

Τα φάρμακα δεν προσφέρουν τίποτε στην κύρια νόσο, αλλά χορηγούνται, για να περιορίσουν/ ανακουφίσουν από σχετικές ασθένειες και συμπτώματα.

Τα αντικαταθλιπτικά σκευάσματα (SSRI και SNRI) δρουν κατά τυχόν εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης, αλλά συνηθέστερα δεν προσφέρουν τίποτε στα διάφορα άλλα συμπτώματα κόπωση, για την οποία απουσιάζει ιατρική ερμηνεία και η οποία προκαλεί έκπτωση της λειτουργικότητας διάρκειας τουλάχιστον έξι μηνών.

Αιτίες

Η αιτία είναι άγνωστη.

Ωστόσο γενικά ισχύει ότι, όλα όσα βιώνουμε, σχετίζονται με κάτι αντίστοιχο σωματικού χαρακτήρα/ χαρακτήρα της φυσιολογίας του σώματος.

Έχουν γίνει πολλές υποθέσεις, ορισμένες από τις οποίες στηρίζονται ισχυρά από τους οργανισμούς των ασθενών:

⦁ Είναι άγνωστο αν η αιτία είναι σωματική, ψυχική ή κοινωνική ή αν υπάρχει κάποια συνέργεια μεταξύ τους.
⦁ Θεωρείται ότι πρόκειται για πολυπαραγοντική αιτιολογία σε βάση γενετικών αποκλίσεων.
⦁ Συχνά η έναρξη της νόσου παρουσιάζεται σε σχέση με ιογενή ή βακτηριδιακή λοίμωξη (ιδιαίτερα μονοπυρήνωση, γρίπη, ιός του έρπητα).
⦁ Φαίνεται ότι η οξεία λοίμωξη υποχωρεί, αλλά παραμένουν ορισμένα σημεία, όπως υποπυρεξία, αυξημένη εφίδρωση και συχνά ήπιες ενοχλήσεις από τις αεροφόρες οδούς.
⦁ Ενδεχομένως να παραμένει ιογενής λοίμωξη/ ιογενής εγκεφαλίτιδα, κάτι που δεν έχει τεκμηριωθεί.
⦁ Οι ασθενείς με ΜΕ/ ΣΧΚ παρουσιάζουν επίσης νευροενδοκρινικές διαταραχές με τη μορφή μειωμένης δραστηριότητας του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια.
⦁ Είναι άγνωστο το, αν οι αλλοιώσεις είναι πρωτογενείς ή δευτερογενείς σε σχέση με τα συμπτώματα του ασθενούς.
⦁ Πρόκειται για επακόλουθο στρες;
⦁ Έχει διαπιστωθεί ότι σε ΜΕ/ ΣΧΚ υπάρχει αυξημένο οξειδωτικό στρες.
⦁ Οι ασθενείς θεωρείται ότι παρουσιάζουν αυξημένη σύνθεση μονοξειδίου του άνθρακα.
⦁ Τα οξείδια του αζώτου αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά αγγειοδιασταλτικά συστήματα του σώματος, κάτι το οποίο είναι η βάση για επαρκή παροχή αίματος.
⦁ Επειδή το ΝΟ ρυθμίζει τον αγγειακό μυϊκό τόνο πολλών οργανικών συστημάτων, ενδεχομένως η διαταραχή αυτή να ερμηνεύει την ποικιλία των συμπτωμάτων και επίσης ενδεχομένως και την ταχεία εμφάνιση του πόνου της προπόνησης, όπως και της εξάντλησης, που νιώθουν οι ασθενείς σε μυϊκή προσπάθεια.
⦁ Είναι άγνωστο το αν οι αλλοιώσεις είναι πρωτογενείς ή δευτερογενείς σε σχέση με τα συμπτώματα του ασθενούς.
⦁ ‘’Παραδοσιακή νόσος’’, με την οποία περιγράφονται και με την οποία επιχειρείται η ερμηνεία της ανθρώπινης ανεπάρκειας σε σχέση με τις απαιτήσεις της σημερινής εποχής/ κοινωνίας (συγκρίνετε  με την ινομυαλγία, ‘’την υπερευαισθησία στον ηλεκτρισμό’’, το σύνδρομο κόπωσης κ.ά.).

Συμπτώματα

Υπερβολική σωματική και διανοητική κόπωση.

Συχνά ένα πρωτοεμφανιζόμενο αίσθημα νόσησης και κόπωσης τόσης, που να προκαλεί μία μορφή αναπηρίας και την οποία δεν μπορεί να αποφύγει ο ασθενής.

Η κόπωση συνεπάγεται μία σοβαρή έκπτωση της λειτουργικότητας τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχικό επίπεδο.

Η προσπάθεια (η ελάχιστη σωματική ή ψυχική) επιδεινώνει τα συμπτώματα, προκαλεί αίσθημα παρόμοιο με γρίπη, αυξημένο πόνο κτλ.

Συγχρόνως εκδηλώνονται τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα συμπτώματα, τα οποία είναι είτε μόνιμα είτε υποτροπιάζοντα σε διάρκεια τουλάχιστον έξι μηνών της πορείας της νόσου και τα οποία δεν υπήρχαν πριν από την έναρξη του συνδρόμου κόπωσης (κριτήρια Fukuda):

α). Αναφερόμενη από τον ίδιο τον ασθενή μόνιμη ή υποτροπιάζουσα διαταραχή της βραχείας μνήμης ή της ικανότητας συγκέντρωσης.
β). Πονόλαιμος.
γ). Ευαίσθητοι λεμφαδένες τραχηλικοί ή μασχαλαίοι.
δ). Μυϊκοί πόνοι.
ε). Πόνος σε περισσότερες αρθρώσεις με απουσία οιδήματος ή ερυθρότητας.
στ). Κεφαλαλγία νέου τύπου ή άλλου βαθμού σοβαρότητας.
ζ). Έλλειψη ξεκούρασης μετά από το νυκτερινό ύπνο.

Η έναρξη των συμπτωμάτων εκδηλώνεται συχνότερα ξαφνικά σε σχέση με/ή μετά από μία λοίμωξη.

Ορισμένοι ασθενείς μπορούν να τα καταφέρουν με την εργασία (μειωμένου ωραρίου), ενώ άλλοι δυσκολεύονται ακόμη και στις απλές οικιακές εργασίες.

Όταν πρόκειται για εργαζόμενο άτομο, συχνά χρειάζεται προσαρμογή των εργασιακών συνθηκών/ του ωραρίου εργασίας. Αποτελούν κανόνα η χορήγηση αναρρωτικών αδειών μεγάλης χρονικής διάρκειας και επιδόματος ασθενείας.

Διερεύνηση

Η διάγνωση της ΜΕ/ ΣΧΚ βασίζεται σε διαγνωστικά κριτήρια, που προκύπτουν από το ιστορικό, φυσική και ψυχική αντικειμενική εξέταση, ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμοι εργαστηριακοί δείκτες, για να μπει η διάγνωση.

Διενεργείται εργαστηριακός έλεγχος, ώστε να αποκλειστούν άλλες ιατρικές αιτίες του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης.
Θεραπεία

Η έγκαιρη διάγνωση και η ενημέρωση είναι σημαντικά.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΨ) μπορεί να χρησιμεύσει στο χειρισμό της ασθένειας από τον ασθενή, μεταξύ άλλων και στο πώς να μεριμνήσει τα σχετικά με τους πόρους, που διαθέτει και σύμφωνα με τι δυνατότητές του, αντί να διαπιστώνει μόνο τους περιορισμούς, που υπάρχουν.

Το τακτικό ωράριο στην καθημερινή ζωή, όσο αφορά την εργασία/ τη δραστηριότητα, τον ύπνο, την ξεκούραση, έχει ιδιαίτερη σημασία.

Η φυσική άσκηση είναι σημαντική, αλλά η πολύ έντονη άσκηση μπορεί να προκαλέσει αύξηση του πόνου.

Τα φάρμακα δεν προσφέρουν τίποτε στην κύρια νόσο, αλλά χορηγούνται, για να περιορίσουν/ ανακουφίσουν από σχετικές ασθένειες και συμπτώματα.

Τα αντικαταθλιπτικά σκευάσματα (SSRI και SNRI) δρουν κατά τυχόν εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης, αλλά συνηθέστερα δεν προσφέρουν τίποτε στα διάφορα άλλα συμπτώματα.

Τέλος, επιπλέον βιταμίνη B12 , φυλλικο οξύ, βιταμίνη D, καθώς και Ωμέγα-3 θα ήταν σίγουρα ότι το καλύτερο!