Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, Οικονομολόγος – Ψυχολόγος, Συγγραφέας
Πώς να ξεχάσεις εκείνη την ημέρα πριν ακριβώς έξι χρόνια. Το σοκ στο πρώτο άκουσμα της είδησης. 12 νεκροί και επτά τραυματίες στο κέντρο του Παρισιού από μια αναίτια επίθεση βουτηγμένη στον φανατισμό του φονταμενταλισμού και την πολιτιστική τρομοκρατία.
Η “αφορμή”; Ένα σατιρικό περιοδικό, αναγνωρισμένης αξίας και με πολυετή πορεία στο χώρο των ΜΜΕ και του καλλιτεχνικής σχεδίασης, “τόλμησε” να δημοσιεύσει ένα σκίτσο που για κάποιους σκληροπυρηνικούς μουσουλμάνους θεωρήθηκε προσβλητικό. Και ποια είναι η “αναμενόμενη” αντίδραση σε μια υποτιθέμενη προσβολή; Η έγγραφη διαμαρτυρία; Η δημόσια καταδίκη; Έστω η μήνυση αυτών που θεωρείς ότι σε προσβάλουν;
Όχι βέβαια. Όλα αυτά αφορούν τον Δυτικό τρόπο δραστηριοποίησης σε τέτοια περιστατικά. Ενέργειες δομημένες, θεσμικά κατοχυρωμένες και κοινωνικά αποδεκτές, που πηγάζουν από τις αξίες και πλαίσιο του δημοκρατικού πνεύματος. Όμως για τους αρνητές του, για όσους έχουν γεμίσει το μυαλό και την ψυχή τους με απύθμενο μίσος, και θεωρούν εχθρούς όσους διαφωνούν μαζί τους, η απάντηση βρίσκεται στην αυτοδικία.
Το έσχατο σημείο απάρνησης βασικών κανόνων για την αρμονική λειτουργία μιας κοινωνίας αγγίζεται όταν τίθενται σε αμφισβήτηση οι θεσμικές λειτουργίες που την κρατούν σε συνοχή.
Αν το οποιαδήποτε ιδεολογικό, φιλοσοφικό ή θρησκευτικό δόγμα αποτελεί καθοδηγητικό όργανο για πράξεις πέρα από την προσωπική πνευματικότητα και διαπερνά τα θεσμικά όρια, τότε το αποτέλεσμα θα είναι νομοτελειακά το χάος, οι διαρκείς συγκρούσεις και η καταστροφή.
Υπάρχουν όμως όρια στη σάτιρα; Δικαιούται ένα μέσο να λοιδορεί και να υποτιμά τα θρησκευτικά πιστεύω κάποιου. Η κόκκινη γραμμή ανάμεσα στην υψηλή τέχνη και την επιτηδευμένη πρόκληση είναι πολύ λεπτή και συχνά δύσκολα ανιχνεύσιμη. Όταν οι θρησκευτικές δοξασίες φτάνουν να καταπατούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ποιος θα αρνηθεί στον καλλιτέχνη τη δυνατότητα να καταδικάσει, να γίνε δεικτικός, να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, να προτρέψει σε εγρήγορση για την προάσπιση βασικών, αδιαπραγμάτευτων αξιών; Ποιος θα λειτουργήσει ως πολιτιστικός τρομοκράτης απέναντι στην αφύπνιση των συνειδήσεων που μόνο η τέχνη μπορεί να επιτύχει με ξεχωριστή ένταση και ευστοχία.
Υ.Γ. Μόλις χθες επιβεβαιώθηκαν όλα όσα αναφέρονται στο παρόν κείμενο, από μια άλλη οπτική, που όμως εκπροσωπεί την ίδια προσέγγιση με παρωπίδες και δεν αναλογίζεται τις συνέπειες αμφισβήτησης των θεσμών. Η ανάγκη του αποχωρήσαντα Αμερικανού Προέδρου. Η ίδια κοντόφθαλμη λογική εξυπηρέτησης του ατομικού συμφέροντος ακόμη κι αν η κατάληξη είναι η θεσμική απαξίωση, του συστήματος που κι ο ίδιος υπηρέτησες, και η κοινωνική αναταραχή.
